«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է պատմական գիտությունների թեկնածու, ադրբեջանագետ Տաթևիկ Հայրապետյանը
– Տիկի՛ն Հայրապետյան, Ամերիկացի քրիստոնյա առաջնորդների կոալիցիան նամակ է հղել երկրի նախագահ Դոնալդ Թրամփին՝ կոչ անելով վճռական քայլեր ձեռնարկել Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից պահվող 24 քրիստոնյա պատանդների՝ 23 հայի և մեկ կրոնափոխ ադրբեջանցու ազատ արձակման համար: Ի՞նչ էական ակնկալիքներ կարելի է ունենալ այս ամենից:
– Կարծում եմ, որ ուղերձը բավականին ուժեղ էր, ու, ընդհանուր առմամբ, ամերիկյան ներկայիս վարչակազմի տրամաբանության մեջ կառուցված, հույս ունեմ, որ ուղերձը կհասնի համապատասխան որոշումներ կայացնողներին: Բայց մեկ գործողությամբ չի որոշվում, այդ ամենը պետք է լինի տարբեր կետերից եկող համալիր գործողությունների արդյունք, որպեսզի ազդեցություն ունենա, բայց ես ևս այն համոզմանն եմ, որ այսօրվա իրավիճակում ԱՄՆ-ի ներկայիս վարչակազմը իրական ցանկության դեպքում իրապես կարող է ազդել գործողությունների ընթացքի վրա:
Եթե նախկինում Բայդենի վարչակազմի հետ Ալիևը խնդիրներ էր հարուցում, ապա Թրամփի վարչակազմի մասով նա դիրքավորվում է այնպես, թե իբր շատ սերտ հարաբերություններ ունի, կիսում է այդ արժեքները: Այս տրամաբանության մեջ շատ ավելի բարդ կլինի Ալիևի համար, եթե Թրամփը կամ վարչակազմը կոչով դիմի մարդկանց ազատ արձակելու տիրույթում:
– Ենթադրենք՝ ԱՄՆ նախագահի այդ ուղերձը կամ կոչը լինում է, կարծում եք, որ Ալիևը կկատարի՞:
– Չեմ պատկերացնում, թե Ալիևն ինչպես կարող է մերժել այդ կոչը, հաշվի առնելով ներկայիս իրողությունները, անկեղծորեն չեմ կարողանում պատկերացնել, որովհետև Ալիևի համար շատ կարևոր է ունենալ կոնտակտ ներկայիս վարչակազմի հետ, իսկ իրենց տեղեկատվական, փորձագիտական տիրույթում ընդգծվում է, որ իրենք ևս ուզում են ռազմավարական գործընկերության մասին հնարավոր երկխոսություն սկսել: Դրա հետ կապված ակտիվ աշխատանք են տանում Իսրայելի հետ, իսկ եթե դրա միջոցով նույն Ադրբեջանը կարող է համագործակցության ու երկխոսության եզրեր գտնել, ապա, կարծում եմ՝ Ալիևի համար շատ ռիսկային կլինի չգնալ այդ գործողությանը:
Ես ձեզ ուզում եմ հիշեցնել տարիներ առաջ, երբ ամերիկացի մի քահանա էր ձերբակալվել Թուրքիայում, ու Թրամփն ուղիղ կոչով պահանջեց նրան հանձնել, Էրդողանի կառավարությունը ձգձգում էր գործընթացը, բայց այնպիսի պատժամիջոցների վտանգ առաջացավ, որ նա ուղղակի այլընտրանք չունեցավ, քան կատարել պահանջը: Ուստի ես կարծում եմ ներկայիս բավականին բարդ ու ինչ-որ տեղ նաև ցինիկ աշխարհում դա ազատ արձակման իրական հնարավորություն կբացի:
– Իսկ ի՞նչ քայլեր են անհրաժեշտ, որպեսզի հնարավոր լինի Թրամփից այսպես ասած այդ կոչը կորզել:
– Դիվանագիտական, քաղաքական, լոբբիստական աշխատանք պետք է տանել, կրկնում եմ՝ մեկքայլանի գործողություն չէ, սա կարող է շատ կարևոր քայլ լինել նաև ԱՄՆ-ին տարածաշրջանում ներգրավելու համար: Եթե ինչ-որ ձևով հաջողվի ստանալ Թրամփի ազատ արձակման ուղիղ կոչը, ու Ադրբեջանը չկարողանա դա մերժել, ապա դա հետագայում նաև ագրեսիայի զսպման առումով է կարևոր դեր խաղալու:
Դա նշանակելու է, որ, ի տարբերություն Ալիևի նախկին սպասումների, որ, վե՛րջ, ԱՄՆ-ն իր ոտքը տարածաշրջանից քաշել է, իրենք էլ կարող են անել այն, ինչ ուզում են, ԱՄՆ-ն ունի հետաքրքրություններ տարածաշրջանում: Սա շատ լավ առիթ է Թրամփի համար ցույց տալու, թե որքանով է ինքը հավատարիմ իր նախընտրական խոստումներին ու հռչակած սկզբունքներին, խոսքը 120 հազար քրիստոնյայի մասին չէ, խոսքն ընդամենը 24 մարդու ճակատագիր փրկելու մասին է:
– Տիկի՛ն Հայրապետյան, հայկական կողմի աշխատանքն ինչպե՞ս եք գնահատում, ի՞նչ պետք է անի, որ չի անում:
– Հայկական կողմը եթե հայտարարում է, որ Ադրբեջանի հետ քննարկում է միջազգային հայցերից հրաժարվելու մասին գործընթացը, ապա դա նշանակում է, որ Ադրբեջանի ձեռքերն է ազատում, որովհետև այդ գործընթացներն ու տարբեր այլ գործոններ Ադրբեջանի ագրեսիվ ծրագրերում ընդամենը զսպաշապիկ են, իսկ այսօր Հայաստանը պատրաստ է անգամ այդ զսպաշապիկները զիջելու Ադրբեջանին՝ դրա դիմաց կանգնելով բավականին լուրջ ու իրական ագրեսիայի ու վտանգի առաջ:
Արդեն երեկվանից ադրբեջանական մամուլում մեկնարկած արշավը, թե իբր Հայաստանը պատրաստվում է պատերազմի, ԵՄ-ն հետախուզական աշխատանք է տանում՝ այս ամենը հենց այնպես չեն արվում, Ադրբեջանը հեռահար նպատակներ է հետապնդում: Հայաստանն իր քայլերով համարժեք չի արձագանքում ու ցույց է տալիս, որ պատրաստ է ամեն ինչ զիջելուն, իսկ այդպես ավելի ագրեսիվ է դարձնում Ալիևին:
– Ասում եք ադրբեջանական մամուլի հրապարակումների մասին, հեռահար նպատակներ, իսկ ՀՀ արտգործնախարարն ասում է, որ շատ մոտ են խաղաղության պայմանագրի կնքմանը: Ի՞նչ հակասություն է սա:
– Որովհետև Ադրբեջանի ծրագրերն այլ են, նա շահագրգռված չէ խաղաղություն կնքելով ու ձևավորում է իրեն բնորոշ ուժի, ուժի սպառնալիքի քաղաքականությունը, որը հայկական կողմը իր քայլերի հետևանքով դարձրել է օրինաչափ: Այսինքն՝ Ադրբեջանը պարբերաբար կկազմակերպի տեղեկատվական արշավներ, միգուցե գնա փոքրածավալ էսկալացիաների, ու դրա դիմաց Հայաստանը կզիջի հերթական խաղաքարտը Ադրբեջանին:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
