Արգելված վայրերում ծխելու, ծխախոտի գովազդի համար սահմանված բարձր տուգանքները Հայաստանում կարող են չգործել, և կոռուպցիոն նոր ռիսկեր կարող են առաջանալ: «Մեդիալաբի» հետ զրույցում նման դիտարկում արեց առողջապահության նախկին նախարար Արարատ Մկրտչյանը՝ անդրադառնալով վերջին շրջանում բուռն քննարկումների տեղիք տված նախագծին:
Մասնագետի խոսքով՝ որքան բարձր լինեն տուգանքները, այնքան լավ: Բայց խնդիրն այն է, որ օրենքը պետք է իրոք գործի և մյուս օրենքների ճակատագրին չարժանանա: Առողջապահության նախարարության կողմից մշակված համապատասխան նախագծում սահմանված բարձր տուգանքները, ըստ Մկրտչյանի, առաջին քայլն են: Երկրորդ կարևոր քայլը վերահսկողությունն է, որը Հայաստանում կոռուպցիոն սխեմայի հետ է փոխկապակցված:
«Հայաստանում վերահսկողների թիվը մեծ է, բնակչության կեսը վերահսկում է մյուս կեսին: Բայց արդյունքում այդ վերահսկողները ոչ մի օգուտ չեն տալիս, բացի նրանից, որ կոռուպցիոն ռիսկերն են ավելանում: Ես չեմ բացառում, որ այս գործընթացում էլ կլինեն կոռուպցիոն դրսևորումներ: Հայաստանում այս կամ այն վերահսկող կառույցի կողմից անաչառ աշխատանք կատարելու մշակույթը պետք է ներդրվի: Եթե դա չունենք, ոչ մի արդյունք չի լինի»,- «Մեդիալաբին» ասում է Արարատ Մկրտչյանը:
Հիշեցնենք, որ առողջապահության նախարարությունը մշակել է «Ծխախոտային արտադրատեսակների օգտագործման բացասական ազդեցության նվազման և կանխարգելման մասին» օրենքի նախագիծը, որով բարձր տուգանքներ են սահմանված հանրային վայրերում ծխելու, ինչպես նաև ծխախոտի գովազդի համար: Մասնավորապես, ըստ նախագծի, ավտոմեքենայում ծխելու համար սահմանվում է 50 հազար, հասարակական տրանպորտում ծխելու համար՝ 100 հազար, վերելակում, գրասենյակում ու սրճարանում ծխելու համար՝ 250 հազար դրամ տուգանք: Ամենաբարձրը ծխախոտի գովազդի համար սահմանված տուգանքի չափն է՝ 700 հազար դրամ: Հատով ծխախոտի վաճառքի համար սահմանված է 300 հազար, իսկ դպրոցներին 100 մետրից մոտ վայրերում ծխախոտ վաճառելու համար՝ 500 հազար դրամ տուգանք:
Արարատ Մկրտչյանի խոսքով՝ նախարարության այս նախաձեռնությունից պարզ չէ, թե ով է վերահսկելու, որ օրենքն իրոք գործի: Մասնագետը մի շարք հարցադրումներ է բարձրացնում՝ ի՞նչ մեխանիզմներով է վերահսկողությունն իրականացվելու, ինչպե՞ս է տուգանքի գումարը հավաքագրվելու:
«Ինձ համար դա մշուշոտ է: Գործող օրենքով էլ են սահմանված տուգանքներ, որոնք ցածր են, բայց այդ տուգանքներն էլ չեն գործել: Այսինքն՝ գործելու տեսանկյունից կասկածներ կան, որ դա չի աշխատի»,- հավելեց նա:
Արարատ Մկրտչյանը կառավարությանը կոչ է անում նախ վերահսկողության արդյունավետ մեխանիզմներ ներդնել: Նրա խոսքով՝ ճանապարհատրանսպորտային խախտումների համար ևս սահմանված են մեծ տուգանքներ, որոնք գործում են: Այսինքն՝ այս ոլորտում տուգանքների մեխանիզմն աշխատում է: Ծխելու դեմ պայքարի գործընթացում ևս, ըստ մասնագետի, միգուցե ներդրվեն տեսախցիկներ կամ այլ գործուն մեխանիզմներ:
«Ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհն այդ ճանապարհն անցնում է և արդյունքներ ունեն: Այն, որ հիվանդանոցներում, դպրոցներում, հասարակական օբյեկտներում պետք է ծխելը խստիվ արգելել, դա փաստ է: Այսօր բոլորը կարծում են, թե տուգանքներն անմիջապես քաղաքացու գրպանին կարող են հարվածել, բայց ես հույս ունեմ, որ տուգանքների մեծ մասն ուղղվելու է այս կամ այն հասարակական կառույցի ղեկավարին: Այսինքն՝ եթե հիվանդանոց է, այդ հիվանդանոցի ղեկավարությունը պետք է պատասխանատվություն կրի, որ այդ տարածքում չծխեն»,- նշեց նա:
Հանրության մի խմբի մոտ դժգոհություններ է առաջացրել առողջապահության նախարարության այս նախագիծը: «Ֆեյսբուք» սոցիալական ցանցում քննարկումներ են ծավալվում, որ ցածր աշխատավարձերի պայմաններում նման բարձր տուգանքներ սահմանելը խելամիտ չէ:
Արարատ Մկրտչյանն այս քննարկումները զարմանալի է համարում: «Մարդիկ ասում են՝ աշխատավարձերը ցածր են, տուգանքները՝ բարձր: Այսինքն՝ իրենք այսօր արդեն պատրաստ են օրինախա՞խտ լինել»,- հարցադրում է անում նա:
Հատկապես ծխախոտի գովազդի համար, ըստ մասնագետի, շատ տեղին են բարձր տուգանքները: Այսօր գործող օրենքով ծխախոտի գովազդն արգելված է, բայց քանի որ վարչական իրավախախտումների մասով ծխախոտի գովազդի տուգանքները ցածր են, այսօր ամենուրեք կարելի է հանդիպել ծխախոտի գովազդի:
Այն քննարկումներին, թե կառավարությունում տարակարծություն կա այս խնդրի վերաբերյալ, քանի որ մտավախություն կա, որ հանրային վայրերում ծխելու արգելքը կարող է վանել զբոսաշրջիկներին, Արարատ Մկրտչյանը արդարացի չի համարում:
«Դա զբոսաշրջության վրա չի ազդի: Ռուսաստանում արդեն քանի տարի է՝ նման արգելք կա, ոչ մի սրճարանում ու ռեստորանում չեք գտնի մի մարդ, որ փորձի ծխել: Այսինքն՝ կառավարության մտավախությունն այդ առումով արդարացված չէ»,- նշում է մասնագետը:
Լուսանկարը՝ «Առավոտ»
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am