«Իմ բողոքը ոչ լեգիտիմ իշխանության դեմ է, կեղծված ընտրությունների դեմ է, անազատության դեմ է, սոցիալական անարդարության դեմ է». Արտակ Գեւորգյան

«Իմ բողոքը ոչ լեգիտիմ իշխանության դեմ է, կեղծված ընտրությունների դեմ է, անազատության դեմ է, սոցիալական անարդարության դեմ է». Արտակ Գեւորգյան
«Իմ բողոքը ոչ լեգիտիմ իշխանության դեմ է, կեղծված ընտրությունների դեմ է, անազատության դեմ է, սոցիալական անարդարության դեմ է». Արտակ Գեւորգյան

«Մեդիալաբի» զրուցակիցն է «Հակահարված Art» խմբի անդամ, «տանկիստ» Արտակ Գևորգյանը, որը օրեր առաջ արժանացավ քաղաքական արվեստի «ՑԵՑ» մրցանակի։

– Քաղաքական գործիչները, ըստ էության, վերցրել են քաղաքականությամբ զբաղվելու մենաշնորհը: «Հակահարված Art»-ը փողոցային արվեստով քաղաքականություն անելու հա՞յտ է ներկայացնում:

– Իմ կարծիքով` արվեստը փողոցում պիտի լինի, որովհետև փողոցը միակ տեղն է, որտեղ հասարակության բոլոր շերտերը ինտեգրված են: Երբ արվեստը գալերեա ես տանում, կոնկրետ շրջանակի մեջ ես դնում: Ես երկուսն էլ անում եմ, բայց փողոցի արվեստն ուրիշ է: Փողոցի արվեստը մեսիջ է: Էն, ինչ եղավ փողոցում, այնտեղ էլ մնում է` որպես եղած փաստ: Հետո ով ինչպես ուզում է` մեկնաբանում է` պետությունը` իր ձևով, ԱԱԾ-ը` իր ձևով, Ռուսաստանը` իր ձևով, ընդդիմությունն ու դիմությունը` իրենց ձևերով: Տանկի փերֆորմանսը դարձավ նաև մեդիայինը, և դրա մասին անգամ Հանրային հեռուստատեսությունը խոսեց` իր մեկնաբանմամբ, ու ես դրան դեմ չէի: Փողոցի արվեստը միշտ ցույց է տվել իր ուժը: Փողոցի արվեստն էնքան ուժեղ է, որ ուժային կառույցները մեծ միջոցներ, էներգիա են ծախսում, լուրջ քայլեր են ձեռնարկում այն խոչընդոտելու համար: Սա արդեն լավ է:

– Ձեր բողոքը կոնկրետ ինչի՞ դեմ է` իշխանությունների՞, բարքերի՞, անազատությա՞ն:

– Իմ բողոքը բոլոր տեսակի իշխանությունների, իսկ այս պահի դրությամբ` ոչ լեգիտիմ իշխանության դեմ է, կեղծված ընտրությունների դեմ է, անազատության դեմ է, սոցիալական անարդարության դեմ է: Սոցիալական վատ վիճակի մեղավորն էլ ոչ լեգիտիմ իշխանությունն է` երկիրը պարտքերի տակ է, աշխատատեղեր չկան, աշխատավարձը ցածր է, բուժծառայությունը թանկ է, կրթությունը` նույնպես:

– Նոր փերֆորմանսներ սպասվո՞ւմ են:

– Փողոց դուրս գալը երբեք ինքնանպատակ չի եղել իմ կամ «Հակահարված art»-ի համար: Ամեն օր կարող ենք դուրս գալ, որովհետև ամեն օր վատ է, ու ես կամ «Հակահարված art»-ն ամեն օր կարող ենք փողոցում ցույց տալ, որ վատ է ու ավելի վատ է լինելու: Հիմա չենք անում, բայց կանենք: Եղել է, որ մի ամսում 50 անգամ փերֆորմանս ենք արել, եղել է` 1 տարում մի անգամ ենք արել:

– Արտա՛կ, Ձեր ֆիլմում էլ եք ասում, որ ավելի վատ է լինելու, ուրիշ էլ ի՞նչ պիտի լինի:

– Հեսա 2018-ը կգա, կտեսնեք` մի վատ բան կլինի: Լավ բան էլ կլինի, բայց դա արդեն ուրիշ թեմա է: Ուղղակի եկեք ընդունենք, որ վատ ա լինելու: Ինչո՞ւ եք նեղվում, որ վատ ա լինելու:

– Դուք հոռետե՞ս եք, թե իրատե՞ս:

– Չէ՛, ես հաստատ իրատես եմ: Վատ ա լինելու, բա ի՞նչ: Մենակ Հայաստանում չէ, ամբողջ աշխարհում: Ավելի շատ մարդիկ գործ չեն ունենալու, ավելի շատ են շահագործվելու, ավելի շատ են աշխատելու ու քիչ են վճարվելու, ավելի շատ են խաբվելու, ավելի շատ 18 տարեկան մարդիկ են պետության համար մեռնելու: Աշխարհում ոչ մի տեղ լավ չի: Բոլոր երկրներն իրենց մեծ խնդիրներն ունեն, որ ուրիշ պետության քաղաքացուն թեթև է թվում: Ասում են` Կանադան թույն երկիր է: Դուք կանադացուն հարցրեք:

– Իսկ լավ բան կա՞:

– Հա՛, ամեն ինչն էլ լավ է: Էս ամեն ինչի հետ մեկտեղ ամեն ինչ լավ է: Չեմ ասում` լավ ա լինելու, բայց ամեն ինչ լավ ա: Չեմ բողոքում: Շատ լավ ա:

– Կոնկրետ շարժառիթ կա՞ր, երբ որոշեցիք ստվարաթղթե տանկով գրոհել պետական նշանակության մի քանի շենքեր և վերջում տանկը ջարդել ԱԱԾ շենքի պատին:

– Սկզբում ուղղակի տանկ սարքեցի ու դեռ չէի որոշել, թե ի՛նչ պիտի անեմ էդ տանկով: Հետո փորձարկման հանեցի Բաղրամյան պողոտա, ուզում էի ոստիկանների, իշխանության ներկայացուցիչների ռեակցիան ստուգել: Իրականում շատ դրական էին արձագանքում, ողջունում էին, ու դա ինձ հեչ դուր չեկավ: Երկրորդ անգամ տանկն իր նպատակին ծառայեց: Էդ օրը էլի սահմաններին լարված վիճակ էր: Սահմանադրական կեղծված ընտրությունների հաջորդ օրն էր: Բաղրամյան պողոտայով անցա իմ տանկով, որովհետև մի քանի ամիս առաջ էդ նույն պողոտայում իշխանությունն իր ջրցան մեքենայով ինձ ու մյուս ցուցարարներին ցրել էր: Ես էլ իմ տանկը հանեցի: Սկզբում գնացի ԿԸՀ, այնտեղ ինձ չխոչընդոտեցին: Հետո գնացի Սահմանադրական դատարան, Բաղրամյան 26, խորհրդարանի շենքի մոտ ու էդպես` մինչև ԱԱԾ: ԱԱԾ-ում էլ չխոչընդոտեցին: Երկու օր հետո «Ալֆա» ջոկատն ինձ բերման ենթարկեց:

– Իսկ այդ պահին, երբ տանկը ջարդեցիք ԱԱԾ-ի դռանը, ռեակցիա չկա՞ր:

– Երևի քնած էին: Տանկը խփեցի, էդպես կոտրված պատի վրա էր մնացել: Երկու ժամ հետո գնացի նկարեցի, տանկը դեռ էնտեղ էր: Ու մարդ չկար: Այսինքն` մեր ԱԱԾ-ն քնած է: Տանկը շատ բան ցույց տվեց:

– Ի՞նչ ցույց տվեց: Ամենակարևորն ի՞նչ էր:

– Տանկով առաջին դուրս գալս ո՛չ արվեստ կոչվեց, ո՛չ ակտիվիզմ: Ընկալվեց որպես ուրախ վիդեո: Երկրորդ փորձն արդեն աղմուկ բարձրացրեց ու համարվեց քաղաքական մի բան: Իսկ մարդիկ, որ սիրում են խոսել քաղաքականությունից, իրականում վախենում են դրանից: Բոլորն են վախենում քաղաքականությունից:

– Դատարանը ԱԱԾ-ից գրություն էր տացել, որտեղ ասվում էր, որ «ԱԱԾ-ն չի ողջունում ՀՀ քաղաքացիների նման վարքագիծը»: Հիմա, երբ հետ եք նայում, կոնկրետ ո՞ր «նման վարքագիծը» ողջունելի չէ ԱԱԾ-ի կողմից:

– ԱԱԾ-ն չի ողջունում այնքանով, որ կատարվածը համարում է արվեստ և ակտիվիզմ: ԱԱԾ-ն այս երկու բանը չի հանդուրժում: Չնայած ինքս չեմ համարում, թե դա արվեստ էր:

– Ինչո՞ւ:

– Ես դա ո՛չ արվեստի, ո՛չ էլ ակտիվիզմի համար չեմ արել:

– Ձեր ու Պավլինսկու փերֆորմանսի մեջ հավանաբար շատերն են նմանություն փնտրել: Պավլինսկին էլ ռուսական ԿԳԲ-ի դուռն էր այրել ու այրվող դռան առաջ բերանը կարել ու կանգնել: Նույն թվականին եք երկուսդ էլ ձեր փերֆորմանսներն արել, եթե չեմ սխալվում:

– Հա՛, նույն թվականին է եղել: Պավլինսկին ինձնից առաջ էր արել, ինձ նույնիսկ ասում էին, թե կրկնօրինակել եմ նրան: Բայց Պավլինսկին իր խնդիրներն ունի, ես իմ հարցերն ունեմ: Շատ բան չեմ կարող ասել Պավլինսկու մասին: Նա ինձ դուր է գալիս որպես փերֆորմիեր, բայց նրանով չեմ ոգևորված կամ ազդված եղել: Մենք տարբեր հարցեր ու խնդիրներ ունենք:

– Եվ ո՞րն է ձեր տարբերությունը:

– Իմ շարժառիթը սոցիալական խնդիրներն են, ես դեմ եմ իշխանությանը, կողմ եմ հանրությանը: Մարդիկ վախենում են դժգոհելուց, խնդիրներից խոսելուց, որովհետև հենց մեկը սկսում է պատմել իր դժգոհություններից, նրան ասում են`«Դու բողոքավոր ես, լուզեր ես, դեպրեսիվ ես»: Ես ֆիլմ եմ ներկայացրել, կոչել եմ` «Ավելի վատ ա լինելու»: Այդպես էլ լինելու է, ու ամեն օր էլ վատ է: Իսկ էն մարդիկ, որ չեն ընկալում, որ վատ է, նրանց համար ավելի վատ է լինելու:

– Բայց մարդիկ լավ էլ բողոքում են, մանավանդ որ բողոքի գոլորշին բաց թողնելու հոյակապ հարթակ կա` սոցցանցերը: Հիմա բեսեդկաներում ու խոհանոցներում բողոքելու փոխարեն սոցցանցերում են այդ գործն անում:

– Դուրս չենք գալիս, որովհետև անձամբ ես հիմա դրսի խնդիր չեմ տեսնում: Ինչ-որ զարգացում պիտի լինի: Երբ լինի էդ զարգացումը, անկախ ամեն ինչից, մարդիկ դուրս կգան: Կարծում եմ, որ հիմա մարդիկ պիտի հարթակներ ստեղծեն ու իրենց դժգոհությունը, բողոքը պատմեն: Դա պիտի լինի և՛ արվեստում, և՛ չարվեստում, և՛ քաղաքականության մեջ, և՛ տանը… Բոլոր հնարավոր տեղերում:

– Տարբերությունն այն է, որ երբ տանը կամ սոցիալական ցանցերում են իրենց բողոքն արտահայտում, «Ալֆա» ջոկատը չի գնում նրանց հետևից: Ստացվում է, որ «ԱԱԾ-ն ողջունում է քաղաքացիների նման վարքագիծը»: Բայց երբ Դուք ստվարաթղթե տանկով փողոց դուրս եկաք, Ձեզ բռնեցին:

– Ինձ բռնեցին, որովհետև չգիտեին` ինչի՛ համար եմ այդպես արել, և ո՞րն էր իմաստը: Դրա համար էլ արվեստ կոչեցին: Ու դա նրանց, կրկնում եմ, վախեցրել էր:

– Ձեզ ինչպե՞ս ձերբակալեցին: Շներով, դիմակավորված` եկան ու բռնեցի՞ն: Եվ ինչքա՞ն պահեցին:

– Ութ ժամ պահել են, ու ես չեմ իմացել, թե որտեղ եմ գտնվում: Գլուխս փակած էին տարել: Հետո իմացա, որ ԱԱԾ շենքում եմ եղել:

– Ի՞նչ էիք մտածում այդ ժամանակ:

– Մտածում էի, որ առևանգել են:

– Ձեզ հետ չէի՞ն խոսում:

– Խոսում էին, ճնշում էին, խփում էին, հարցնում էին, թե ինչի՛ համար եմ արել: Ես նրանց ասում էի այն, ինչ հիմա Ձեզ եմ ասում, որովհետև փակ ինֆորմացիա չունեմ: Ձերբակալելուց առաջ իմ արածի վիդեոն արդեն տեղադրել էի ինտերնետում: Լավ էր, ինչ եղավ, ԱԱԾ-ն էլ ճանաչեցինք:

Հարցազրույցը` Մարինա Բաղդագյուլյանի

MediaLab.am