«Անարդարությունը չեմ կարող հանդուրժել». «Փարիզյան սուրճի» սեփականատերը վիրավորված ու դառնությամբ է հեռանում Հայաստանից

Այս տարվա հոկտեմբերի 18-ին Tert.am կայքը տեղեկացրեց. «Լուրերը, թե «Փարիզյան սուրճ» ընկերության սեփականատեր, ֆրանսահայ գործարար Վալերի-Աշխեն Գործունյանը վաճառում է ընկերությունը և հեռանում Հայաստանից, իրականությանը չեն համապատասխանում»: Մեր հարցազրույցը Վալերի-Աշխեն Գործունյանի հետ բացահայտում է իրականությունը և նույնիսկ վեր հանում որոշ սենսացիոն մանրամասներ:

Նախ, մինչև հարցազրույցի շարադրանքը, համառոտ կենսագրական տեղեկանք. ծնվել է 1956 թ. Մարսելում: Հայրը` Գուրգեն Գործունյանը, որ մահացել է 3 տարի առաջ, ծնվել է Երևանում, հակակոմունիստական հայացքներ ունեցող ընտանիքի հետ 5 տարեկանում գաղթել է Մարսել: Լուրջ հաջողություններ է ունեցել բիզնեսում, եղել է Կամերունից սուրճի առաջին արտահանողը, այդ գործով, մինչ թոշակի անցնելը, զբաղվել է մոտ 30 տարի:

– Վերջերս ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը մի շարք ընկերությունների արտադրած սուրճերում գարի և այլ անթույլատրելի խառնուրդներ հայտնաբերեց, բայց «Փարիզյան սուրճը» դրանց թվում չէր: Ի՞նչ կարող եք ասել այդ կապակցությամբ:

– Շուրջ 16 տարի է` ասում եմ, որ մրցակցությունը Հայաստանում արդար չէ: Մրցակիցները սուրճի մեջ դնում են գարի, ձավար կամ մեկ այլ բան, որ հնարավոր է` վնասեն առողջությանը, իսկ պետությունը, չնայած նշածս խախտումներին, դրանց դեմ համարժեք պայքար չի մղում, սպառողների շահերն ու առողջությունը պատշաճ չի պաշտպանում: Ես միայնակ չեմ կարող պայքարել այդ ամենի դեմ:

– Փաստորեն, սուրճին խառնելով գարի, ցորեն կամ նման այլ բաներ, բազմաթիվ տնտեսավարողներ կարողացել են իրենց արտադրած սուրճը «Փարիզյան սուրճի» համեմատ էժան վաճառել: Չե՞մ սխալվում, որ դրա արդյունքում դուք տուժել եք մրցակցության մեջ:

– Տուժել եմ, այո: Այն ժամանակներից սկսած, երբ մտել եմ հայաստանյան սուրճի շուկա, ինչքան հնարավորություններ ունեցել եմ խոսելու` միշտ բացատրել եմ. եթե այսօր լավ սուրճի հումքի (կանաչ սուրճի) 1 տոննան համաշխարհային սակարանում (բիրժայում) արժե 5500 դոլար, այսինքն` 1 կիլոգրամը 5 դոլար 50 ցենտ, ապա պատկերացրեք, թե այն ինչ գին կունենա Եվրոպայի ամենամոտ նավահանգստից` Ռոտերդամից, այստեղ բերելուց, մաքսազերծելուց, բովելուց, աղալուց, փաթեթավորելուց, տեղափոխելուց, վաճառքից պետությանը տրվելիք հարկը և խանութի շահույթն էլ գնի մեջ հաշվարկելուց հետո: Ներողություն, ինչպե՞ս կարող է այդ սուրճն արժենալ 2200, 2500 դրամ, որով իրենք վաճառում են: Անհնար է: Այդպիսի գներով վաճառքի դեպքում ուղղակի տրամաբանություն չկա: Անգամ եթե այդ սուրճն այստեղ բերեն առանց մաքսավճար տալու, այսինքն` ներկրումը ստվերում լինի, դարձյալ այն գինը չպետք է ունենա, որով ներկայումս իրացնում են: Հետևաբար մնում է եզրակացնել, որ բերում են անորակ կամ խոտանված սուրճը, որը, բնականաբար, էժան է:

– Բիզնես հատվածի կամ տնտեսական ոլորտում Ձեր մրցակիցների կողմից ուրիշ խնդիրներ, խոչընդոտներ ունեցե՞լ եք:

– Այո, Հայաստանում նորմալ մրցակցություն չկա: Օրինակ` ես փոքր բիզնեսով եմ զբաղվում և մեր սուրճի հումքը ներկրելիս մաքսազերծման համար վճարում եմ սուրճի գնի և դրա տեղափոխման ծախսի 32%-ը: Մինչդեռ կան ուրիշները, որ չեն վճարում, որովհետև ազդեցիկ կապեր ունեն: Դա արդեն աննորմալ է. ինչպե՞ս են ուզում, որ մենք կարողանանք մրցակցել նրանց հետ: Եղել է նաև, որ փորձել են մեր սուրճը հանիրավի վատաբանել: Մեր արտադրանքի փաթեթավորմանը շատ նման, սպառողին շփոթության մեջ գցող փաթեթավորմամբ և համարներով` ճիշտ այնպես, ինչպես մեր սուրճն է, սուրճ են արտադրել և իրացրել: Ուրիշ օրինակներ էլ կան: Ընդհանրապես, Հայաստանում բիզնեսի նկատմամբ մոտեցումը ճիշտ չէ, բիզնեսով զբաղվողը պետք է ստեղծագործի, ոչ թե անընդհատ մտածի նմանակելու մասին:

– Հայաստանում կնոջ համար հե՞շտ է ապրելը, աշխատելը:

– Այստեղի հասարակությունը, ի տարբերություն Ֆրանսիայի, տղամարդու հասարակություն է, և մանավանդ միայնակ կնոջ համար դժվար է: Տղամարդկանց մեծամասնության կարծիքով` կինը չի կարող խելացի լինել: Բիզնես հասարակության մեջ միայնակ կին լինել և «ախպար» լինել` շատ մեծ մինուս է:

– Իսկ եթե հայրենադարձ չէ, այստեղի կին է և, ամուսին կամ հայր չունենալով հանդերձ, ուզում է զբաղվել բիզնեսով, նրա համար է՞լ է դժվար:

– Ինձ թվում է` այո, որովհետև, ինչպես նշեցի, այստեղի հասարակությունը տղամարդու հասարակություն է, տղամարդն իշխող է, տղամարդն ուժով է, տղամարդը խելացի է, տղամարդը խնդիրները կարող է լուծել, կինը չի կարող: Հետխորհրդային մտածելակերպը, բարքերը հիմնականում «գողականի» են, ինչ-ինչ հարցեր լուծելու, որոշելու համար պետք է տղամարդ լինել, կինն ինչպե՞ս կարող է: Այսինքն` պետք է անպայման պայքարել` սեփական եսը ցույց տալու համար, եթե կին ես:

– Արդեն 16 տարի Դուք Հայաստանում սուրճի բիզնեսով եք զբաղվում: Երբևէ եղե՞լ է, որ քրեական աշխարհը փորձի միջամտել Ձեր բիզնեսին, ինչ-որ մասնաբաժին պահանջել, պոկել:

– Անշուշտ, փորձել են, ինչպե՞ս կարող էին չփորձել: Այն ժամանակ, երբ ես արդեն մենակ էի, իմ կողքին տղամարդ չկար, ոմանք իմացան այդ մասին և փորձեցին ինձ ինչ-որ բաներ պարտադրել, իմ բիզնեսից փայաբաժին պահանջեցին` պատճառաբանելով, որ դրա դիմաց ինձ պաշտպանելու են, տանիք են լինելու: Իմ բնավորությունն այնպիսին չէ, որ համաձայնեի, ենթարկվեի. մերժեցի, բայց դրա համար շատ թանկ վճարեցի:

– Իսկ իրավապահ համակարգի աշխատակիցների կողմից շահադիտական մղումներով ապօրինի միջամտություններ եղե՞լ են Ձեր գործունեությանը:

– Այո: Ես Հայաստանում կորցրել եմ շատ բաներ: Խնդիրներ ունեցել եմ նրանց հետ: Ինչքան Հայաստան եկել եմ, միայն կորցրել եմ և այստեղ մինչև այսօր պարտք եմ փակում:

– Ընդհանրապես, ի՞նչ խոհեր, մտորումներ ունեք այսօրվա Հայաստանի վերաբերյալ:

– Արցախյան շարժման և պատերազմի տարիներին մենք մեծ հույսեր ունեինք: Գուցեև Մոնթեի ազդեցությունն էլ կար, չգիտեմ: Այսինքն` մենք հույս ունեինք, որ պետք է Հայաստանի վիճակն անպայման բարելավվի, Հայաստանը մեծանա, և գուցե սփյուռքահայությունն ավելի շատ գա Հայաստան, ու միասին կառուցենք հետխորհրդային նոր Հայաստանը: Դժբախտաբար, այդ երազանքերը չիրականացան, այսինքն` սփյուռքահայությունը մինչև հիմա սպասում է, որ գա Հայաստան: Ճիշտ է, եկողներ կան, բայց շատ քիչ են: Երազի երկիր, արդար ու բարեկեցիկ Հայաստանն իրականություն դարձնելու պատկերացումը կար, բայց այդ սպասումները, ցավոք, չարդարացան: Սփյուռքահայը գուցե շատ ռոմանտիկ մոտեցում ունի Հայաստանի հանդեպ:

Մեծ մայրս միշտ ասում էր` մենք լավն ենք, մենք շատ ավելի լավն ենք, եղբայրներդ պետք չէ, որ ֆրանսիացի առնեն, ֆրանսիացիները գիտեն, որ հայը լավ տղամարդ է, որ հայն անչափ լավ հայր կլինի, որ անչափ լավ ամուսին կլինի, դրա համար էլ ուզում են հայի հետ ամուսնանալ: Բայց ներեցեք, եթե հիմա Ձեզ վիրավորեմ. Հայաստանում այդպիսիք չկան, հայաստանցի այսօրվա տղամարդկանց մեծամասնությունն ընդհանրապես կապ չունի իմ մեծ մոր նկարագրած հայ տղամարդու հետ: Մայրս ինձ այսօր համառորեն հորդորում է վերադառնալ, բայց ես միշտ մամային ասում եմ` ո՞վ ինձ հայ մեծացրեց. դուք, այսինքն` դուք եք մեղավոր, որ ես այսօր այսչափ հայ եմ: Հասկանո՞ւմ եք, թե ինչ ցավ է, որ մայրս ինձ ասում է` դու այս երկիրը չես կարող փոխել, իսկ այդ երկիրն էլ քեզ չի կարող փոխել, ուրեմն վերադարձիր Ֆրանսիա: Ցավալի է, շատ դժվար է: Այս 16 տարվա մեջ բազմաթիվ տնօրեններ եմ փոխել «Փարիզյան սուրճում»: Վատ են աշխատել, բայց առավելապես փորձել են խաբել ինձ, գցել: Սփյուռքահայն ընդհանրապես (ինձ թվում է` ինձ նման շատերը կան) շուտ վստահող մարդ է, և, ցավոք, քիչ չեն նրանք, ովքեր մեր մասին մտածում են` եթե սփյուռքահայ է, միամիտ է, սովոր չէ այստեղի բարքերին, հեշտ խոցելի է, հեշտությամբ կարելի է խաբել, և փողոտ է… խաբենք, գցենք, կթենք: Ինձ հետ այդպես են վարվել, բայց ես, միաժամանակ, մարդու համառ ու պայքարող տեսակն եմ:

– Դուք իսկապե՞ս մտադիր եք Հայաստանից գնալ:

– Անշուշտ, արդեն հոգնել եմ: Երբ գործերս վերջացնեմ, գնալու եմ: Հույս ունեի, որ մինչև տարեվերջ կավարտեմ բիզնեսս, ունեցվածքս ամբողջությամբ վաճառելու գործը: Գնորդն արդեն կա, բայց դա դեռ չի նշանակում, որ պետք է կարողանանք այդ գործը վերջացնել, կարող է չստացվի: Լավ գնով վաճառելու ակնկալություն չունեմ, քանզի չեմ կարող երևակայել, որ «Փարիզյան սուրճի» ապագա տերն ինչ-որ օլիգարխ կամ հաստավիզ մեկը լինի. այդպիսի մարդու սկզբունքորեն չեմ վաճառի, իսկ ոչ այդպիսի մարդկանց շրջանում դժվար է գտնել մեկին, որին հնարավոր է ինձ ձեռնտու կամ նորմալ գնով վաճառել:

– Ֆրանսիա գնալուց հետո Հայաստան գալո՞ւ եք:

– Իհարկե, ես առանց Հայաստանի չեմ կարող: Եթե առողջությունս և հնարավորություններս թույլ տան, ամեն տարի էլ կգամ:

– Իսկ Ֆրանսիան սիրո՞ւմ եք:

– Այո, երկու տղաներս այնտեղ են ապրում, տունս Փարիզում Հաղթանակի կամարից ընդամենը երկու րոպեի հեռավորության վրա է, ես Ֆրանսիայի քաղաքացի եմ, ի վերջո, իմ ծննդավայրն է այդ երկիրը:

– Եթե ձեր բիզնեսի, գործունեության նկատմամբ եղած այն ամեն բացասականը, որ նշեցիք, չլիներ, կգնայի՞ք Հայաստանից:

– Չէ երևի:

– Դառնությա՞մբ եք գնում:

– Անշուշտ: Բայց արդեն հանգստացել եմ, առաջ շատ ավելի վիրավորված ու վրդովված էի: Անարդարությունը չեմ կարող հանդուրժել ու պայքարող եմ: Ասում էի` պետք է գնամ, ես պետք է պատմեմ անուններով, թե ինչեր են արել:

– Որ գնացիք, իսկապես պատմելո՞ւ եք:

– Երևի թե կպատմեմ, բայց ավելի հանգիստ ձևով, ավելի մտածելով, մի քիչ ավելի ներելով ու սխալներն ավելի ինձ վրա վերցնելով, նաև` նկատի ունենալով հետխորհրդային Հայաստանում եղած բարոյահոգեբանական վիճակը: Այսինքն` եթե ես իմ իրականությունն ունեմ, այստեղի հայերն էլ իրենց իրականությունն ունեն, մենք տարբեր պատմություններ ունենք: Բայց վիրավորված եմ, անշուշտ: Ավելի վիրավորված եմ պետական մարմիններից, որովհետև նրանք գիտեն, թե ես ով եմ, գիտեն, որ քանի տարի է` Գործունյան ընտանիքը միշտ հայությանը բարերար է եղել:

Մենք, իհարկե, Քըրք Քըրքորյանը չենք, բայց մեր կարողությունների սահմաններում մեր նպաստն ենք բերել Հայաստանին: Հայրս դեռ խորհրդային տարիներին` Վազգեն Առաջինի օրոք, գնեց և Էջմիածնին նվիրեց Խանջյանի գծած նկարով Ֆրանսիայում գործված օբիսոնը (գոբելենը)` մեծ գորգի նման, այն այսօր Վեհարանում դրված է: Պատերազմի տարիներին հայրս և՛ փողով, և՛ երաշխիքով օգնել է, այստեղից գնացած իրեն դիմածներին միշտ այո է ասել, Ֆրանսիայում Հայաստանի առաջին ներկայացուցչությունը մեր տանն էր, որովհետև մեր դեսպանատունը դեռ շենք չուներ ու չէր բացվել: Հայաստանի առաջին զորահանդեսի զգեստները Ֆրանսիայում էին պատվիրված, բայց տանելու համար գումարը չէին բերել, հայրս երաշխավոր հանդիսացավ, տվեցին զգեստները, տարան:

– Հայաստանից գնալուց հետո ամենից շատ ինչի՞ն եք կարոտելու:

– Երևի հայերին, մարդկանց, այն մարդկային ջերմությանը, որ կա Հայաստանում, և որը, դժբախտաբար, Եվրոպայում կորսվել է: Դրան շատ, շատ պետք է կարոտեմ: Ինչքան էլ քննադատեմ, այս երկիրն իմ երկիրն է, Հայաստանն ուրիշ լավ կողմեր էլ ունի` մեր հոգեհարազատ բնությունը, լեռները, եկեղեցիները:

Արթուր Հովհաննիսյան, «Հայացք» օրաթերթ

Հարցազրույցն արտատպվում է «Հայացք» օրաթերթի համաձայնությամբ: