Աշխույժ շարժումներով 61-ամյա Պատվական Մանուկյանը գյումրեցի է: Պատմում է, որ ժամանակին աշխատել է որպես ինժեներ, «բարձր պաշտոնի է եղել», սակայն հետո ժամանակի հետ «ընտանեկան խնդիրներ», «իրար չհասկանալ» հայտնվել է փողոցում:
«Բաժանված եմ, մեկս մյուսին չհարմարվեցինք, չհասկացանք, երկար տարիներ ապրելուց հետո ինչ կար-չկար` թողեցի, եկա Երևան,-պատմում է Մանուկյանը:-Առողջական վիճակս մի քիչ լավ չէր, դրա համար եկա, ստամոքսի խնդիրներ ունեի, եկել էի բուժվելու` չստացվեց, հայտնվեցի էս վիճակում»,- պատմում է Մանուկյանը:
Ճակատագրի բերումով փողոցում իսկ հետո անօթեւանների կացարանում հայտնված ավելի քան 40 բախտակիցների նման Պատվական Մանուկյանը շարունակում է իր կյանքի պատմությունը` ուրախ, որ այս ձմեռը ապաստան ու տաք կերակուր ունեցավ:
«Թող Հայաստանը լավ լինի, ժողովուրդը լավ ապրի, մեզպեսներն էլ չլինեն, մեզ պես անօթևաններին պետությունը տիրություն անի…»,-«Մեդիալաբին» ասում է «Հանս Քրիստիան Կոֆոեդ» հայ-դանիական բարեգործական հիմնադրամի և Երևանի քաղաքապետարանի աջակցությամբ գործող Վարդաշենի անօթևանների կացարանում ապրող Մանուկյանը:
Հիմնադրամի տնօրեն Շավարշ Խաչատրյանի խոսքով` կացարանն այսօր ուղղակի անհրաժեշտություն է Երևանի համար:
«Մեր քաղաքի համար սա հրատապ անհրաժեշտություն է»,-Մեդիալաբին ասում է Խաչատրյանը:
Նրա խոսքով` խնդիրը մայրաքաղաքում ավելի սուր է դրված, չնայած հանրապետության մեծությամբ երկրորդ և երրորդ քաղաքներում էլ է առկա:
«Շատ մարդիկ վարկեր են վերցնում, չեն կարողանում փակել: Բանկը դուրս է հանում, մի օր հարազատի մոտ կմնա, երկու օր, երրորդ օրը հարազատն էլ է հանում, և մարդը հայտնվում է փողոցում: Շատերը վերադառնում են անազատության վայրերից և ընտանիքը չի ընդունում, հայտնվում են փողոցում: Քանի որ սոցիալական խնդիրը, մարդկանց աշխատանքով ապահովելու խնդիրը դեռ չի լուծվում հանրապետությունում, այս միտումը շարունակվելու է»,-նշում է նա:
Մուրացիկները, նրա խոսքով, այս խմբի մեջ չեն մտնում: Անօթևանների 80-90 տոկոսը, ըստ Շավարշ Խաչատրյանի, մուրացիկ չէ: Վերջիններս տուն-տեղ ունեն, բայց մուրացկանությամբ զբաղվելով` սոցիալական խնդիր են լուծում, իսկ անօթևանների մեծ մասն աշխատունակ մարդիկ են, ուղղակի ինչ-ինչ պատճառներով հայտնվել են փողոցում:
Դեռ 2004 թվականից, երբ կացարանը չէր գործում, «Հանս Քրիստիան Կոֆոեդ» բարեգործական հիմնադրամը ձմռան ամիսներին շրջիկ միկրոավտոբուսով տաք հագուստ ու սնունդ էր բաժանում փողոցում հայտնված անօթևաններին:
Եւ միայն 2011-ին Երևանի քաղաքապետարանի համաֆինանսավորմամբ (հոգում է սննդի, կացարանի աշխատողների աշխատավարձի և էլեկտրաէներգիայի ծախսերը) սկսեց գործել Վարդաշենի անօթևանների կացարանը:
2011 թվականից ի վեր կացարան ապաստան է տվել ընդհանուր առմամբ 158 անօթեւանների: Ներկայումս կացարանի բնակիչները 41-ն են` 9 կին, 32 տղամարդ: Նրանց միջին տարիքը 50-55- ից 63 տարեկան է: Կացարանի ամենաերիտասարդ բնակիչը 20 տարեկան է:
Խաչատրյանն ասում է, որ ֆինանսավորման դժվարությունները, որ առաջացել էին նախորդ տարեվերջին, հարթվել են: Գործադիրը խոստացել է ապահովել ծրագրի շարունակականությունը, սակայն թե ի՞նչ միջոցներով`դեռեւս քննարկման փուլում է:
«Մեր մոտավոր հաշվարկներով` այսօր Երևանում առնվազն 300-ից ոչ պակաս անօթևան է ապրում, որոնց թիվն օրեցօր շատանում է, հիմա նոր հավաքատեղիներ են առաջանում, ասենք` օբյեկտների մոտ, որից կարող են օգտվել»,-նշում է Շավարշ Խաչատրյանը:
48-ամյա Ժանետա Առաքելյանը պատմում է, որ իրեն կացարան են բերել «Պրոսպեկտի» եկեղեցու մոտից» եւ ավելացնում, որ «առաջին օրվանից շատ լավ են ընդունել»:
«Մոմ էի վառել, դուրս էի գալիս եկեղեցուց, ավտոյով եկան, բերեցին էստեղ»,- պատմում է Ժանետան եւ շարունակում իր պատմությունը:
Ծնունդով Սևանից է, տարիներ առաջ ամուսնացել, եկել է մայրաքաղաք: Հանգամանքների բերումով ամուսնալուծվել է, միակ զավակը մահացել է, և կինը ինչ-ինչ հանգամանքների հետեւանքով մնացել է առանց կացարանի:
«Ինը տարի Սախարովի հրապարակի մոտի մանկապարտեզում եմ մնացել, շատ խոնավ էր, ահավոր խոնավ: Էրեխեքի հետ չէինք ապրում` պադվալում: Շատ էր ցավում»,- ցույց է տալիս ոտքը ու հավելում, որ հոդացավեր են առաջացել:
Այնտեղ բնակվելուց հետո, նախքան կացարանում հայտնվելը, Ժանետա Առաքելյանը Սուրբ Սարգիս եկեղեցու մերձակայքում գտնվող տնակում է ապաստանել.
«Մի քիչ դժվար էր, աշխատում էինք, տնային գործեր էինք անում: Դե, մի 4-5 հազար տալիս էին` ամեն օր չէ, շաբաթը մի անգամ: Փոքր բուդկա էր` Սուրբ Սարգիս եկեղեցուց մի քիչ վերև: Մենակ չէի ապրում, մենակ ես չեմ կարա ապրեմ, երկու կին կային, իրանք էլ հետս եկան, բայց չմնացին, ես մնացի»:
Վարդաշենի կացարանում նա իրեն լավ է զգում և փողոց վերադառնալ չի ուզում:
«Մի փոքր սենյակ լիներ, ես ինձ համար մնայի, աշխատանք լիներ` աշխատեի»,- երանությամբ երազում է Ժանետան:
60- ամյա Գալուստ Գալստյանն ասում է, որ մասնագիտությամբ նկարիչ-դիզայներ է, ընտանիք չունի, երբեւէ ամուսնացած չի եղել: Վարդաշենի անօթևանների կացարանի կրթված բնակիչներից է: Նոր Կտակարանը միշտ ձեռքին է, հույսը` միայն Աստված:
«Ես չէի պատկերացնում, որ Հայաստանը էս վիճակում կլինի: Ես մանկավարժի ընտանիքում եմ մեծացել. հայրս դպրոցում էր աշխատում, ուսմասվար էր` պատմություն, հասարակագիտություն ու քաղտնտեսություն էր տալիս, իսկ մայրս դաստիարակչուհի էր: Որ երկիրը փլուզվեց, գործարանները փակվեցին, ամեն ինչ խախտվեց: Իմ աշխատանքը կապված էր գործարանների հետ` լամպերի գործարանում ֆորմաների ձևավորման, դիզայնի վրա էի: Ընդեղ էլ փակվավ, գնացի Հոկտեմբերյան` բյուրեղապակու գործարան: Հետո վաճառեցինք տունը, ասինք` վաճառենք, ապրենք: Մեր ընտանիքը իր կյանքում նեղություն չէր տեսել: Ունեցածներս մի կերպ վաճառում, ապրում էինք: Վարձով եմ մնացել տարբեր տեղեր, երբ վերջացավ եղած-չեղածս, գնացի Կարապի լճի մոտի թաղապետարան, ասեցի, որ էս վիճակն ա, ինձ էստեղ ուղարկեցին»,- կյանքը մի շնչով ներկայացնում է նախկին նկարիչ-դիզայները:
Գալուստ Գալստյանը համոզված է` Աստված իրեն փրկեց: Սակայն ի տարբերություն Գալստյանի, Երեւանում շատ անօթեւանները դեռեւս գտնվում են անելանելի պայմաններում:
Շավարշ Խաչատրյանը նշում է, որ ի տարբերություն նախկին տարիների, հիմա անօթեւանների թիվն ավելի շատ է:
«Հիմա Երևան քաղաքում ավելի շատ անօթևաններ կան: Եթե փողոցներով շրջեք, չեք նկատի, բայց մենք գիտենք նրանց հավաքատեղիները` Վազգեն Սարգսյանի անվան մարզադաշտի մերձակայքն է, այսպես կոչված` «քրչի բազարը»: Հենց հիմա այնտեղ մոտ 40 անօթևան է ապրում: Քանդած կայարանում, Լամբադա կամրջի տակ, Կիևյան կամրջի տակ են հավաքվում, Կիևյան փողոցի գետնանցումում, որտեղ գիշերն են հավաքվում, Կոմիտասում` Շիրվանզադեի դպրոցի հետևում քանդված կաթսայատանը, «Լուսաստղի» մոտ` անտառում:»,- «Մեդիալաբին» ասում է Շավարշ Խաչատրյանը` շեշտելով, որ Երևանում անօթևանների հաշվառում երբևէ չի իրականացվել:
Նա նշում է, որ Վարդաշենի անօթևանների կացարանի շենքային պայմանները ավելի շատ թվով անօթևաններ պահելու հնարավորություն են տալիս` համապատասխան ֆինանսավորման առկայության պարագայում:
Շավարշ Խաչատրյանի խոսքով` ի տարբերություն եվրոպական երկրների, որտեղ պետական մոտեցումն այլ է, և պետությունն իր մեկ անօթևանի համար պատրաստ է մեծ միջոցներ տրամադրելու, մինչև նրա խնդրի վերջնական լուծումը, Հայաստանում անօթևանների խնդրին պետությունը միայն վերջերս ուշադրություն դարձրեց`պետություն-ՀԿ համագործակցությամբ:
Շավարշ Քոչարյանի խոսքով` անօթևանները կացարան են գալիս փաստաթղթերի ու ամենատարբեր առողջական խնդիրներով` թոքերի հիվանդություններից մինչև ստամոքսաղիքային համակարգի հիվանդություններ:
Ի տարբերություն աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ենթակայությամբ գործող թիվ 1 տուն-ինտերնատի, որտեղ անօթևաններին ընդամենը երկու ամիս են ապաստանում, Վարդաշենի կացարանում, Շավարշ Խաչատրյանի խոսքով, մարդը մնում է այնքան, մինչև նրա խնդիրը հիմնովին լուծվի.
«Հանել դուրս` նշանակում է չլուծել, այդ մարդկանց մղել կործանման»,-նշում է նա:
© Medialab.am
Լուսանկարը` Կարեն Մինասյան, «Ազատություն» ռադիոկայան
