Կորոնավիրուսի Օմիկրոն ենթատեսակի ի հայտ գալուց հետո 2021 թվականի նոյեմբերին համավարակը նոր թափ առավ:
Հիվանդության ընթացքը վերահսկելու համար Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը և ազգային առողջապահական գերատեսչությունները սկսեցին հորդորել բնակչությանը ոչ միայն ամբողջական պատվաստում կատարել, այլև ընդունել 3-րդ չափաբաժինը՝ առավել հայտնի որպես խթանիչ (բուստեր) դեղաչափ:
Հայաստանի առողջապահության նախարարությունը ևս նախորդ տարեվերջին թույլատրեց քաղաքացիների՝ 3-րդ դեղաչափի ընդունումը:
«Փաստերի ստուգման հարթակն» ուսումնասիրել է, թե ինչի համար է անհրաժեշտ պատվաստվել խթանիչ դեղաչափով և ինչ փորձ է առկա այլ երկրներում:
Ո՞ր դեպքում է անձը համարվում ամբողջովին պատվաստված
Ամբողջովին պատվաստված համարվելու համար պարտադիր է ստանալ կորոնավիրուսի դեմ առկա պատվաստանյութերի երկու դեղաչափ, բացառությամբ Janssen-ի, որի դեպքում մեկ չափաբաժինը բավարար է կորոնավիրուսի դեմ իմունիտետ ձևավորելու համար: Հայաստանում այս պատվաստանյութը չի օգտագործվում։
Ներկայումս էլ երկու դեղաչափը բավարար է ամբողջովին պատվաստված համարվելու համար, սակայն շատ երկրների առողջապահական գերատեսչություններ խորհուրդ են տալիս խթանիչ ներարկումներ կատարել:
Ի՞նչ է խթանիչ պատվաստումը և ինչպես է ազդում
Կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերը բավականին արդյունավետ պայքարում են վիրուսի դեմ՝ կանխելով հիվանդության ծանր ընթացքը և էապես նվազեցնելով մահվան դեպքերը, սակայն ոչ մի պատվաստանյութ 100 տոկոսով չի պաշտպանում մարդուն վարակվելուց:
Բացի այդ, վիրուսը ժամանակի ընթացքում մուտացվում է, և այդ պատճառով անհրաժեշտ է լինում ուժեղացնել իմունիտետը: Մասնավորապես, այն տարածքներում, որտեղ կորոնավիրուսն ակտիվ է, իսկ մարդկանց պատվաստված լինելու ցուցանիշները ցածր են, աճում է նաև պատվաստվածների վարակման հավանականությունը: Ավելին՝ ժամանակի ընթացքում COVID-19-ի դեմ կատարված պատվաստման շնորհիվ ձեռքբերված իմունիտետը սկսում է անկում ապրել, և այդ պատճառով կարիք է լինում լրացուցիչ ներարկման՝ խթանիչ դեղաչափերի:
Դեղաչափը ստանալուց հետո իմունային համակարգը «կարծում է», թե վիրուսը նորից ներխուժել է օրգանիզմ, և սկսում է հակամարմիններ արտադրել: Հակամարմինների քանակը և որակը բարձրանում է: Այս գործընթացի շնորհիվ իմունային համակարգը սովորում է ավելի լավ ճանաչել վիրուսը: Խթանիչ պատվաստման հակամարմիններն ավելի արդյունավետ են պայքարում վիրուսի ենթատեսակների դեմ:
Հատկանշական է, որ 3-րդ պատվաստման դեպքում ներարկվող չափաբաժինը կարող է տարբերվել նախորդ երկուսից: Այսպես, օրինակ, Moderna-ի 3-րդ չափաբաժինը կազմում է առաջինի կեսը:
Ի՞նչ այլ հիվանդությունների դեպքում են պահանջվում խթանիչ պատվաստումներ
Կան երկար տարիների պատմություն ունեցող հիվանդություններ, որոնց դեմ պահանջվում է մի քանի անգամյա պատվաստում: Այսպես, անհրաժեշտ է տասը տարին մեկ պատվաստվել դիֆթերիայի, տետանուսի, փայտացման և բջջային կապույտ հազի դեմ:
Բացի այդ, մի քանի անգամ պատվաստում է պահանջում նաև սեզոնային գրիպը, քանի որ դրա վիրուսներն անընդհատ փոփոխվում են, և հետևաբար՝ գրիպի դեմ պատվաստանյութը յուրաքանչյուր սեզոն թարմացվում է՝ տվյալ սեզոնի ընթացքում շրջանառվող վիրուսի տեսակին համապատասխան։
Խթանիչ ներարկումների համաշխարհային փորձը
Բազմաթիվ երկրներում կորոնավիրուսից պաշտպանելու համար վաղուց կատարում են 3-րդ և 4-րդ լրացուցիչ՝ խթանիչ ներարկումներ:
2022 թվականի հունվարին Իսրայելի իշխանությունները հայտարարեցին, որ 4-րդ անգամ լրացուցիչ պատվաստելու են 60-ն անց քաղաքացիներին: Առաջիններից մեկը 4-րդ անգամ պատվաստվեց երկրի առողջապահության նախարարը: Իսրայելցի գիտնականները պարզել էին, որ իմունային համակարգի պաշտպանությունը զգալիորեն նվազում է COVID-19 պատվաստանյութի երրորդ դեղաչափն ընդունելուց 3 ամիս անց:
Ռուսաստանում բուստեր ներարկումները թույլատրվել են 2021 թվականի հունիսից այն անձանց համար, որոնց լիարժեք պատվաստումից անցել է 6 ամիս: Ընդ որում՝ ՌԴ առողջապահական գերատեսչությունը հորդորում է 3-րդ պատվաստման համար ընտրել միայն «Սպուտնիկ Լայթի» դեղաչափ: Նախորդ տարվա նոյեմբերին խթանիչ դեղաչափով պատվաստվել է նաև երկրի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը:
Գերմանիայում կորոնավիրուսի նոր՝ Օմիկրոն շտամի ի հայտ գալուց հետո մարդկանց հորդորում են պատվաստվել խթանիչ դեղաչափերով: Հունվարի տվյալներով՝ երկրի բնակչության 75 տոկոսն ամբողջովին պատվաստված է, իսկ 45 տոկոսն ընդունել է խթանիչ չափաբաժին:
Նիդերլանդներում որոշում է կայացվել, որ երկիր մուտք գործող անձանցից չի պահանջվի երկու շաբաթով մեկուսանալ, եթե նրանք խթանիչ դեղաչափով պատվաստվել են ժամանումից 1 շաբաթ առաջ:
ԱՄՆ-ում 2022-ի հունվարի դրությամբ ամբողջովին պատվաստված է համարվում երկու դեղաչափ ստացած անձը, սակայն խրախուսվում է 3-րդ դեղաչափի ընդունումը:
Վրաստանում թույլատրվել էին խթանիչ դեղաչափով պատվաստումները 2021 թվականի հոկտեմբերի 13-ին՝ 50-ն անց և ռիսկի խմբում գտնվող անձանց համար, իսկ ահա նոյեմբերից կարող են պատվաստվել 18-ից բարձր անձինք:
Խթանիչ ներարկումները Հայաստանում
Հայաստանում 2021 թվականի դեկտեմբերի 1-ից կորոնավիրուսի դեմ խթանիչ դեղաչափով կարող են պատվաստվել 18-ից բարձր տարիքային խմբի քաղաքացիները՝ երկրորդ դեղաչափն ընդունելուց 6 ամիս անց:
Հունվարին խթանիչ դեղաչափով պատվաստվել են Հայաստանի առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը և Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը:
