«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ Արմեն Պետրոսյանը
– «Քանի դեռ խաղաղության պայմանագիրը չի ստորագրվել, քանի դեռ Հայաստանը չի հրաժարվել Ադրբեջանին ուղղված տարածքային պահանջներից, որոնք դեռևս առկա են այդ երկրի Սահմանադրությունում, քանի դեռ Հայաստանն Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված անկեղծ պահվածք չի ցուցաբերել, զինված դիմակայության վտանգը մշտապես առկա է լինելու». «Դեպի նոր աշխարհակարգ» թեմայով միջազգային համաժողովի ժամանակ հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահը, հավելելով, որ հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված «փոքր քայլեր» կարվեն: Պարո՛ն Պետրոսյան, ինչո՞ւ է Ալիևը նման հայտարարություններ անում:
– Ընդհանրապես, Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հետ կապված Ադրբեջանի հայտարարությունները առնվազն երկու հիմնական նպատակ ու թիրախ են ունենում: Մեկը ներքին, մյուսն արտաքին լսարանն է, կոնկրետ հայտարարությունը երկու ուղղության համար է արված:
Ներքինը առ այն, որ Հայաստանի հետ հարաբերությունները երկար ժամանակ չեն կարգավորվելու՝ հատկապես տնտեսական ինտեգրման համատեքստում, որը, ըստ Ալիևի, ավելի երկարաժամկետ է: Սա խոսում է այն մասին, որ Ադրբեջանի իշխանությունները դեռևս ցանկանում են պահպանել Հայաստանի հետ թշնամական միջավայր, մթնոլորտը՝ երկրի ներսում իրենց ապահովագրելու համար, որովհետև իրենց ներքին քաղաքականության գաղափարական ուղղություններից մեկը եղել է Հայաստանի ու հայ ժողովրդի հանդեպ թշնամանքը, Հայաստանի հետ չկարգավորված հարաբերությունները:
Պակաս կարևոր չեն նաև արտաքին լսարանին ուղղվող ուղերձներն այս պահին, որովհետև խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցումից ու նաև միջազգային տարաբնույթ դրական արձագանքներից հետո ադրբեջանական կողմն իր վրա զգում էր իրական ճնշում՝ փաստաթղթի ստորագրման մասով: Այսինքն՝ եթե տեքստը համաձայնեցված է՝ էլ ի՞նչ խնդիր կա, որպեսզի այն ստորագրվի, ու շուրջ վեց տասնյակ երկրներից այդ դրական ուղերձները, հայտարարությունները Ադրբեջանի համար բավականաչափ մեծ խնդիրներ են առաջացրել:
Սա է պատճառը, որ նման հայտարարություններով, ուղերձներով, նաև գործողություններով, նկատի ունեմ սահմանին կատարվողը, Ադրբեջանի իշխանություններն ուզում են ցույց տալ, որ Հայաստանը չի ձգտում խաղաղության, այդպիսով՝ իրենց վրայից թոթափել նաև միջազգային ճնշումների մակարդակը, քանի որ իրենց համար այս պահին կարևոր է ձգձգել ու չստորագրել փաստաթուղթը՝ գլոբալ ու տարածաշրջանային իրողություններով պայմանավորված: Ադրբեջանը վստահ է, որ դեռևս հնարավոր է Հայաստանից ավելին ստանալ՝ առանց խաղաղության համաձայնագրի, իսկ այդ համաձայնագրի ստորագրումը կկաշկանդի իրենց՝ շատ ավելին ստանալու հարցում:
– Ի՞նչ նկատի ունի Իլհամ Ալիևը, երբ ասում է «փոքր քայլեր» կարելի է անել:
– Դրանք զուտ այդ հայտարարության համատեքստում են արվել, օրինակ՝ կարող են լինել փորձագիտական խմբերի շփումներ, մեծ հաշվով, ինքը չի բացառում նման մասնավոր տարբեր ծրագրերի իրականացումը, բայց այնպիսի քայլեր, որոնք իրապես դրական ազդեցություն կունենան խնդրի կարգավորման վրա: Դրանից իրենք դեռ զերծ են մնալու, ինչպիսին է այդ համաձայնագրի ստորագրումը, որը, ինչպես ասացի, կաշկանդելու է Ադրբեջանին իրավական առումով՝ ավելին ստանալ:
– Պարո՛ն Պետրոսյան, Ադրբեջանն այժմ ռազմական գործողությունների կգնա՞:
– Այսօր Ադրբեջանի խնդիրն է կոնֆլիկտային միջավայրի վերաբերյալ պատկեր ստեղծելը: Ներկայում Ադրբեջանը չունի լայնածավալ ռազմական էսկալացիայի գնալու որևէ հիմք, ու, ընդհանրապես, Հայաստան-Ադրբեջան կոնֆլիկտում չկա այնպիսի խնդիր, որը տալիս է ռազմական գործողությունների գնալու լեգիտիմ հիմքեր: Ուղղակի Ադրբեջանը ձեռքի հետ կիրառում է նաև ուժի կիրառման սպառնալիքը, որպեսզի ճնշի որոշում կայացնողներին ու նաև վախի մեջ պահի հայ հասարակությանը:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
