«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության քաղաքական խորհրդի նախագահ Սուրեն Սուրենյանցը
– Պարո՛ն Սուրենյանց, առաջիկայում ներքաղաքական ի՞նչ զարգացումներ եք կանխատեսում՝ հաշվի առնելով Արթուր Վանեցյանի այն հայտարարությունը, որ ապրիլի 25-ից նոր թափով սկսելու են ընդվզման իրենց բողոքի ակցիաները:
– Ակնհայտ է, որ ամսի 25-ից սկսած մենք ներքաղաքական էսկալացիա ենք ունենալու: Դժվար է ասել, թե էսկալացիան ինչպիսի դրսևորումներ կունենա: Պարզ է, որ շարքային մեկ հանրահավաքի կամ մեկ ակցիայի մասին չէ խոսքը, ամենայն հավանականությամբ, մի քանի օր շարունակ հանդիպելու ենք իշխանության ու խորհրդարանական ընդդիմության դիմադրությանը:
Նիկոլ Փաշինյանի չհաշվարկված ելույթն Ազգային ժողովում, նկատի ունեմ այն, որ նա շոկային ելույթ ունեցավ՝ առանց քաղաքական դաշտի ու հասարակության հետ երկխոսության, ելույթի բովանդակությունը մի կողմ եմ թողնում:
Երբ երկրի ղեկավարը շրջադարձային ակցենտներ պետք է անի, որպես կանոն, պարտավոր է դրանից առաջ հասարակության և քաղաքական ուժերի հետ երկխոսել, որպեսզի ներքաղաքական կայունության համար անվտանգային ռիսկեր չառաջանան:
Նիկոլ Փաշինյանն այս գործոնը հաշվի չէր առել և հնչեցրեց հայտարարություններ, որոնք զգայուն էին ու, բնականաբար, պետք է անդրադարձվեին հասարակական խմբերի, խորհրդարանական ընդդիմության կողմից, ու տեղի ունեցավ այս նոր լարվածության էսկալացիան:
Մյուս կողմից՝ խորհրդարանական ընդդիմությունը քննադատում է իշխանության քաղաքականությունը, բայց այլընտրանք չի առաջարկում, այսինքն՝ մենք առայժմ տեսնում ենք դիմադրություն՝ առանց այլընտրանքի: Առաջիկա դիմադրությունը անտագոնիստական բնույթ է կրելու՝ առանց քաղաքական, գաղափարական բաղադրիչների:
Չեմ կանխատեսում, որ դա Հայաստանում բերելու է իշխանափոխության, բայց այդ դիմակայության հետևանքով կունենանք ավելի թույլ իշխանություն ու ռեսուրսներն ավելի մաշած ընդդիմություն:
– Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ Արթուր Վանեցյանի կազմակերպած պայքարին հետագայում կմիանա նաև ՀՀ երկրորդ նախագահի ղեկավարած «Հայաստան» դաշինքը: Ու իսկապե՞ս սա իշխանության պայքար չէ, ինչպես ասում է Արթուր Վանեցյանը, թե՞, այնուամենայնիվ, իշխանության գալու խնդիր են դրել իրենց առաջ ընդդիմադիր գործիչները:
– Նման հայտարարությունները ես արհեստական եմ համարում. քաղաքական ուժերը պարտավոր են պայքարել իշխանության համար, այսինքն՝ պետք չէ արդարանալ, որ իշխանության համար չեն պայքարում, որովհետև եթե դու ունես ծրագիր, առանց իշխանություն լինելու չես կարող դրանք կյանքի կոչել, կամ եթե դու ընդդիմանում ես իշխանության քաղաքականությանը, առանց այդ իշխանությանը հեռացնելու չես կարող կանխել այդ իշխանության վարած քաղաքականությունը:
«Հայաստան» դաշինքի տարածած հայտարարությունն ակնարկում էր, որ առաջիկա օրերին քաղաքացիական անհնազանդության կամ զանգվածային ակցիաների շարք է սկսելու: Ենթադրում եմ, որ, այո՛, ընդդիմադիր լոկալ դրսևորումները միավորվելու են մեկ գործընթացի մեջ, ինչը տեսանելի է, բայց ես երկու նկատառում հայտնեմ:
Ընդդիմությունը եթե դասեր քաղել է նախորդ դառը փորձից, երբ տապալվեց փողոցային պայքարը, ապա պետք է առնվազն Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը նոր գործընթացի առաջին պլանում չլինեն, որովհետև շարունակում եմ պնդել, որ նրանց հակավարկանիշը շատ բարձր է, ու այդ հանգամանքը բավարար է, որպեսզի այդ գործընթացը հաջողություն չունենա:
Երկրորդ՝ ընդդիմությունը եթե ուզում է հաջողության հասնել, պարտավոր է ձևակերպել հստակ քաղաքական այլընտրանքային բովանդակություն, որովհետև մեր ժողովրդի աչքը վախեցած է: 2018-ին միայն «Մերժիր Սերժին» կարգախոսով ժողովուրդն իշխանության բերեց մեկին, որը չուներ ոչ մի քաղաքական ծրագիր, եթե չհաշվենք այդ կարգախոսը: Երկրորդ անգամ, այն էլ չորս տարի հետո, ժողովուրդը միայն Նիկոլին մերժելու օրակարգով դժվար թե գնա իշխանափոխության, եթե հստակ չլինի՝ ինչպիսի հետնիկոլական իրականություն ենք ունենալու:
– Պարո՛ն Սուրենյանց, հաշվի առնելով այն, որ վաղը կայանալիք ամենամյա ջահերով երթը, այսպես ասած, առաջնորդելու է Ռոբերտ Քոչարյանը, որքանո՞վ եք հավանական համարում, որ նա բողոքի ակցիաների ժամանակ, ինչպես դուք եք ասում, հետին պլանում կմնա: Ջահերով երթին մասնակցելու Քոչարյանի որոշման նպատակը ո՞րն է:
– Ընդհանրապես դեմ եմ, որ այդ երթը ներքաղաքական ենթատեքստ ունենա. տարիներ շարունակ ջահերով երթին չեն մասնակցել անգամ ՀՅԴ ղեկավար գործիչները՝ այդ ակցիան վերապահելով երիտասարդներին, որովհետև այդ ակցիան ավանդաբար ունեցել է ազգային միասնության խորհուրդ:
Ռոբերտ Քոչարյանը քրոնիկ վախեր ունի, որ հասարակության կողմից մոռացվում է, կամ, այս պարագայում, ընդդիմադիր գործընթացի նախաձեռնությունն իր ձեռքից գնում է, և ես կարծում եմ, որ նրա մասնակցությունը վաղվա երթին առավելապես պայմանավորված է այդ հանգամանքով:
Նա ցանկանում է ֆիքսել իր առաջնորդությունը, ես քիչ առաջ ասացի, որ Քոչարյանի շեշտված ներկայությունը միայն վնասելու է ընդդիմադիր շարժմանը: Այդ գործոնը շատ արդյունավետ օգտագործվելու է իշխանության կողմից, որովհետև առիթ ունեցել եմ ասելու, որ Ռոբերտ Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի շնորհիվ է, որ Նիկոլ Փաշինյանը կարողանում է պահպանել իր իշխանությունը, և նման ապիկար իշխանության շնորհիվ է, որ նախկին երկու նախագահները կարողանում են հանդես գալ ընդդիմադիր առաջնորդության դիրքերից:
– Արթուր Վանեցյանի կազմակերպած բողոքի ակցիայի ու 2018 թվականի ակցիաների միջև նմանություն դուք նկատո՞ւմ եք: Որքանո՞վ եք արդյունավետ համարում պայքարի վանեցյանական այս ոճը:
– Նմանություններ դժվար է տեսնել. քաղաքականության և պատմության մեջ իրար նման գործընթացներ կամ մեխանիկական կրկնություններ չեն լինում: 2018-ին միանգամայն այլ վիճակ էր. 20 տարի եղել էր քրեաօլիգարխիայի իշխանություն, կար դժգոհության շատ մեծ կուտակում, որը ինչ-որ ձևով պետք է դրսևորվեր, եթե նույնիսկ չլիներ Նիկոլ Փաշինյանը, ավելի ուշ գուցե, միևնույն է, մենք զանգվածային ակցիաներ տեսնելու էինք, որովհետև Հայաստանի պատմության մեջ չէր եղել որևէ ղեկավար, որը փորձել էր երկու ժամկետից ավելի պաշտոնավարել:
Հիմա իրավիճակը մի փոքր այլ է. ճիշտ է, մենք շատ ծանր պարտություն ենք կրել պատերազմում, ըստ էության, Հայաստանը գտնվում է աննախադեպ նվաստացված վիճակում, բայց հասարակությունը դեռևս չի հաղթահարել շոկը, շատ զգուշավոր է լինելու իր ակտիվության մեջ:
Միևնույն ժամանակ, Հայաստանում չկա այնպիսի ընդդիմադիր այլընտրանքային կենտրոն, որը հասարակությանը փոփոխությունների հույս կներշնչի: 2018-ին գերակա է եղել հին համակարգը մերժելու մոտիվը, հիմա ընդդիմադիր ռացիոնալ հարթակը պետք է դառնա փոփոխությունների խորհրդանիշ, այդպիսի հարթակ դեռևս ձևավորված չէ:
– Ձեր նշած ներքաղաքական էսկալացիան հանրային մեծ աջակցության միջոցո՞վ տեղի կունենա, թե՞ ընդդիմադիր նեղ շրջանակով, ընդհանրապես, Վանեցյանի գլխավորած շարժումը հասարակության մեծ աջակցություն ստանո՞ւմ է, արդեն հինգերորդ օրն է՝ ինչ Ազատության հրապարակում է:
– Հասարակության որոշ մասի աջակցություն անխուսափելիորեն կստանան, մենք արդեն տեսնում ենք, որ հասարակական բազմաթիվ խմբեր, որ մեկ-երկու տարի առաջ ակտիվ չեն եղել, օրինակ՝ զոհված զինծառայողների ծնողները, երիտասարդության որոշակի խմբեր, հիմա Ազատության հրապարակում են:
Այսինքն՝ հասարակական որոշակի խմբերի աջակցություն խորհրդարանական ընդդիմությունը միանշանակ ունենալու է, ի վերջո, այդ մարդիկ մոտ 30% ձայն են ստացել խորհրդարանական վերջին ընտրությունների ժամանակ, բայց, կարծում եմ, որ հասարակական աջակցության ռեսուրսն այնքան չի լինի, որ գործընթացը հանգեցնի իշխանափոխության:
– Եթե ինչ-որ փուլում «Հայաստան» դաշինքը միանա Արթուր Վանեցյանի գլխավորած շարժմանը, պարո՛ն Սուրենյանց, հասարակական աջակցությունը կփոխվի՞:
– Ինչքան հարթակն ազատված լինի Ռոբերտ Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի ներկայությունից, այնքան ընդդիմության հաջողության շանսերը մեծ կլինեն: Ինչքան գործընթացին ակտիվ մասնակցեն վերջիններս, այնքան գործընթացի հաջողությունը հայտնվելու է կասկածի տակ:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
