Լուսանկարում՝ Սուրեն Մելքոնյանը եւ Լիլի Կարապետյանը
Քանդակագործ Սուրեն Մելքոնյանը ստիպված էր բացումից ժամեր անց փակել իր անհատական ցուցահանդեսը և «Նարեկացի» արվեստի միությունից տեղափոխել աշխատանքները: Պատճառը միության տնօրինության կողմից կիրառված սահմանափակումն էր՝ «գրաքննությունը»:
Ցուցահանդեսը «Նարեկացի» արվեստի միությունում բացվել էր փետրվարի 13-ին՝ «Շնչառություն կամ հետադարձ հայացք» խորագրով: Բայց հետագա ցուցադրությունը դադարեցվեց, քանի որ միության ղեկավարությունը քանդակագործին հորդորել էր ցուցադրությունից հանել մերկ և կիսամերկ քանդակներն ու նկարները: Սուրեն Մելքոնյանը հրաժարվել էր կատարել պահանջը՝ նախընտրելով փակել ցուցահանդեսը:
Քանդակագործը «Նարեկացի» արվեստի միության ղեկավարության այս սահմանափակումը «իսլամիստական մտածելակերպ» է որակում:
«Մնում է չադրա հագնեն: Մշակույթն ու արվեստը սահմաններ չեն սիրում: Դա նման է նրան, որ երաժշտությունից մի քանի տուն հանես, ասես՝ կրկներգով յոլա գնացեք: Եթե կտրում ես, աշխատանքի մեջ անկեղծությունը փչանում է»,- «Մեդիալաբին» ասում է Սուրեն Մելքոնյանը:
Միությունում նրան ասել են, որ իրենք կանոններն ունեն, ըստ որոնց՝ չի թույլատրվում մերկ նմուշների ցուցադրություն: Քանդակագործը հակադարձում է՝ արվեստը սահմանափակումներ չի սիրում:
«Ի՞նչ սահմանափակումների մասին է խոսքը, ինչպե՞ս կարող է արվեստը սահմանափակումներ ունենալ, սա աննախադեպ բան է»,- ասում է նա:
«Նարեկացի» արվեստի միության գեղարվեստական ղեկավար Լուսինե Ազարյանը, սակայն, այս ամենին բավականին ուշագրավ բացատրություն է տալիս: Ըստ նրա՝ կիրառված սահմանափակումները կապված են ոչ թե սահմաններ չճանաչող արվեստը չընդունելու, այլ երեխաների հետ:
«Մեզ մոտ մանկական խմբակ կա, և հիմնադիրներն առհասարակ խնդրել են, որ նման ցուցադրություններ չլինեն, քանի որ երեխաները շատ են գնում-գալիս: Նաև մանկական նվագախումբ ունենք, որը նույն տարածքում է: Քանի որ իրենք փոքրիկ են, մենք չենք կարող հետևել այդ ամենին, դա ներկայացնել որպես արվեստի նմուշ, գեղեցկությունը ցույց տալ: Այդ պատճառով հիմնադիրներն առաջարկում են, որ փորձենք ուղղակի բալիկների համար այդ մասը սահմանափակել»,- «Մեդիալաբին» ասում է Լուսինե Ազարյանը:
Հարցին, թե արդյոք տարօրինակ ու հետամնաց չէ՞ արվեստի կենտրոնի կողմից նման դիրքորոշում որդեգրելը, Ազարյանը պատասխանում է.
«Բացարձակ ոչ: Եթե ես կարողանամ ամեն բալիկի հետ անցկացնել էքսկուրսիա, ունենալ թեմատիկ զրույց, թե ինչքան գեղեցիկ է մարդկային մարմինը, բացատրել այդ ամենը արվեստի տեսանկյունից, ես վստահ չեմ, որ ամեն մի ընտանիքում դա կընկալվի որպես սիրուն պրոպագանդա: Եթե ես գործ ունենամ մեծերի հետ, դա նորմալ է, իսկ եթե փոքրիկների հետ գործ ունեմ, իրենց ծնողները կարող են մեզ չհասկանալ»:
Այսինքն, նույն տրամաբանությամբ՝ երեխաներին չպե՞տք է տանել թանգարան։ Այս հարցին էլ միության գեղարվեստական ղեկավարը պատասխան ունի. պետք է տանել, բայց «պետք է տանել պատրաստված, մասնագետի հետ»:
Քանդակագործ Սուրեն Մելքոնյանի կինը՝ նկարիչ, քանդակագործ Լիլի Կարապետյանը, սակայն, պնդում է, որ սահմանափակումները միայն մանուկներով պայմանավորելն արդարացի չէ: Նա նշում է, որ որպես արվեստագետ ինքը ևս վերջերս բախվել է «Նարեկացի» արվեստի միության սահմանափակումներին, սակայն տեղի չի տվել:
Հայաստանի նկարիչների միությունում «Շիտակ սարերի ծուռ կերպարներ» խորագրով կերամիկական դիմակների ցուցահանդեսից հետո Կարապետյանը «Նարեկացի» արվեստի միության տնօրինության հրավերով որոշել է իր աշխատանքները ցուցադրել նաեւ կենտրոնում:
«Երբ արդեն մոտեցան ցուցահանդեսի օրերը, եւ պետք է դիմակները տանեի, տնօրենն ասաց՝ գիտես, չէ՞՝ պետք է քաղաքական թեմա չլինի: Ես ասացի, որ ընդհանուր նախագիծն է քաղաքական, որովհետև դիմակներում ներառված էին և «Սասնա ծռերը», և քառօրյա պատերազմի հերոսները, և Վարդան Մամիկոնյանը, այսինքն՝ Հայկ նահապետից մինչև մերօրյա հերոսները: Ասացին, որ մերօրյա հերոսներին չընդգրկեմ»,- «Մեդիալաբին» պատմում է Լիլի Կարապետյանը:
Նա նշում է, որ առանձնապես ուշադրության են արժանացել նախագծում ներառված կավե դիմակներից երկուսը՝ Պավել Մանուկյանինը՝ որպես 90-ականների արցախյան պատերազմի հերոս, և Ալեք Ենիգոմշյանինը՝ որպես «Ասալայի» անդամ:
«Ինձ զանգեցին և ասացին՝ բա չէինք խնդրե՞լ, որ մերօրյա հերոսներին չընդգրկես: Ես հարցրեցի, թե ում նկատի ունեն, պատասխանեցին՝ Պավել Մանուկյանին ու Ալեք Ենիգոմշյանին: Հետո էլ առաջարկեցին՝ իսկ եթե այդ երկու դիմակը հանե՞նք: Ես ասացի, որ սկզբունքային արվեստագետ եմ, եթե իմ նախագծից պետք է ինչ-որ մեկին հանեմ, ես ընդհանուր ցուցահանդեսը չեղյալ կհայտարարեմ»,- «Մեդիալաբին» պատմում է Կարապետյանը:
Ըստ նրա՝ իր հաստատակամության արդյունքում միության ղեկավարությունը որոշել է թույլատրել ցուցադրությունը՝ պայմանով, որ «քաղաքական ելույթներ ու ճառեր չպետք է հնչեն ցուցադրության ընթացքում»:
«Նարեկացի» միության գեղարվեստական ղեկավար Լուսինե Ազարյանը պարզաբանում է՝ միության սկզբունքի համաձայն՝ արվեստը չպետք է խառնել քաղաքականության հետ:
«Որպեսզի հանգիստ ու խաղաղ զբաղվենք մեր գործով, միությունն ունի որոշակի սահմանափակումներ, ինչը կապված չէ ո՛չ քաղաքական դիրքորոշման, ո՛չ չընկալման կամ հատուկ դիրքորոշման հետ: Ես հասկանում եմ՝ ամեն մարդ իրավունք ունի դրա վերաբերյալ իր դիրքորոշումն ունենալ: Սա պետական հիմնարկ չէ, մեր նպատակը մեր ազգային մշակույթին նպաստելն է: Մենք ուղղակի չենք ուզում հավելյալ քաղաքական հարցերի պատասխանել: Նորմալ է սահմանափակումը, եթե սա մեր սեփական տունն է, որովհետև ամեն մարդ իրավունք ունի իր դիրքորոշումն ունենալ: Մենք չենք խառնում արվեստը քաղաքականության հետ»,- ասում է նա:
Լիլի Կարապետյանն ասում է, որ այս սահմանափակումներն իրենց համար՝ որպես արվեստագետ, խորթ են: Տեղի ունեցածը նա խտրականության դրսևորում է համարում:
«Քաղաքականի մասին եթե չխոսենք էլ, կարելի՞ է, արդյոք, ընկալել արգելքները, երբ հարցը հասնում է վերածննդի ոգով արված աշխատանքներին, ինչպիսին Սուրեն Մելքոնյանի աշխատանքներն են: Ստացվում է, որ ամբողջ վերածննդի դարաշրջանը ցեխոտում են՝ ասելով, թե ամոթ է, մերկ մարմիններ են,- ասում է Կարապետյանը։ Նա նշում է, որ կենտրոնը, որպես այդպիսին, իրենց համար արդեն գոյություն չունի.
«Որպես արվեստագետ՝ դեմ եմ այդ հաստատությունը արվեստի միություն կոչելուն: Ողբալի է, որ Հայաստանում սահմանափակումների օղակը հասել է նաև արվեստի պարանոցին»:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
