«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է հայ գերիների իրավունքների հարցերով իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը
– Տիկի՛ն Սահակյան, նոյեմբերի 16-ին Սյունիքի մարզում ադրբեջանցիների հետ զինված բախման հետևանքով, ՊՆ-ի հաղորդմամբ՝ 13 զինվորական գերի է ընկել: Դուք այս գերիների հետ կապված փորձե՞լ եք հետաքրքրվել՝ ինչ է կատարվել, ովքեր են և այլն:
– Բնականաբար: Ասեմ, որ ընտանիքները արդեն մեզ հետ կապվում են, և մենք, դրվագները ուսումնասիրելով, միջադեպերից փորձում ենք վերականգնել պատկերը: Բնականաբար, մեկ դիրքի շրջափակման ու գրավելու հետևանքով գերեվարվածների մասը հստակ է: Ընդ որում՝ դա ոչ միայն ընտանիքի անդամների միջոցով ենք պարզում, այլ նաև տեսանյութերն են դա հիմնավորում:
Բայց կան նաև տղաներ, որոնք ամենայն հավանականությամբ ևս գերեվարված են, սակայն նրանց գերեվարությունը հիմնավորող տեսանյութեր չկան: Հանգամանքները մեծապես խոսում են գերեվարման օգտին, ուղղակի հավելյալ փաստահավաքություն պետք է իրականացվի, որ եղելությունը պարզաբանվի:
Մեր նախնական գնահատմամբ՝ գերեվարվածների թիվն ավելին է, քան պաշտոնապես հայտարարված 13 թիվը:
– Մոտավորապես քանի անձի կարող է վերաբերել ձեր ասածը:
– 24 անձ անհետացել է այնպիսի հանգամանքներում, որ պետք է որ գերեվարված լինեին:
– Տիկի՛ն Սահակյան, դուք ասացիք, որ պետք է հավելյալ փաստահավաքություն իրականացվի: Կա՞ դրան խոչընդոտ հանգամանք:
– Խոչընդոտող հանգամանքներ չկան: Նախ՝ քննություն կարող է իրականացվել, և կարծում եմ՝ այս ուղղությամբ արդեն աշխատանքներ տարվում են, միևնույն ժամանակ ականատեսների ու դեպքի վայրում գտնված անձանց տրամադրած տեղեկությունները հավաքելու, վերլուծելու ու ամփոփելու անհրաժեշտություն կա: Հաշվի առնելով, որ երկու օրվա մասին է խոսքը, որոշակի հավելյալ օրեր կպահանջվեն, մինչև այդ աշխատանքները ավարտին հասցվեն:
Այս գործողությունն ընթանում է, խոչընդոտներ չկան, և քննություն է իրականացվում:
– Զինվորական Տարոն Սահակյանի դին Բաքվից բերելու մասին հաղորդվեց: Դուք մանրամասներ գիտե՞ք նրա մահվան հանգամանքներից:
– Տարօրինակն այն է, որ Բաքվից է դին վերադարձվել: Այս պահին փորձաքննություն է կատարվում, որն էլ լիարժեք պատասխան կտա՝ ինչպես է Տարոն Սահակյանը մահացել, սպանվե՞լ է, թե՞ մարտական գործողության հետևանքով է մահը վրա հասել:
Դին թարմ է, և փորձաքննությունը կկարողանա սպառիչ պատասխան տալ առաջադրված հարցերին՝ արդյոք խոշտանգո՞ւմ է տեղի ունեցել, թե՞ ոչ:
– Տիկի՛ն Սահակյան, երեկ վարչապետը ԱԺ ամբիոնից հայտարարեց, որ հայ զինծառայողների գերեվարման հանգամանքները պետք է քննության առարկա դառնան, ինչը քննադատության ալիք է բարձրացրել սոցցանցերում: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս հայտարարությունը, և արդյո՞ք հիմա նման հայտարարություն անելու պահն էր:
– Իրավական տեսանկյունից, իհարկե, վարչապետը իրավացի է, մեր Քրեական օրենսգրքում կամովի գերի ընկնելը հոդված կա, որը զինվորական կարգի դեմ ուղղված հանցագործություն է և նույնքան վտանգավորություն ունի, ինչքան դասալքությունը: Նույնիսկ՝ ավելին:
Բայց ես չեմ կարողանում հասկանալ նման հրապարակային հայտարարության նպատակահարմարությունը, այն էլ՝ այս բուռն զարգացումների ֆոնին: Վարչապետն ասում է, որ պետք է քննության առարկա դառնան գերի ընկնելու հանգամանքները:
Նախ՝ գերի ընկնելու հանգամանքները քննության առարկա են դարձել նաև նախկին միջադեպերի գործերով: Նոյեմբերի 16-ի միջադեպը առաջինը չէր, երբ մեր տղաները գերի ընկան: Մենք 100-ից ավելի գերիների ու հայրենադարձության հարց ենք ունեցել, և բոլոր հայրենադարձված գերիները հարցաքննվել են գերեվարման հանգամանքների շուրջ, և քննությունը ստուգել է նաև այն վարկածը, թե արդոք նրանք կամովի՞ են գերի հանձնվել: Այդ առումով այս պահին չկա որևէ հիմնավորված գործ, որի հիման վրա պաշտոնական մեղադրանք առաջադրված լիներ:
– Միգուցե այն ժամանակ լայնամասշտաբ ռազմական գործողություն էր, հիմա՝ տեղային մարտե՞ր…
– Չէ՛, նշանակություն չունի: Այն ժամանակ էլ դեպքեր կային, որ նոյեմբերի 10-ից հետո եղան, դեկտեմբերին նույնպես, օրինակ՝ Գեղարքունիքում կատարվածը ինչո՞վ էր տարբերվում նոյեմբերի 16-ի միջադեպից: Դրա համար անհասկանալի է, թե ինչո՛ւ են հիմա խոսում դեպքերն ուսումնասիրելու մասին, երբ դրանք ի սկզբանե ուսումնասիրվում են:
Նման հայտարարությունը գերիների ընտանիքների կողմից ընկալվում է քրեական հետապնդման սպառնալիք: Այդ սպառնալիքը կարող է շահարկել ադրբեջանական կողմը, մասնավորապես, կարող են գերիներին ասել, որ ձեզ սպասում է հետապնդում, սա է ձեր վարչապետի քաղաքական պատվերը ձեր իրավապահ մարմիններին, դրա համար ավելի լավ է մնաք մեզ մոտ, համագործակցեք մեզ հետ, փոխանցվեք երրորդ երկիր, քան վերադառնաք ձեր հայրենիք:
Նման հայտարարությունը նաև էմոցիոնալ խնդիրներ է առաջացնում ընտանիքների շրջանում, դրա համար զուտ իրավական տեսանկյունից վարչապետն իրավացի է, ես էլ՝ որպես իրավաբան, կարծում եմ, որ այդ դեպքերը պետք է բացահայտվեն և պատժվեն, սակայն բարոյականության և այլ նկատառումներից ելնելով՝ նպատակահարմար չէի համարի այս իրավիճակում նման հայտարարություն անել:
Նաև չպետք է մոռանալ, որ նույն վարչապետը գերիներին համեմատում էր հերոսների հետ:
– Հնարավո՞ր է, որ նա ավելի շատ տեղեկատվության է տիրապետում, որի հիման վրա էլ նման հայտարարություն է անում:
– Նայեք՝ ես էլ մի տեսանյութ որ նայել եմ, առաջին տպավորությունս այն էր, որ կամովի են գերի ընկնում, որովհետև կիսազինված 5 ադրբեջանցիներ ուղեկցում են 6 հայ զինծառայողի: Այս դեպքում անհասկանալի է, թե ինչպես հնարավոր չէր կոտրել հակառակորդի դիմադրությունը: Բայց մենք չգիտենք շատ հանգամանալից և ամբողջական տեղեկատվություն: Բացի այդ, երկու կամ երեք օրվա մեջ հնարավոր չէ ունենալ նման տեղեկատվություն, դրա համար դա նաև վաղաժամ հայտարարություն է:
Միգուցե նման բան կարելի էր հայտարարել քննության ավարտից հետո:
– Ընդհանրապես, տիկի՛ն Սահակյան, դուք երկար ժամանակ է՝ զբաղվում եք գերիների հարցերով, տեսնո՞ւմ եք որոշ շրջանակների կողմից գերիների թեմայի շահարկում: Օրինակ՝ օրերս ընդդիմությունը խորհրդարանում այդ թեմայով հատուկ նիստ էր նախաձեռնել, բայց երբ որոշվեց նիստը փակ անել, նրանք հրաժարվեցին թեման քննարկելուց, բոյկոտեցին:
– Խնդիրն իսկապես լուրջ է, և մի քիչ անտրամաբանական ու անբացատրելի կլինի, եթե քաղաքական ուժերը նաև այդ խնդրին ուշադրություն չհրավիրեն: Դա նաև այն օրակարգային հարցն է, որի շուրջ ՀՀ իշխանություններն ու իրավապաշտպան կազմակերպությունները համագործակցում են միջազգային կառույցների հետ: Բայց, կարծում եմ՝ այո՛, խնդիրը զգայուն լինելով՝ նաև շահարկվում է:
Կարծես թե այդ խնդրով դափնիներ վերցնելու և շահարկելու չարդարացված պրոցեսներ են ընթանում: Խնդիրն էմոցիոնալ է, և շատ զգայուն վիճակում գտնվող մարդկանց համակրանքն ու հակակրանքը առաջացնելն էլ անհամեմատ հեշտ է, դրա համար այս ընտանիքների խոցելիությունը հասկանալով, կարծում եմ, շահարկումներ են տեղի ունենում:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
