Մեծ Այրում / Պրահա – «Արնիկա» Քիմիական անվտանգության չեխական կազմակերպությունը «Համայնքային Համախմբման և Աջակցության Կենտրոն» ՀԿ-ի (CCMS) և «ԷկոԼուր» տեղեկատվական հասարակական կազմակերպության հայ գործընկերների հետ համատեղ նոր ուսումնասիրություն են անցկացրել ՀՀ Լոռու մարզի Ախթալա խոշորացված համայնքում գտնվող «Նահատակ» պոչամբարի մոտ գտնվող մարդկանց օրգանիզմի վրա քիմիական աղտոտման ազդեցության վերաբերյալ:
Արդյունքները հաստատեցին պոչամբարի ազդեցության տարածքում վերցված մեզի նմուշների որոշ ծանր մետաղների ավելի բարձր մակարդակները` համեմատած Տավուշի մարզի Աչաջուրի ավելի էկոլոգիապես վերահսկելի համայնքի հետ:
Այս կենսամոնիտորինգը նախորդ ուսումնասիրությունների շարունակությունն է, որը պարզել է ծանր մետաղների և թունավոր միացությունների մեծ պարունակությունը Լոռու մարզի հյուսիսային արդյունաբերական լեռնամետալուրգիական և մետաղագործական շրջանում `ջրի, հողի, գետի ստորին հատակի նստվածքների, գյուղատնտեսական արտադրանքի, ինչպես նաև որոշ քաղցկեղածին և ոչ քաղցկեղածին ծանր մետաղների բարձր մակարդակի ռիսկերը առողջության վրա:
Նոր հետազոտությունը կենտրոնացել է օրգանիզմում աղտոտիչների պարունակության բիոմոնիտորացման և տեղական բնակիչների տարիքային և գենդերային տարբեր խմբերի օրգանիզմների վրա ծանր մետաղների ազդեցության չափման որոշման վրա: Հավաքած մեզի նմուշները վերլուծվել են Ուստի-նադ-Լաբեի (Չեխիա) Հասարակական առողջության ինստիտուտի հավատարմագրված լաբորատորիայում ՝ Չեխիայի Արտաքին գործերի նախարարության «Փոխակերպման համագործակցության աջակցություն» ծրագրի շրջանակներում: Կենսամոնիտորինգի արդյունքները պարզել են ազդակիր տարածքում և վերահսկովող խմբում գտնվող նմուշներում մկնդեղի, կադմիումի և պղնձի կոնցենտրացիաների զգալի տարբերություն:
Հաստատվել են մանկահասակների օրգանիզմների վրա ազդեցության ամենամեծ ռիսկերը:
«Ճոճկան, Մեծ Այրում, Փոքր Այրում գյուղերում վերցված մեզի նմուշների վերլուծության արդյունքները հաստատում են մկնդեղի ազդեցության աճը տեղի բնակչության վրա՝ համեմատած էկոլոգիապես ավելի բարեկեցիկ Տավուշի մարզի վերահսկվող խմբի հետ:
Ազդակիր տարածքում գտնվող բնակիչների մեզի մեջ մկնդեղի միջին պարունակությունը ավելի քան 20% -ով բարձր է, քան Տավուշի մարզի վերահսկվող խմբում: Մենք հայտնաբերեցինք մեծահասակների համեմատ մկնդեղի զգալիորեն ավելի բարձր մակարդակ մինչև 7 տարեկան երեխաների մոտ», – բացատրում է հետազոտության հեղինակ, դոկտոր, Բնապահպանության և առողջության կենտրոնի (Չեխիա) առողջության ռիսկերի գնահատման փորձագետ Միրոսլավ Շուտան։
Տեղական բնակչության անհանգստությունը բնապահպանական վատ իրավիճակի վերաբերյալ արտացոլվում է նաև ավելի վաղ սոցիոլոգիական հետազոտության արդյունքների մեջ:
Ըստ հարցման, տեղական իշխանությունները բավարար միջոցներ չեն ձեռնարկում տարածաշրջանում բնապահպանական իրավիճակը բարելավելու համար:
Տեղացիները գյուղատնտեսական խնդիրները, քրոնիկական հիվանդությունների հետ կապված խնդիրները կապում են վատ շրջակա միջավայրի հետ:
«Տեղի բնակչությունը քաջատեղյակ է առողջության և տնտեսական բարեկեցության վրա աղտոտված միջավայրի ազդեցության սպառնալիքներին և իրողություններին և պետությունից լուրջ գործողություններ է պահանջում ՝ հաշվի առնելով արդեն հասցված վնասը, համայնքի բնակիչները պահանջում են փոխհատուցում և շրջակա միջավայրի մաքրում արդյունաբերական թափոններից: Սակայն ներկայումս վնասների գնահատման և փոխհատուցման մեխանիզմներ չկան» – ասում է «Համայնքային Համախմբման և Աջակցության Կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ Օլեգ Դուլգարյանը:
