«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբի նախագահ Լևոն Բարսեղյանը
– Ինչպե՞ս եք գնահատում, որ ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավորներից ոմանց, մասնավորապես, Անդրանիկ Քոչարյանի սենյակում փակցված է Նիկոլ Փաշինյանի լուսանկարը: Որքանո՞վ է դա հարիր իրեն ժողովրդավարական ուժ հռչակած ուժին:
– Դա մեծ ախմախություն է՝ անկախ այն հանգամանքից՝ դա ԱԺ որևէ պաշտոնյա է հրահանգել, թե ոչ: Հայաստանում անձի պաշտամունք չպետք է լինի: Թող փակցնեն ազգի հերոսների նկարները, եռագույնը, զինանշանը, եթե շատ են ուզում, որ իրենց պատերն անպայման զարդարված լինեն: Ես, ճիշտն ասած, չգիտեմ՝ կա՞ մեկը, որ ասի՝ շատ լավ բան է պաշտոնյաների նկարները պատերից կախելը: Դրա դեմ տասնամյակներով կռիվ ենք տվել, և հեղափոխությունն էլ այդ արժեքային փոփոխության համար էր նաև:
Ով-ով, բայց հեղափոխությամբ իշխանության եկած Անդրանիկ Քոչարյանը, եթե նույնիսկ իրեն հրահանգ է եղել, ինքը պետք է ասեր՝ էս ի՞նչ եք հանձնարարում, ա՛յ մարդ: Պաշտոնյաները փոխվում են, պաշտոնյայի նկար պատերից կախելը կոնցլագերից մնացած ատավիզմ է, և այդ խայտառակությունը պետք է վերացվի:
– Սա նշանակում է նահա՞նջ իշխանության հռչակած արժեքներից:
– Ես չգիտեմ՝ Քոչարյան Անդրանիկը ազատագրվե՞լ էր, որ հիմա էլ նահանջում է, շատ բարդ է ասելը: Նա ավտորիտար կառավարման մեջ է եղել 1990-ականների կեսերին, եղել է կառավարության լիազոր ներկայացուցիչը Շիրակի մարզում: Մենք այստեղ շատ լավ իրեն հիշում ենք, իր ավտորիտար կառավարումը հիշում ենք, շատ վատ կողմից ենք հիշում, բայց երբ հայտնվեց խորհրդարանական մեծամասնության կազմում, ինձ թվաց, թե նա արժեքային ինչ-որ հեղափոխություն է ապրել: Եթե ազատագրվել է ու հիմա նորից կախում է պաշտոնյայի նկար իր աշխատասենյակի պատից, ապա, այո՛, դա նահանջ է: Իսկ եթե չի ազատագրվել, ուրեմն արժեքային փոփոխություն չի եղել:
Նա հանձնաժողովի նախագահ է, փորձառու պաշտոնյա, ինքը պետք է կռահեր, որ նման բաները շատ վատ են ժողովրդաիշխանության տեսանկյունից: Մարդիկ քվեն տվել են և վերջ, էլ նկարներ մի՛ փակցրեք պատերից ու սրբացրեք: Վաղն էլ կուզեն ուրիշ տեղերում էլ կպցնել: Մի խոսքով, ամոթալի ու խայտառակ բան է: Ինչքան շուտ վերացնեն էդ նկարները կախելու պրակտիկան, այնքան լավ: Առայժմ միայն իր մասին գիտենք:
– Լրագրողների՝ ԱԺ մուտք գործելու կանոնների խստացումները, նրանց ազատությունների սահմանափակումները ինչի՞ կարող են հանգեցնել:
– Ինձ թվում է՝ կանոնակարգել պետք էր, բայց դա չպետք է տեղի ունենար լրագրողներին պատշաճ, օպերատիվ, որակյալ տեղեկություն հասցնելու հաշվին: Գուցե ԱԺ շենքի ինչ-ինչ հատվածներում անվտանգության նկատառումներով կարիք կա մարդկանց ելումուտն արգելափակելու կամ սահմանափակելու:
Բայց եթե կա այդպիսի կարիք, շատ կարևոր է, որ դա տեղի չունենա լրագրողներին մատուցվելիք հարուստ, բազմազան, որակյալ և օպերատիվ տեղեկությունների հաշվին: Օրինակ՝ ԱԺ-ն պետք է օրացույցով սահմանի լրագրողներին օպերատիվ տեղեկություններ տրամադրելու մեխանիզմներ՝ ասուլիսներ, բրիֆինգներ, հարցազրույցներ, որպեսզի լրագրողը կարիք չունենա էս դռնից էն դուռը թռնել, վազելով հարձակվել պատգամավորի վրա: Ասուլիսների, բրիֆինգների, հարցազրույցների պրակտիկան սահմանեք ինչ-որ կանոնակարգերով, լրագրողներն իմանան և մասնակցեն դրանց:
Ես որքան նկատեցի, այս կարգավորումներով միայն սահմանափակումներ են սահմանված և, իհարկե, տեղերը, թե որտեղ կարող են գտնվել լրագրողները: Բայց պրոակտիվ տեղեկություն ստանալը ևս պետք է սահմանվի: Օրինակ՝ լրագրողները պետք է իմանան, որ այսինչ խմբակցությունը կենտ օրերին անպայման բրիֆինգ է տալիս այսինչ ժամին այսինչ տեղում:
Պետք է նույնիսկ բոլոր պատգամավորների վրա բեռ դրվի լրագրողների հետ կեսժամանոց բրիֆինգներ անել: Ժամանակացույցով գրեք, սահմանեք: Խմբակցությունների ղեկավարներին, քարտուղարներին, հանձնաժողովների նախագահներին, ԱԺ նախագահին ու տեղակալներին ավելի շատ ծանրաբեռնել այդ իմաստով, որպեսզի լրագրողները չընկնեն դռներով անցնեն, թող իրենք գան լրագրողների համար սահմանված տարածք:
Խոսքը, ըստ էության, բանավոր տեղեկությունների ստացման մասին է: Օրինակ՝ եթե համեմատենք միջազգային մի շարք կազմակերպություններում կամ դիվանագիտական հաստատություններում ելումուտի հետ, ովքեր եղել են, գիտեն, որ օտար մարդը, որն այդ հիմնարկի աշխատող չէ, ելումուտի ամբողջ ընթացքում միշտ ուղեկցություն ունի: Դա անում են անվտանգության նկատառումներով:
Մեր պարագայում այդ կարգավորումները մտցնելու հետ մեկտեղ պարտավոր են այնպես անել, որ լրատվական հոսքերը դրանից չտուժեն: Այո՛, եթե պատգամավորը փակ է աշխատում, լրագրողներն էլ պարբերաբար գնում, դուռը ծեծում են, փորձում են մտնել, դռան մոտ սպասում են, որ դուրս գա: Դրանից խուսափելու լավագույն եղանակը այդ սահմանափակումների հետ մեկտեղ լրագրողների համար արտոնյալ պայմաններ ստեղծելն է իմ նշած մեխանիզմով:
– Այսինքն՝ սա ամեն դեպքում կանոնակարգման անհրաժեշտությո՞ւն ուներ՝ պատգամավորների հետևից վազելու պրակտիկայից ազատվելու համար:
– Ավելին ասեմ, եթե նախկինում որևէ մեկն ուզենար խորհրդարանում գիշերը մնալ, հեշտությամբ կմնար: Ես չեմ ուզում ինչ-որ դավադրություններ առաջ քշել, բայց անվտանգության նկատառումներով սահմանափակումները պետք է լինեն հստակ, հասկանալի, ողջամիտ, չափավոր, անհրաժեշտ ու բավարար:
Բայց երբ ակնհայտորեն այդ սահմանափակումը վնասելու է լրագրողների միջոցով մարդկանց տեղեկություն ստանալու սահմանադրական իրավունքի անհրաժեշտությանը, ուրեմն դուք այդ առումով պետք է բավարարեք լրագրողներին: Եթե լրագրողը գնում է պատգամավորի դուռը բացում է, ուրեմն կարիք ունի տեղեկության, ուրեմն ներդրեք այդ տեղեկության ապահովման համակարգը, տեսեք՝ դրանից հետո լրագրողը կգնա, կփորձի՞ անհանգստացնել:
Եթե դա սկզբում արվեր, լրագրողների բրոունյան, քաոսային շարժումը անշուշտ կնվազեր: Բայց դուք սովորաբար փակ եք աշխատում, միջանցքներում ձեզ պետք է բռնեն, որ մի երկու հարց տան, մի երկու լրագրող էլ եթե հիպոթետիկ կամ ախմախ հարցեր տվեց, անմիջապես կփորձեք խորանալ այդ հարցերի պատասխանների մեջ, կարևորը թողած՝ երկրորդականի մասին կսկսեք խոսել: Կարծեմ այդ կարգավորումներում նշված է, որ պատգամավորի համաձայնությամբ լրագրողը կարող է մուտք գործել նրա սենյակ: Եթե այդ հնարավորությունը կա, նորմալ կարող են պայմանավորվել, գնալ մտնել, դուրս գալ:
Ես շատ կարևոր եմ համարում խմբակցությունների, պատգամավորների նախաձեռնողական շփումը լրագրողների հետ: Եթե իշխանությունը չի ապահովում այդ շփումը, նշանակում է փակվում է հասարակությունից:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
