«Երեխաների քաղաք»: Առաջին հայացքից անվանում է, որը կարող է ասոցացվել խաղահրապարակի, մանկական ժամանցային կենտրոնի կամ կրթական ուրախ ծրագրի հետ: Շտապեմ հիասթափեցնել, սիրելի ընթերցող: Այդ անմեղ անվանումը՝ Երեխաների քաղաք, նշվածս շարքի հետ որևէ աղերս չունի:

- Ես քեզ ճշտով եմ ասում, ախպե՛րս, էսի քոնն ա: Հորս արև, եթե չելավ, կբերես, ճշտով հետ կվեկալեմ:

Օրեր առաջ համացանցում մի նյութ հրապարակվեց, որում Կենտրոն վարչական շրջանի ղեկավար Վիկտոր Մնացականյանը մի խմբի հետ շրջում էր երեկոյան Երևանում և հրահանգում փողոցային առևտրով զբաղվողներին գնալ շուկաներ:

Երբ մենք արտաբերում ենք մշակույթ եզրույթը, շատ հաճախ ընկալում ենք դրա նեղ իմաստներից մեկը՝ կինո, թատրոն, նկար, երգ և այլն: Մշակույթի վերաբերյալ կան հարյուրավոր սահմանումներ, հազարավոր մեկնություններ և բացատրություններ: Այդ բազմաթիվ սահմանումների և մեկնությունների մեջ կա տարածված մեկը, որն ասում է, թե ամեն ինչը մշակույթ է: Եթե այս միտումն ենք դնում որպես հետագա տեքստի անկյունաքար, ապա ամեն ինչ դառնում է մշակույթ: Մեր վարքագիծը, միմյանց հետ շփվելը, սնվելը, հագնվելը, լսելը, հարաբերվելը, հանրային տարածքներ բաժանելը, կառուցելը, վարելը և, ընդհանրապես, մարդկային կենսագործունեությանն ուղղված և դա ամբողջացնող երևույթների շարքը մշակույթ է:

Բարիկադները քանդելու, խրամատներից դուրս գալու, համերաշխ համակեցությամբ ապրելու մասին շատերն են սկսել խոսել: Խոսքը վտանգավոր բան է: Դուրս եկավ՝ բռնել չես կարողանա: Այդ շատերի մեջ կան և՛ հները, և՛ նորերը, և՛ վախեցողներ, և՛ երբեք չերկնչողներ: Հասկանալի գործընթացների արդյունքում դաշտերն ու գույները խառնվել են: Իսկ հնարավոր է, դրանք երբեք էլ հստակ չեն եղել:

Հայաստանի տարբեր հատվածներում, հատկապես՝ Սարդարապատում և Ապարանում, որտեղ կերտվել են Մայիսյան հաղթական հերոսամարտերը, պաշտոնյաների մասնակցությամբ նշում էին Առաջին Հանրապետության օրը: Թվում էր, թե հերթական՝ 101-րդ տարեդարձն է ու առանձնապես անդրադառնալու խնդիր չկար:

Պատմությունն ասում է, որ 1988 թ. շարժումը Հայաստանում խաղաղ էր անցնում: Կար հրապարակի համերաշխություն, իսկ քաոսը և կոսմոսը ներդաշնակ էին: Հայաստանում սկսվել էր մի հեղափոխական շարժում, որի արդյունքում ստեղծվելու էր նոր՝ անկախ Հայաստանի հասարակարգը և հեռանալու էր հին՝ խորհրդային Հայաստանի հասարակարգը:

Քանի մոտենում են Արցախի նախագահական ընտրությունները, այդքան իրավիճակը թեժանում է: Կարծես նախանշվում են հիմնական թեկնածուները, որոնց միջև ընթանալու է այդ բուռն պայքարը:

Արցախի Հանրապետության նախկին և ներկա նախագահների դիմումը ՀՀ դատախազությանը կարծես պատշաճ ուշադրության և քննարկման առարկա չդարձավ: Այնինչ, մոտեցումն ինքնին վտանգավոր էր և խմբային շահի արտացոլում:

Սանասարյան Դավթի պատմությունը դեռ շատ ջուր կքաշի: Խնդիրն այստեղ Դավիթը չէ: Դավթի հանգամանքը խորհրդանշական է: Բնավ միտում չունեմ առաջ ընկնել քննչական գործողություններից ու եզրակացություններ տալ: Հնարավոր է՝ ինչ-որ բան եղել է: Հնարավոր է՝ միջգերատեսչական պայքար է: Հնարավոր է՝ պրոֆեսիոնալիզմի բացակայության պատճառով ստորագրել է ինչ-որ բաներ, որոնք չպետք է ստորագրեր:

Հրդեհը կլանեց Փարիզի Աստվածամոր տաճարը: Այն մարդկության մեծագույն մշակութային կոթողներից է, որն ունի հոգևոր հսկայական նշանակություն: Սրա շուրջ որևէ մեկը չի վիճում: Եթե ուշադիր եք, գլուխգործոցի մասին չեմ խոսում անցյալ ժամանակով: Դժվարությամբ, բայց այն կվերականգնվի: Հնարավոր է՝ չունենա նախկին խորհուրդը և հմայքը: Հնարավոր է՝ վերականգնումից հետո շատերի համար է՛լ ավելի սիրելի լինի: Հնարավոր է… յուրաքանչյուրը նման արժեքներին վերաբերվելիս իր հումանիտար էսթետիզմն է դնում հիմքում:

Դվինի 645 թվականի եկեղեցական ժողովի Դ կանոնը վանքերի առաջնորդներին և եպիսկոպոսներին իրավունք է տվել հանցագործներից, պոռնիկներից տուգանք գանձել:

Օրեր առաջ Երևանի ավագանու անդամ Թեհմինա Վարդանյանն առաջարկել էր անվանափոխել մի քանի փողոցների և պողոտաների անվանումներ ու ավելացնել սուրբ մասնիկը: Առաջին ընթերցման հոգեվերլուծական դատողությունները թույլ տվեցին ենթադրել, որ տիկինն ընդամենն ապրիլմեկյան կատակ է արել: Սակայն պարզվեց, որ ամեն ինչ շատ ավելի լուրջ է:

Տեղեկատվական անվտանգությունը և կեղծ օրակարգերը սպառնում են դառնալ լրջագույն խնդիր ՀՀ անվտանգության համար: Խնդիրը միայն արտաքին անվտանգությանը չի վերաբերում: Այն էապես, այս դեպքում բացառապես, առնչվում է ներքին անվտանգության խնդիրներին: Հասկանալի է, որ նախկին՝ պարտված իշխանությունը, հանգիստ չէր մնալու: Այն ունի հսկայական ռեսուրսներ և դրանք օգտագործելու է՝ հարվածելու համար ներկայիս իշխանությանը:

«Կադրերն են որոշում ամեն ինչ»: Վաղուց ժառանգված այս ճշմարտությունը, թվում է թե, պետք է հնչեր որպես աքսիոմատիկ ճշմարտություն: Երրորդ հանրապետության 30-ամյա պատմության մեջ մենք արդեն ունենք նման դառը փորձ, երբ առանցքային կադրերի մի զգալի մասն իր տեղում չի եղել: Իհարկե, 30 տարիների ընթացքում ձևավորվել են պետական որոշակի համակարգեր, որոնք կարող են փակել այս կամ այն կադրի ապիկարությունը, սակայն դա բավարար չէ:

Հին աշխարհում սպանության ամենատարածված ձևերից էր թունավորումը: Պատմում են, որ Միհրդատ 6-րդ թագավորը, վախենալով արժանանալ հոր ճակատագրին, երիտասարդ տարիքից սկսած իր օրգանիզմը սովորեցրել էր տարատեսակ թույների: Դրանք ընդունում էր փոքր չափաբաժիններով: Իսկ երբ փորձում էր ինքնասպան լինել, որևէ թույն նրան չօգնեց: Ստիպված էր նետվել թրի վրա:

Հայկական քարոզչական դաշտում կան կեղտոտ հնարքներ, որոնք պարբերաբար բերվում են առաջին պլան: Դրանք բանսարկություններին, ունեցածը թերարժևորելու, դեղին մամուլին բնորոշ, երբեմն կեղտոտ ստերով հագեցած կեղծիքներ են, որոնք պարտադրվում են հասարակության լայն շերտերին: Ավելին, երբեմն այդ որակի ստերը ստանում են կեղծ ակադեմիական ձևակերպումներ ու մատուցվում են որպես հավաքական դաժան հիշողություն:

ՀՀ Կառավարությունը հրապարակել է Ծրագրի նախագիծը, որը վերաբերում է մեր կյանքի բոլոր ոլորտներին, այդ թվում՝ կրթությանը: Կրթության համընդհանուր հատվածին գնահատական չէ, որ կուզենամ տալ սույն ակնարկում: Եթե խնդրին ընդհանրական մոտենանք, ապա դրա շատ դրույթներին համաձայն եմ:

Երբեք չէի մտածի, որ մի օր կպաշտպանեմ իմ կողմից ամենաշատ քննադատության արժանացած նախարար Արայիկ Հարությունյանին: Բայց դե կյանք է, ինչ իմանաս…