«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը
– Պարո՛ն Քոչինյան, Ադրբեջանի արտաքին գործերի փոխնախարար Խալաֆ Խալաֆովը հայտարարել է, որ «անկլավները՝ Ղազախի շրջանի 7 գյուղեր և Նախիջևանի Քյարքի, այժմ՝ Հայաստանի Տիգրանաշեն գյուղը, Ադրբեջանին վերադարձնելու հարցերը ի թիվս այլ հարցերի պետք է լուծվեն Հայաստանի հետ սահմանազատման համատեքստում»։ Հատկանշական է, որ օրեր առաջ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության խորհրդի քարտուղարը լրագրողների հետ զրույցում ասել էր, թե «Մինչև այս պահն անկլավների հարց չի բարձրացվել»: Ինչո՞վ եք բացատրում կողմերի հակասական հայտարարությունները ու ի՞նչ դիրքորոշում ունեք այսպես կոչված անկլավների հարցի վերաբերյալ:
– Պետք է արձանագրել, որ արդեն որերորդ դեպքն է, որ մենք բանակցությունների բովանդակության մասին իմանում ենք Թուրքիայից ու Ադրբեջանից, ու սա արդեն ազգային անվտանգության սպառնալիք է: Ընդ որում՝ ամենավատն այն է, որ ընթացող բանակցությունները՝ դելիմիտացիա, դեմարկացիա, հարաբերությունների կարգավորում, իրականում ելնում են Հայաստանի շահերից, պարզապես մեր իշխանությունները վախենում են մի խումբ դեգեներատներից, որոնք իրենց հռչակել են Արցախի փրկիչ, նրանց արձագանքից են վախենում՝ այդ ամենը չեն հրապարակում, մինչդեռ այն, ինչ բանակցվում է, իրականում ելնում է Հայաստանի շահերից:
Դելիմիտացիան ու դեմարկացիան առաջին հերթին անհրաժեշտ են Հայաստանին, որովհետև դա հայտնի չափով կսահմանափակի Ադրբեջանի կողմից բուն Հայաստանի վրա սպառնալիքի քայլերը: Ադրբեջանն այս պահին մի իրավիճակում է, երբ ժամանակը, ըստ էության, աշխատում է իր օգտին, դա հստակ է, և այդ ամենով հանդերձ Ադրբեջանն անում է ամեն ինչ, որպեսզի առավելագույնը պոկի Հայաստանից, հիմա որոշ դեպքերում ստացվում է, որոշ դեպքերում՝ ոչ այնքան, բայց ինքը միշտ փորձելու է ձգտել ստանալ առավելագույնը:
Անկլավների մասով Հայաստանի դիրքորոշումը, որ իրավական առումով Հայաստանում երբեք չի եղել ադրբեջանական անկլավ և այլն, նախ՝ ես շատ ուզում եմ, որ Հայաստանը վերջապես հրապարակի այդ բոլոր փաստերը, թե ի՛նչ նկատի ունի՝ ասելով, որ մենք իրավական առումով լավ դիրքերում ենք:
Իհարկե լավ է, որ մենք լավ դիրքերում ենք, բայց ցանկալի է՝ մենք էլ տեսնենք այդ հիմքերը, որովհետև միայն իրենց ասածներով հեռուն չենք գնա: Միևնույն ժամանակ, պետք է արձանագրել, որ անկլավների հարցը միայն իրավական չէ, այլ՝ իրավաքաղաքական է, ու հույսը դնել միայն իրավական կարգավորումների վրա՝ ասելով՝ դե, իրավական առումով մեր դիրքերն ամրացրել ենք, մեղմ ասած, մանկամտություն է:
Քաղաքական ասելով նկատի ունեմ այն, ինչն այս պահին հետևյալն է՝ Արևմուտքի կողմից աջակցություն, այսինքն՝ մենք պետք է կարողանանք գտնել այնպիսի արևմտյան ուժ, որի շահերից չի բխում Հայաստանի այդչափ թուլացումը, որ անկլավներն էլ անցնեն Ադրբեջանին:
Միևնույն ժամանակ՝ ԱԽ քարտուղարի հայտարարությունը, թե Ադրբեջանը՝ այստեղ, մենք էլ՝ այնտեղ ունենք անկլավներ, եթե սա անշարժ գույքի շուկայի տերմինաբանությամբ փորձենք բացատրել, որպեսզի ակնհայտ լինի տրամաբանության սխալը: Դա նույնն է, թե ասես՝ երկու հատ 1000 քառակուսի կիլոմետրանոց տարածք կա, որոնցից մեկը մի ամայի վայրում է, իսկ մյուսը՝ Երևանի կենտրոնում:
Հա՛, երկուսն էլ 1000 քառակուսի կիլոմետր են, բայց նույն արժեքը չունեն. Արծվաշենը ռազմավարական ոչ մի արժեք չունեցող տարածք է, փոխարենը Տիգրանաշենն ու Իջևանում յոթ գյուղերն արտակարգ կարևորության տարածքներ են, ու, բնականաբար, մեր շահերից է ելնում, որ Արծվաշենը մնա նրանց, իսկ մյուսները՝ մեզ, բայց Ադրբեջանը պայքարելու է դրանց համար, ինչը պետք է հաշվի առնել:
– Բացի հույսերից, ի՞նչ քայլեր պետք է անի գործող իշխանությունը, որ Ադրբեջանը այսպես կոչված անկլավների նկատմամբ պահանջներ չներկայացնի:
– Ինչպես ասացի՝ իրավականից բացի, նաև քաղաքական որոշակի երաշխիքներ են պետք ստանալ, դա համապատասխան արևմտյան ուժային կենտրոն գտնելն է, որի շահերից չի ելնի Հայաստանի այդչափ թուլացումը: Ուրիշ գործիք այս պահին չեմ տեսնում:
– Եթե չկարողանա գտնել այդ ուժային կենտրոնը, այսպես կոչված անկլավները կանցնեն Ադրբեջանի՞ն, պարո՛ն Քոչինյան:
– Ես ոնց որ դարձել եմ այս երկրի հնարավոր ամենավատ տարբերակները բարձրաձայնողը, դրա համար եկեք այս հարցին չպատասխանեմ, որ այստեղ էլ չդառնամ ամենավատ տարբերակ բարձրաձայնողը:
– Ձեր խոսքում ասացիք, որ իշխանությունը, վախենալով ընդդիմադիրների արձագանքներից, չի բարձրաձայնում բանակցությունների մանրամասների մասին: Մենք նաև մինչ օրս չգիտենք, թե ինչ բովանդակություն ունեն հայկական կողմի ներկայացրած վեց կետերը՝ Ադրբեջանի հինգ կետերին ի պատասխան, որոնք, Ադրբեջանի արտգործնախարարի խոսքով՝ ոչ թե առաջարկություններ են, այլ իրենց ներկայացրած կետերի արձագանքը: Կարծում եք՝ իշխանության լռության պատճառը միայն ձեր նշած վա՞խն է, թե՞ այլ խնդիր կա:
– Ինչպես արդեն նշեցիք, մենք այդ վեց կետերի բովանդակությունը չգիտենք, որովհետև դրանք հրապարակված չեն, բայց չեմ կարող ասել, թե ինչու թափանցիկ չեն, անկեղծ չեմ կարող ասել, բայց դա ազնիվ չէ Հայաստանի հասարակության նկատմամբ և պարունակում է նաև ազգային անվտանգության սպառնալիք, որովհետև եթե դու բանակցում ես ու հասարակությանդ զուգընթաց չես պատրաստում դրանց, ի վերջո ստանալու ես 98 թվականի փաթեթային տարբերակի նկատմամբ հասարակական մերժումը, անգամ կարող է լինել պալատական մերժում:
Այսինքն՝ բոլոր տարբերակներում օրվա իշխանությունների շահերից, էլ չեմ ասում՝ Հայաստանի շահերից չի բխում հասարակությանը դուրս թողնել բանակցային գործընթացից: Ուղղակի աբսուրդի թատրոն է, երբ քննարկվում, բանակցվում են բաներ, որոնց մասին մենք իմանում ենք Թուրքիայից կամ Ադրբեջանից:
– Պարո՛ն Քոչինյան, Ադրբեջանից արվող հակասական հայտարարություններին Հայաստանի համապատասխան գերատեսչությունները պե՞տք է պատասխանեն:
– Արձագանքի ամենալավ տարբերակը կլինի առնվազն այդ վեց կետերի բացահայտումը: Բովանդակային առումով՝ ամենալավ արձագանքը կլինի այդ վեց կետերի հրապարակումը:
– Ճի՞շտ եք համարում հայկական կողմի դիրքորոշումը, որ Արցախի կարգավիճակի հարցն առաջարկում են քննարկել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում:
– Իհարկե ճիշտ չէ, որովհետև Արցախի ապագա քաղաքական կարգավիճակի վրա Հայաստանը գրեթե ազդեցություն չունի, այդ ազդեցությունը զրոյին մոտ է:
– Այդ դեպքում Հայաստանի գործող իշխանությունն ինչո՞ւ է փորձում այդ հարցը քննարկել Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների համատեքստում:
– Ճիշտ կլինի՝ այդ հարցը տալ գործող իշխանությանը:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
