«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ԱԺ նախկին պատգամավոր, ադրբեջանագետ Տաթևիկ Հայրապետյանը
– Տիկի՛ն Հայրապետյան, օրերս Ադրբեջանի մշակույթի նախարարը հայտարարել էր, որ «Ալբանիայի» (Աղվանք) պատմության ու ճարտարապետության մասնագետների աշխատանքային խումբ է ստեղծվել»՝ իբր ալբանական կրոնական տաճարներից հայերի գրած կեղծ գրառումները վերացնելու համար: Ո՞րն է նման նախաձեռնություն սկսելու Ադրբեջանի նպատակը:
– Հետպատերազմյան շրջանում Ադրբեջանի ղեկավարության կողմից հետևյալ դիրքորոշումն է որդեգրվել ու իրականացվում: Հիշում եք նաև, որ պատերազմի ժամանակ Շուշիի Սուրբ Ղազանչեցոց Ամենափրկիչ եկեղեցին երկու անգամ ռմբակոծվեց, որից հետո Ադրբեջանի կողմից օկուպացված տարածքներում իրականացվում է մի կողմից ալբանացման քաղաքականություն, այսինքն՝ փորձում են այդ մշակութային ժառանգությունը վերագրել կովկասյան Ալբանիային, իրենք էլ իրենց կեղծած պատմության միջոցով իրենց համարում են նրանց իրավահաջորդները:
Մյուս կողմից՝ իրականացնում են ուղղակի վերացման քաղաքականություն. բազմաթիվ տեսանյութեր կան, որոնցում երևում է, թե ինչպես են գերեզմանաքարեր քանդում, խաչքարերի վրա կրակում և այլն: Այժմ Ադրբեջանն այնքան է լպիրշացել, որ համարձակվում է հրապարակային հայտարարել, որ ինքը գնում է հայկական գրերը մաքրելու և հայկական մշակույթը կեղծելու ճանապարհով:
Այս քաղաքականության նպատակն իհարկե հստակ է. եթե ջնջվում են հայկական մշակութային ժառանգության հետքերը, մի քանի տարի հետո այլևս հնարավոր չի լինելու ցույց տալ, ներկայացնել, նաև՝ միջազգային հանրությանը, որ սա հայկական ժառանգություն է, պատկանում է հայերին: Նման գործելաոճ եղավ նաև Նախիջևանում 90-ակաների վերջին ու 2000-ականների սկզբին, երբ մի հսկայական մշակութային ժառանգություն վերացվեց ուղղակի մարդկանց աչքի առաջ:
– Նախորդ տարի ՄԱԿ-ի Միջազգային արդարադատության դատարանը «Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով միջանկյալ միջոցների կիրառման վերաբերյալ որոշմամբ Ադրբեջանից պահանջեց անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկել՝ կանխելու և պատժելու վանդալիզմի և պղծման բոլոր գործողությունները, որոնք կատարվել են հայկական մշակութային ժառանգության հանդեպ: Չնայած սրան, ադրբեջանական կողմը լրիվ հակառակն է անում, այս ամենն անարձագանք կմնա՞ միջազգային հանրության կողմից:
– Ոչ միայն այդ որոշումը, այլ, եթե հիշեք՝ նաև Ռուսաստանի Դաշնության ղեկավարը մի անգամ նման հայտարարություն արեց, որ դա գտնվում է իր անմիջական վերահսկողության տակ, բնականաբար, համարժեք արձագանք ակնկալվում է, բայց դրա հիմքում նաև պետք է լինի մեր կողմից կազմակերպված աշխատանք միջազգային գործընկերների հետ:
Այստեղ հարցը բնավ օրվա կամ նախկին իշխանությանը չի վերաբերում, հարցը մեր ժողովրդի մշակութային ժառանգությանն մասին է. մեր սերունդներն այլևս հնարավորություն չեն ունենա ցույց տալու, թե ինչ պատկանելություն ունի Արցախը, ու դա ապացուցել փաստական հիմքի վրա:
Սա է մեծ խնդիրը, ու այս ուղղությամբ պետք է աշխատանք տարվի մի քանի կողմից. երեկ Մայր Աթոռը հայտարարեց, որ պատրաստվում է դիմել գործընկերներին, ԱԳՆ-ն եւս պետք է այդ աշխատանքը տանի, խորհրդարանական դիվանագիտությունը՝ իր հերթին:
Վստահեցնում եմ, եթե ճիշտ աշխատանք տարվի, այն էլ՝ այսպիսի ապացուցողական բազայի հիման վրա, երբ պարզ տեքստով ասում են՝ մենք ոչնչացնում ենք ձեր մշակութային ժառանգությունը, մենք կարող ենք ոչ միայն արձագանքներ ստանալ, այլ նաև՝ զսպիչ գործողություններ:
– Տիկի՛ն Հայրապետյան, Ադրբեջանը բացահայտ հայտարարում է, որ մշակութային վանդալիզմ է իրականացնում, որովհետև վստահ է՝ համապատասխան արձագանքների չի՞ արժանանալու:
– Ադրբեջանը գնալով ավելի համարձակ ու հանդուգն է դառնում, որովհետև, այո՛, չի ստանում համարժեք պատասխան: Մեկ օրինակ բերեմ. երբ նոյեմբերի 9-ի հայտնի հայտարարության տեքստից հետո բազմաթիվ ուղղություններով աշխատանք էր տարվում օր առաջ բոլոր հայ ռազմագերիներին վերադարձնելու համար, ինչպես գրված է այդ հայտարարության մեջ, և Ադրբեջանն այդ գործընթացը ձգձգեց-ձգձգեց, ու այդքան ժամանակ անց, երբ վերադարձնում է ռազմագերիներին, որն իր պարտավորությունն է, բոլորը ողջունում են Ադրբեջանի այդ քայլը:
Տեսեք՝ ինչ տակտիկա է ընտրված, այսինքն՝ նրանք դա ներկայացնում են որպես իրենց կողմից կառուցողական քայլ, երբ մի տարուց ավելի է, ըստ էության, պատանդ է պահել այդ մարդկանց: Սա նրանց ընտրած ռազմավարությունն է, որով առաջ են ընթանում:
– Իսկ միջազգային հանրության կողմից նման վերաբերմունքի արժանանալու համար ադրբեջանական դիվանագիտությունը հատուկ քայլերի՞ է գնում:
– Նրանք յուրատեսակ ռազմավարություն են ընտրել. մի կողմից շատ վտանգավոր քայլեր են անում, հետո դրանցից չնչին հետքայլ, ինչը, մեծ հաշվով, չի փոխում արվածի բովանդակությունն ու էությունը, դառնում է ողջունելի քայլ:
Օրինակ՝ պատերազմից հետո, որպեսզի փակեր Արցախի հիմնահարցը և դրա վերաբերյալ քննարկումները, առաջ քաշեց «միջանցքի» հարցը, այսինքն՝ օրակարգ բերեց նոր հարց, հանդես եկավ տարածքային նոր նկրտումներով՝ այդ ֆոնին փորձելով մոռացության մատնել ու երկրորդական պլան մղել Արցախի հիմնահարցը, Շուշիի, Հադրութի դեօկուպացիայի հարցը:
Շարունակ ստեղծելով նոր խնդիրներ ու օրակարգեր՝ Ադրբեջանը հարկադրում է և՛ Հայաստանին, և՛ միջազգային հանրությանը գնալ հետքայլերի ու չհասցնել նույնիսկ դրանց համապատասխան արձագանք տալ: Ընտրված ռազմավարություն է, որը, մեծ հաշվով, նրանց օգտին է աշխատում: Այստեղ հայկական կողմը պետք է իր օրակարգն այնպես ձևակերպի, որ ինչ-որ պահից ինքը դառնա նախաձեռնող ու օրակարգեր թելադրող, որ Ադրբեջանը ստիպված հայտնվի պատասխանողի դերում, ցավոք, դա չի արվում:
– Տիկի՛ն Հայրապետյան, եթե պատշաճ աշխատանքներ տարվեն՝ կհաջողի՞ կանխել ադրբեջանական մշակութային վանդալիզմը հայկական կոթողների նկատմամբ:
– Իհարկե Ադրբեջանը բավականին նպատակային ձևով փորձելու է դա կանխել և ավարտին հասցնել սկսած գործը, բայց համառ աշխատանքն անարդյունք չի կարող մնալ: Եթե համառ ու համալիր աշխատանք տարվի, վստահեցնում եմ, որ միջազգային համապատասխան ուշադրությունն ու պաշտպանությունը կլինեն, որը կկանխի հետագա մշակութային վանդալիզմը Լեռնային Ղարաբաղում:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
