Ջրի ճգնաժամը միայն մտահոգություն չէ, այն արդեն իսկ գոյություն ունի. ՅՈՒՆԻՍԵՖ
Նյու Յորք, 31-ը մարտի, 2021թ.: Ըստ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի նոր վերլուծության, աշխարհում ավելի քան 1.42 մլրդ մարդ, այդ թվում՝ 450 մլն երեխա, ապրում է բարձր կամ առավել բարձր ջրային ռեսուրսների խոցելիություն ունեցող երկրներում: Սա նշանակում է, որ աշխարհում 5 երեխայից 1-ն ամենօրյա կարիքների համար բավարար քանակությամբ ջուր չունի:
Ջուր՝ բոլորի համար նախաձեռնության այս վերլուծությունը վերհանում է այն ոլորտները, որտեղ ջրի սակավության հետ կապված ռիսկերը համընկնում են ջրամատակարարման վատ պայմանների հետ: Այս վայրերում ապրող համայնքները օգտվում են ջրի մակերեսային կամ չբարելավված աղբյուրներից (ոչ արագահոս և ոչ անվտանգ աղբյուրներից):
«Ջրի ճգնաժամը միայն մտահոգություն չէ, այն արդեն իսկ գոյություն ունի և կլիմայի փոփոխություններն էլ ավելի են խորացնելու այն», – նշել է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի գործադիր տնօրեն Հենրիետա Ֆորը: Հիմնական տուժողը երեխաներն են: Երբ ջրամբարները չորանում են, երեխանե՛րն են բացակայում դպրոցից, որպեսզի ջրի գնան: Երբ երաշտների հետևանքով սննդի պաշարը կրճատվում է, երեխանե՛րն են տառապում թերսնուցման պատճառով: Երբ ջրհեղեղ է լինում, երեխանե՛րն են հիվանդանում ջրի միջոցով փոխանցվող հիվանդություններով: Եվ երբ բավարար ջուր չի լինում, երեխանե՛րն են, որ չեն կարողանում լվանալ ձեռքերը՝ հիվանդություններից խուսափելու համար:
Տվյալները փաստում են, որ ավելի քան 80 երկրներում երեխաներն ապրում են բարձր կամ ծայրահեղ բարձր ջրային խոցելիություն ունեցող պայմաններում: Նման կերպ ապրող երեխաների ամենամեծ թիվը բաժին է ընկնում Արևելյան և Հարավային Աֆրիկայի երկրներին, որտեղ երեխաների կեսից ավելին՝ 58 տոկոսը, զրկված է ջրի օրական չափաբաժնի բավարար քանակից: 31 տոկոսով երկրորդ տեղում են Արևմտյան և Կենտրոնական Աֆրիկան, ապա՝ Հարավային Ասիան՝ 25 տոկոսով և Միջին Արևելքը՝ 23 տոկոսով: Հարավային Ասիայի ամենաբարձր խոցելիություն ունեցող տարածքներում ապրում է ավելի քան 155 միլիոն երեխա:
Ամենածանր տվյալներն արձանագրվել են 37 «թեժ կետերում», որտեղ երեխաներն առավել ծանր պայմաններում են ապրում և ամենաշատն են տուժում: Հենց այստեղ է, որ պետք է ուղղվեն գլոբալ ռեսուրսներն ու աջակցությունը և հրատապ քայլեր ձեռնարկվեն: Երկրների այս ցանկում են Աֆղանստանը, Բուրկինա Ֆասոն, Եթովպիան, Հաիթին, Քենյան, Նիգերը, Նիգերիան, Պակիստանը, Պապուա Նոր Գվինեան, Սուդանը, Տանզանիան և Եմենը:
Ռեսուրսների պակասին զուգահեռ, ջրի պահանջարկը շարունակում է կտրուկ աճել: Ի լրումն բնակչության թվի աճի, ուրբանիզացիայի, ջրի չարաշահմանն ու սխալ կառավարմանը, կլիմայական փոփոխություններն ու ծայրահեղ եղանակային պայմանները նվացեցնում են անվտանգ ջրի հասանելի քանակն ու խորացնում են ջրի պակասի հետևանքով առաջացած ճգնաժամը: ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի 2017 թվականի զեկույցի կանխատեսմամբ, 2040 թվականին աշխարհում ամեն չորրորդ երեխան ապրելու է ջրային ծայրահեղ սակավություն ունեցող վայրերում:
Թեև ջրի պակասը ազդելու է բոլորի վրա, սակայն, ամենախոցելին շարունակում են մնալ երեխաները: Սակավաջուր համայնքներում ապրող երեխաներն ու ընտանիքները առերեսվում են «երկսայր սրի» հետ. ջրի սղությանն ու ցածրորակ ջրային ծառայություններին զուգահեռ, իրավիճակն էլ ավելի է վատթարանում կլիմայական ցնցումների և ֆորս-մաժորային իրադարձությունների հետևանքով:
Ի պատասխան, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն աշխատում է, որպեսզի կյանքի կոչվեն՝
1. Անվտանգ և մատչելի խմելու ջրի ծառայություններ, որոնք մշտական են, հասանելի են և ղեկավարվում են արհեստավարժ մասնագետների կողմից:
2. Կլիմայական հարվածներին դիմակայուն ջուր և սանիտացիա: Ջուրը, սանիտացիան պետք է լինեն այնպիսին, որպեսզի դիմակայեն կլիմայական հարվածներին, գործեն՝ օգտագործելով քիչ ածխածին պարունակող աղբյուրներ: Համայնքները պետք է հզորանան՝ դառնալով դիմակայուն և հարմարվողական կարողություններով:
3. Ջրի սակավությունը կանխարգելող վաղ գործողություններ: Պաշարների գնահատում, ջրի հեռացում, արդյունավետ օգտագործում և վաղ նախազգուշական գործողություններ, կանխարգելիչ միջոցառումներ:
4. Ջրին վերաբերող հարցերում համագործակցություն՝ հանուն խաղաղության և կայունության: Աջակցություն համայնքներին և հիմնական շահագրգիռ կողմերին, որպեսզի ջրի օգտագործման համահավասարությունը, սանիտացիան նպաստեն սոցիալական համախմբվածությանը, քաղաքական կայունությանը և խաղաղությանը, հակամարտության գոտիներում կանխարգելեն հարձակումները ջրային և սանիտացիան ապահովող կառույցների և անձնակազմի վրա:
«Պետք է գործենք հիմա, որպեսզի կանխենք իրավիճակի վատթարացումն ու կարողանանք արձագանքել ջրի ճգնաժամին», նշել է Ֆորը: «Յուրաքանչյուր երեխայի համար ջրային ապահովության կարող ենք հասնել միայն նորարարության, ներդրումների և համագործակցության միջոցով՝ հավաստիանալով, որ ծառայությունները կայուն են և պատրաստ կլիմայական ցնցումներին: Մենք պետք է գործենք՝ հանուն մեր երեխաների, հանուն մեր երկրագնդի»:
Իրավիճակը Հայաստանում՝
Մարդու իրավունքների պաշտպանի 2019 թվականի հերթական զեկույցի
համաձայն, ՀՀ
ում դիտարկված 121 դպրոցում և 80 նախակրթարանում, ջրի և սանիտացիայի հասանելիությունը շատ վատն է: Դիտարկված դպրոցների գրեթե 77 տոկոսը
չունեն բավարար սանիտարահիգիենիկ պայմաններ. գյուղական դպրոցների 52 տոկոսում
չկան տարրական սանիտարահիգիենիկ պայմաններ, իսկ 35 տոկոսի
սանհանգույցները գտնվում են դպրոցի շենքից դուրս:
Արագածոտնի, Կոտայքի, Սյունիքի, Վայոց Ձորի յուրաքանչյուր 4-րդ դպրոց և Արարատի յուրաքանչյուր 4 դպրոցից 3-ում չկա հոսող ջուր:
Արագածոտնի մարզի 11, Արարատի 5.6, Արմավիրի 28, Շիրակի 22.2,
Սյունիքի 19,Վայոց Ձորի 22.2 և Տավուշի 65.2 դպրոցների սանհանգույցները դպրոցների շենքերից դուրս են, ինչը լուրջ հասանելիության և տարրական հիգիենայի
խնդիրների
պատճառ է հանդիսանում թե՛ տղաների, թե՛ աղջիկների համար, և հատկապես՝
հաշմանդամություն ունեցող երեխաների:
Այս խնդիրները անհապաղ լուծման կարիք ունեն՝ հաշվի առնելով, հատկապես,
երեխաների դպրոց վերադառնալու հանգամանքը՝ կորոնավիրուսային
համավարակի օրերին և դրանից հետո:
