«Ինչո՞ւ են անմեղ դիակը գցում ինձ վրա». Ռուբեն Հայրապետյանի աղմկահարույց հարցազրույցը

Սեդա Մավյանը (ՍՄ) “Նուվել դ’Արմենի Մագազին” -ի թղթակիցն է Հայաստանում (“Նուվել դ’Արմենի Մագազին՚ը” հայկական ամենամսյա ամսագիր է, որը լույս է տեսնում Փարիզում, ֆրանսերեն: Նա Ռուբեն Հայրապետյանին (ՌՀ) հանդիպել է Ավանում , 2012-ի օգոսոսի 11-ին, Ավանի Ֆուտբոլի ակադեմիայի հարևանությամբ գտնվող հանրային լողավազանի մոտ՝ “Հարսնաքար՚” հյուրանոց-ռեստորանի հետևում, որտեղ տեղի է ունեցել հունիսի 17-ի ողբերգությունը: Հարցազրույցը տևել է մոտ չորս ժամ, որի մեծ մասը ձայնագրվել է: Այս բացառիկ հարցազրույցի մի մասը ֆրանսիական թարգմանությամբ տպագրվել է “Նուվել դ’Արմենի Մագազին”-ի վերջին համարում (n°188, սեպտեմբեր 2012): Հաշվի առնելով այս հարցազրույցի բացառիկ բնույթը, “Նուվել դ’Արմենին՚” որոշեց այն վերաարձանագրել հայերեն և ամբողջությամբ հրապարակել իր կայքում՝ հայախոս և, մասնավորապես, հայաստանցի ընթերցողի համար՝ հայկական լրատվամիջոցներին կատարյալ ազատություն ընձեռելով վերատպելու հարցազրույցի այս կամ այն հատվածը, որպեսզի այն հնարավորինս լայն արձագանք ստանա: Բացի այդ, ՍՄ-ն հույս ունի, որ ընթերցողների արձագանքներն այս հրապարակմանը հնարավորություն կտան ամբողջացնելու և/կամ շտկումներ մտցնելու ՌՀ-ի՝ մեզ հայտնի կենսագրության մեջ: Նա նաև հույս ունի իր համեստ ներդրումն ունենալ Ավետյանի սպանության որոշ հանգամանքների լուսաբանման գործում :
ՍՄ- Սկսենք սկզբից: Դուք ի՞նչ միջավայրում եք ծնվել և մեծացել :

ՌՀ- Ես ծնվել եմ սոցիալապես ապահով ընտանիքում: Խորհրդային տարիներին, 1970-ականներից սկսած, հայրս երկու ռեստորան էր ղեկավարում: Մեկը գտնվում էր Աճառյան փողոցի ծայրին, իր ժամանակին շատ լավ ռեստորան էր, Երևանի լավագույն ռեստորաններից մեկը, իսկ մյուսը Նորքի զանգվածում էր՝ հիվանդանոցի կողքին, կոչվում էր “Գրիլ բար”: Հայրս դրանք զրոյից էր կառուցել և դրանց տնօրենն էր :

ՍՄ – Ձեր հայրը որտեղի՞ց էր ձեռք բերել այդ երկու ռեստորանը կառուցելու միջոցները :

ՌՀ- 1970-ին ես յոթ տարեկան էի: Պիտի նրան հարցնեք: Ես գիտեմ, որ 1970-ից առաջ, հայրս բեռնափոխադրման ոլորտում է աշխատել, ինչը բավականին շահութաբեր ոլորտ էր: Մեծ մեքենաներով Հայաստանից արտահանում էին սննդամթերք ու քարեր: Մայրս չէր աշխատում: Տնային տնտեսուհի էր: ՍՄ- Ձեր ընտանիքի արմատները որտեղի՞ց են :

ՌՀ – Մենք Ավանից ենք: Ավանցիների մի մասը Խոյից (Իրան) է տեղափոխվել այստեղ: Ես փորձեցի ուսումնասիրել, բայց չկարողացա պարզել՝ հորս ընտանիքը տեղացի՞ է եղել, թե՞ Խոյից է տեղափոխվել: Ամեն դեպքում ավանցիները Խոյի բարբառով են խոսում: Մայրս Աբովյանի մոտերքում գտնվող Ակունք գյուղից է :

ՍՄ- Ձեր մականունը՝ Նեմեց Ռուբո, ինչպե՞ս է առաջացել: Ասում են, թե ձեր հայրը գերի է ընկել գերմանացիներին :

ՌՀ- Բոլորովին: Հայրս 1939-ին է ծնվել: Ինչպե՞ս կարող էր գերի ընկնել գերմանացիներին: Երկրորդ համաշխարհայինի ավարտին նա վեց տարեկան էր: Այդ մականունը նրա քեռուց է մեզ փոխանցվել, տատիս եղբորից՝ իմ մեծ քեռուց, որը 1939-ին՝ հորս ծննդյան տարում զորակոչվել էր, մասնակցել էր պատերազմին և վիրավորվել էր: Նրա մարմնում երկաթներ էին մնացել: Նա մասնագիտությամբ վարորդ էր, և, ինչպես ամեն վարորդ, նաև մեքենաներ էր նորոգում: Երբ նա բեռնատար մեքենա էր նորոգում, մտնում էր մեքենայի տակ, երկաթը շարժվում էր ու ցավեցնում, և նա սկսում էր գերմանացիներին հայհոյել՝ “նեմեցի էսը”, “նեմեցի էնը”: Ու սկսեցին նրան “Նեմեց” կոչել, հետո էլ մեզ փոխանցվեց այդ մականունը :

ՍՄ- Դուք հայկակա՞ն դպրոց եք գնացել, թե՞ ռուսական :

ՌՀ- Հայկական դպրոց՝ Ավանում :

ՍՄ- Կոմերիտական եղե՞լ եք :

ՌՀ- Այո, դժբախտաբար: (Ծիծաղում է): Տասնհինգ տարեկանում կոմերիտական էինք դառնում: Եթե ես հրաժարվեի, հորս կնեղեին, մինչև իսկ Սիբիր կաքսորեին: Իսկ եթե դպրոցից հետո ուզենայի դուրս գալ կոմերիտմիության շարքերից, իմացեք, որ հորս չէին թողնի նույնիսկ մի պատառ հաց ուտել: ՍՄ- 1980-ից մինչև 1981 թվականը (17- 18 տարեկանում) դուք որպես բանվոր աշխատել եք “Ալմաստ” գործարանում: Դա ինչպե՞ս եղավ :

ՌՀ- Խորհրդային տարիներին, եթե համալսարան չէիր ընդունվում, կարող էիր մի տարի որպես բանվոր աշխատելով ստաժ ձեռք բերել և հաջորդ տարի նորից ներկայանալ քննություններին :

ՍՄ- Դուք ինչո՞ւ չընդունվեցիք :

ՌՀ- Խորհրդային համակարգը շատ արհեստական սկզբունք էր կիրառում. պիտի ամեն ինչի համար քո հերթին սպասեիր: Խանութում պիտի հերթ կանգնեիր հաց գնելու համար, սպասեիր միս գնելու համար, մրցույթով անցնեիր համալսարան ընդունվելու համար: 25 տեղի համար 500 դիմորդ կար, այսինքն մի տեղի համար՝ 20 դիմորդ: Ինձ երեք միավոր չհերիքեց: Իսկ բանվորական ստաժը հնարավորություն էր տալիս ոչ միայն նորից մասնակցել ընդունելության մրցույթին, այլև միավորներ էր տալիս: ՍՄ- Ձեր բանվորական աշխատանքն իրենից ի՞նչ էր ներկայացնում :

ՌՀ- Ես առաջին կարգի էլեկտրիկ էի Զեյթուն թաղամասում գտնվող “Ալմաստ”գործարանում, որտեղ սղոցներ էին արտադրում: Ես փչացած մեխանիկական մասերը, հատկապես՝ այրված մեծ շարժիչները տանում էի վարպետի մոտ, որը դրանք նորոգում էր: Հաջորդ տարի ես ինստիտուտ ընդունվեցի: ՍՄ- Այսինքն բարձրագույն կրթությո՞ւն ունեք :

ՌՀ- Իհարկե :

ՍՄ – Ինչքա՞ն եք սովորել և որտե՞ղ :

ՌՀ- 1982-ին ընդունվեցի Երևանի Ժողտնտեսության ինստիտուտ, բայց նոր օրենք ընդունվեց, ըստ որի, ինստիտուտի երկրորդ կուրսն ավարտելուց հետո բոլորը պիտի բանակում ծառայեին: 1983-ին ես ստիպված եղա ընդհատել ուսումս, որպեսզի ծառայեի խորհրդային բանակումª Ստեփանավանում: ՍՄ- Դուք ուրեմն մնացել եք Հայաստանում, մինչդեռ շատ ուրիշների ուղարկում էին ԽՍՀՄ հեռավոր անկյուններ: Դա պատահականությո՞ւն էր, թե՞ դուք ինչ-որ բան էիք արել դրա համար :

ՌՀ- Պատահականություն էր :

ՍՄ- Հետո՞ :

ՌՀ- 1985-ին վերադարձա բանակից և շարունակեցի ուսումս, որն ավարտեցի 1988-ին (25 տարեկանում), ստանալով հաշվապահի մասնագիտություն: Դրանից հետո ինձ նշանակեցին հաշվապահ Հասարակական սննդի միավորումում: Յուրաքանչյուր շրջան իր ՀՍՄ-ն ուներ, դրա մեջ սննդի հետ կապված երկու հարյուր ձեռնարկություն էր մտնում, այսինքն՝ ռեստորաններ, բուֆետներ և այլն: Ես այնտեղ էի աշխատում՝ գլխամասում :

ՍՄ- Իսկ չցանկացա՞ք ձեր հոր ռեստորաններն աշխատեցնել :

ՌՀ- Խորհրդային տարիներին պետությունն էր համալսարանից հետո աշխատանքի նշանակում: Մենք ընտրություն չունեինք: Մենք պարտավոր էինք երեք տարի ուղեգրով աշխատել, ինչից հետո միայն իրավունք ունեինք փոխելու: Կարող էին քեզ նաև գյուղ ուղարկել, ու եթե համարձակվեիր հրաժարվել, շատ խնդիրներ կունենայիր: Այնպես որ, ավելի լավ էր ընդունել տհաճ աշխատանքը, որը քեզ առաջարկվում էր երեք տարվա համար, քան թե հրաժարվել դրանից: Որպեսզի ինքդ որոշեիր, թե ինստիտուտից հետո ինչ ես աշխատելու, պիտի բարձրաստիճան ծանոթներ ունենայիր և “ազատ դիպլոմ” կոչվածը :

ՍՄ- Այդ առաջին նշանակումն անելիս հաշվի առնո՞ւմ էին քո մասնագիտությունը :

ՌՀ- Պարտադիր: Ես ավելին կասեի. մարդկանց իրենց կրթությանը համապատասխանող աշխատանքով ապահովելու համար ուռճացնում էին հաստիքների քանակը, և մի փոքրիկ խանութ, օրինակ, կարող էր երեք տնօրեն ունենալ: Դրան գումարվում էր նաև աշխատելու պարտադրանքը: Անհնար էր չաշխատել: Եթե ինչ-որ մեկն առանց աշխատելու էր մնում, առաջին զգուշացում էր ստանում: Այնուհետև նրան նշանակում էին ինչ-որ տեղ աշխատելու: Եթե էլի հրաժարվեր, նրան դատի էին տալիս ու մեկ տարով ազատազրկում :

ՍՄ- Հասնում ենք 1991 թվականին՝ Հայաստանի անկախության շեմին: Դուք քսանութ տարեկան եք: Վազգեն Մանուկյանը, որն այն ժամանակ վարչապետ էր, ձեզ նշանակում է հայկական ծխախոտ արտադրող գործարանի՝ “Հայծխախոտի” փոխտնօրեն: Դուք նրան որտեղի՞ց էիք ճանաչում: ՌՀ- Շարժումից:

ՍՄ- Այսինքն մասնակցե՞լ եք շարժմանը :

ՌՀ- Այո :

ՍՄ- Ինչպե՞ս :

ՌՀ- Բոլոր եղանակներով: Բոլոր հնարավոր միջոցներով օգնում էի: Բայց չեմ սիրում խոսել դրա մասին: Ես չեմ ուզում խոսել իմ արած լավ գործերից կամ բարեգործությունից: Բայց կարող եմ գոնե ասել, որ ակտիվորեն մասնակցել եմ այն բոլոր միջոցառումներին, որոնք կարող էին նպաստել խորհրդային համակարգի փլուզմանը և որ Ղարաբաղի հարցն ինձ համար շատ կարևոր էր: Հենց դա ինձ տարավ դեպի Շարժում: Ես ուզում էի, որ Ղարաբաղը մերը լինի և որ անկախություն լինի: Դրա համար էլ ամեն ինչով օգնում էի Շարժման գործիչներին՝ զենքով, զինամթերքով, գումարով, սննդամթերքով: Երբ շարժումը սկսվեց, ես ոչ միայն ՍՀՄ-ում հաշվապահ էի, այլև զբաղվում էի հայրիկիս ռեստորանով, որը Նորքի զանգվածում էր: Մենք ուտելիք էինք պատրաստում Օպերայի նստացույցի մասնակիցների համար :

ՍՄ- Այսինքն հենց սկզբից ճանաչե՞լ եք “Ղարաբաղ” կոմիտեի անդամներին :

ՌՀ- Այո, առաջինները Վաչե Սարուխանյանն ու Իգոր Մուրադյանն էին, չնայած Ղարաբաղ կոմիտեի իսկական հիմնադիրը Վազգեն Մանուկյանն էր, որը 1965-1967 թթ-ից նախաձեռնել էր հակախորհրդային շարժումը: Եթե շատ ճշգրիտ լինենք, առաջին միտինգը բացել է Գագիկ Սաֆարյանը: Ես ու նա նույն թաղամասից ենք: Բայց դա ընդամենը տասն օր տևեց, որովհետև սկզբի այդ առաջնորդները քաղաքականապես պատրաստ չէին: Այնուհետև Վազգեն Մանուկյանը ստանձնեց Ղարաբաղյան շարժումը գլխավորելու և շարունակելու գործը: Ես այդ ամենին ներկա եմ եղել հենց սկզբից: Ես ճանաչում էի “Ղարաբաղ” կոմիտեի բոլոր անդամներին, մտերիմ էի նրանց հետ, որովհետև արձագանքել էի ցուցարարներին դրամ և սնունդ հասցնելու նրանց կոչերին: Գիտե՞ք, այն ժամանակ այսօրվա պես չէր, երբ կարող են խուժանի պես ցույց անել ու ամեն ինչ ջարդուփշուր անել: Այդ ժամանակ ինչ-որ բան էր արթնացել մարդկանց սրտերում: Ես ուրախությունից ապշել էի: Երբ Ղարաբաղ կոմիտեն կոչ արեց նվիրատվություններ անելու, Օպերայի հրապարակում պարկերով էին հավաքում փողը: Մարդիկ իրենց աշխատավարձը բերում էին հրապարակ ու լցնում այդ պարկերի մեջ: Այդպես սկսվեց: Հետո պետք եղավ փամփուշտներ մատակարարել: Ես գուցե իրավունք չունեմ դրա մասին խոսելու, բայց մենք խորհրդային բանակից փամփուշտ էինք գնում :

ՍՄ- Կաշառո՞ւմ էիք Հայաստանում տեղակայված խորհրդային կայազորների հրամանատարներին ու սպաներին :

ՌՀ- Իհարկե, բնականաբար: Դրանից հետո ես անձամբ մասնակցեցի Ղարաբաղի ազատագրման պատերազմին :

ՍՄ- Ուզում եք ասել, որ կռվե՞լ եք Ղարաբաղում :

ՌՀ- Այո :

ՍՄ- Կարո՞ղ եք ասել, թե որ ջոկատում :

ՌՀ- Տարբեր ջոկատներում, չեմ ուզում դրա մասին խոսել :

ՍՄ- Շուշիի ազատագրմանը մասնակցե՞լ եք :

ՌՀ- Ոչ :

ՍՄ- Իսկ Մարտակերտի, Շահումյանի, Գետաշենի պարտությունների՞ն :

ՌՀ- Չէ, ես այնտեղ չէի :

ՍՄ- Իսկ որտե՞ղ էիք :

ՌՀ- Ձեզ արդեն ասացի, որ չեմ սիրում դրա մասին խոսել: Ես զենք էի գնում Ախալքալաքում: Քանի որ “Հայծխախոտում” էի աշխատում, ծխախոտ էի տանում Ախալքալաք և փոխանակում զենքի ու զինամթերքի հետ :

ՍՄ- Իսկ այդ ժամանակ քաղաքականացվա՞ծ էիք :

դիակՌՀ- Մի օր, եթե առիթ լինի… Բայց հերիք, ինչքան իմ մասին խոսեցինք :

ՍՄ- Գոնե կարո՞ղ եք ասել, քաղաքական որևէ շարժման անդա՞մ էիք :

ՌՀ- Ես ոչ դաշնակցական եմ եղել, ոչ հհշական: Ես ուղղակի իմ երկրի և ժողովրդի հետ էի: Ճիշտ է, որ Ղարաբաղում ինչ-որ պահի Դաշնակցության ազդեցությունը գերակշռող էր, որովհետև դաշնակները կարողանում էին արտասահմանից բերել զենք, սնունդ, համազգեստներ և մատակարարել իրենց ջոկատներին :

ՍՄ- Նախքան կփակենք այս թեման, որը մի առանձին հարցազրույցի նյութ է, կարո՞ղ եք պնդել, որ կռվել եք Ղարաբաղում :

ՌՀ- Այո, Սմբատ Հակոբյանի հրամանատարության տակ: Նա կարող է հաստատել դա :

ՍՄ- Դուք Երկրապահի անդա՞մ եք :

ՌՀ- Ոչ :

ՍՄ- Վերադառնանք “Հայծխախոտ” գործարանին, որի տնօրենի տեղակալ էր ձեզ նշանակել Վազգեն Մանուկյանը 1991-ին: Տնօրենն ո՞վ էր :

ՌՀ- Լիդա Սարգսյանը: Նա խորհրդային ժամանակներից էր այդ գործարանի տնօրենը, 1985-ից, եթե չեմ սխալվում :

ՍՄ- Վազգեն Մանուկյանը 1991-ին ձեզ ինչո՞ւ նշանակեց այդ պաշտոնին :

ՌՀ- Երկրում անիշխանություն էր: Խորհրդային Միությունը փլուզվում էր, և զանգվածային թալան էր սկսվել: Զինված խմբավորումներ կային, որոնք մտնում էին պետական ձեռնարկություններ և տանում էին, ինչ որ ուզենային: Իրականում ինձ նշանակեցին, որպեսզի թույլ չտայի, որ ձեռնարկությունը թալանվեր և կարգուկանոն հաստատեի, ինչը և արեցի :

ՍՄ-1993-ին դուք դառնում եք “Հայծխախոտի” գլխավոր ինժեները: Այս նոր նշանակումը ինչի՞ էր համապատասխանում :

ՌՀ- “Հայծխախոտը” գործարան չէր, միավորում էր, որն իր մեջ ներառում էր ծխախոտի վերամշակման չորս գործարան (Տավուշում, Սևանում, Գորիսում և Երևանում), որոնց գլխամասը Երևանում էր: Գլխավոր ինժեների պաշտոնը նշանակում էր լինել միավորումում երկրորդ մարդը տնօրենից հետո :

ՍՄ- 1994-ին, ԼՏՊ-ի օրոք “Հայծխախոտ” միավորումը մասնավորեցվում է, և դուք դրա փայատեր եք դառնում: Այդ պահից սկսա՞ծ է, որ, գործարանը կոպեկներով գնելով, սկսում եք հարստանալ: ՌՀ- Ես ձեռնարկությունը կոպեկներով չեմ գնել: Ընդհակառակը, բավականին թանկ եմ վճարել: Այն տարիներին դա ամենաթանկ մասնավորեցումներից մեկն էր, որովհետև ԼՏՊ-ն ու իր ընկերներն ամեն ինչ անում էին, որ ես չկարողանայի գնել գործարանը :

ՍՄ- Ինչո՞ւ :

ՌՀ- Որովհետև ես Վազգեն Մանուկյանի համախոհներից էի: Վազգեն Մանուկյանի բոլոր մտերիմներին հալածում ու քշում էին: Չէին թողնում հանգիստ ապրել: 1994-ին ինձ ուղղակի վտարեցին երկրից: ՍՄ- Ի՞նչ է նշանակում “Ինձ ուղղակի վտարեցին երկրից ” :

ՌՀ- Ուզում եմ ասել, որ եթե չհեռանայի, ինձ կարող էին սպանել: Ինձ վերացնելու հրաման կար: Ես Հայաստանից հեռացա 1994-ին և վերադարձա 1995-ին խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու համար :

ՍՄ- Վերադառնանք “Հայծխախոտի” մասնավորեցմանը: Դա ինչպե՞ս է եղել :

ՌՀ- Միավորման ամեն մի ձեռնարկությունն առանձին մասնավորեցվեց, և ես դրանցից միայն մեկի՝ Երևանի գործարանի բաժնետեր դարձա, այն էլ՝ աշխատանքային կոլեկտիվի՝ մոտ հազար մարդու հետ միասին: Բայց ճիշտ է, որ երեք ամենամեծ բաժնետերերը մենք էինք՝ Լիդա Սարգսյանը, Հրանտ Վարդանյանը և ես: Մեզանից ամեն մեկին պատկանում էր բաժնետոմսերի 23,3 %-ը: Այսինքն երեքով Երևանի գործարանի հիմնական փայատերերն էինք՝ 69,9% բաժնեմասով: Ես մնացել էի գործարանի գլխավոր ինժեները :

ՍՄ- 1996-ին դուք հիմնադրում եք “Գրանդ Տոբակո” ընկերությունը :

ՌՀ- Ես ու Հրանտ Վարդանյանը երկուսով ենք հիմնադրել “Գրանդ Տոբակոն”: Մենք կարևոր ներդրումներ արեցինք, որ կարողանայինք անհրաժեշտ որակ ստանալ ներքին շուկան նվաճելու համար: ՍՄ- Իսկ ինչո՞ւ չպահպանեցիք “Հայծխախոտ” ապրանքանիշը և նոր ձեռնարկություն ստեղծեցիք :

ՌՀ- Այդ ժամանակ մենք հանրապետության այնպիսի նախագահ ունեինք (ծ.լ. ԼՏՊ-ն), որը մեզ թույլ չէր տալիս աշխատել: Ձեզ քիչ առաջ ասացի, որ 1994-ին ես ստիպված եղա հեռանալ երկրից: Պիտի ասեմ, որ երբ 1995-ին վերադարձա Հայաստան և իմ թեկնածությունն առաջադրեցի խորհրդարանական ընտրություններում, Գագիկ Ջհանգիրյանն անօրինական կերպով հանեց իմ թեկնածությունը ընտրություններից մի շաբաթ առաջ: Այդպես խանգարեցին իմ պատգամավոր դառնալուն: Դրանից հետո հալածանքների երկրորդ փուլը սկսվեց: Ես նորից ստիպված եղա հեռանալ երկրից: Ես վերադարձա 1996-ի նախագահական ընտրարշավի սկզբին, որ պայքարեի Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դեմ: Դրան հետևեցին հալածանքները՝ սեպտեմբերից, նաև ձերբակալությունները: Ես միակը չէի: Շատերն էին ինձ նման: Այդ մարդիկ այլևս ասպարեզում չեն: Նրանց մեծամասնությունն ընդմիշտ հեռացել է Հայաստանից: Մի բենզին ներկրողի եմ հիշում, անունը Ռուբո էր: Նա դեռ էստեղ է, բայց մյուսները հեռացել են: Երկու Ռուբո կար, իրար ընկեր էին, երկուսին էլ ձերբակալեցին ու նաև՝ նրանց նման շատերին: Մինչև 1996-ի նոյեմբերը ես թաքնված մնացի, մինչև այն պահը, երբ պիտի տեղի ունենային Ավանի թաղապետի ընտրությունները: Նոյեմբերի վեցին դուրս եկա ընդհատակից: Եվ ամսի տասին Ավանի բնակչությունը դուրս եկավ ԼՏՊ-ի և իր ոհմակի դեմ, և ես հաղթեցի ընտրություններում առանց քաղաքական որևէ կողմնորոշման, առանց քաղաքական որևէ կուսակցության աջակցության :

ՍՄ- Ավանի բնակչությունը 1996-ին ինչո՞ւ քվեարկեց ձեր օգտին :

ՌՀ- Պիտի նրանց հարցնեք :

ՍՄ- Արդյո՞ք նրա համար, որ դուք “թաղի տղա” էիք :

ՌՀ- Կարծում եք իմ կենսագրությունը, որ պատմեցի ձեզ, ընդամենը “թաղի տղայի՚” կենսագրությո՞ւն է: Դուք ընդամենը դա՞ եք քաղել այդ ամենից :

ՍՄ- Բայց ինձ չի թվում, թե ձեր գործունեությունն առանձնահատուկ կերպով կապված էր Ավան թաղամասի բնակչության հետ, դրա համար էլ հարցնում եմ :

ՌՀ- Մարդիկ գիտեին, թե ես ինչքան եմ տուժել, գիտեին, որ քաղաքական ակտիվ պայքար եմ մղել ԼՏՊ-ի վարչակարգի դեմ: Այդ ժամանակ ամեն մեկը չէ, որ նման համարձակություն ուներ: Ես այն մարդկանցից էի, ովքեր բացահայտորեն անցան ընդդիմության կողմը և կանգնեցին Վազգեն Մանուկյանի կողքին :

ՍՄ- Ուզում եք ասել, որ 1996-ին ձեր Ավանի թաղապետ ընտրվելը ԼՏՊ-ի դեմ ժողովրդական քվեարկության արդյո՞ւնք էր :

ՌՀ- Այո, պատկերացրեք՝ ամբողջ պետական մեքենան իմ դեմ էր աշխատում, բայց ես ձայների 85%-ով հաղթեցի ընտրություններում: Այդ պահին մարդիկ ոչ այնքան իմ օգտին էին քվեարկում, որքան՝ ԼՏՊ-ի դեմ :

ՍՄ- Ձեր ասածից պետք է եզրակացնել, որ 1996-ին մարդիկ հնարավորություն ունեին քվեարկությամբ արտահայտելու իրենց դժգոհությունը, այնինչ այսօր դա այլևս հնարավոր չէ: Չե՞ք կարծում, որ դա մեծ տարբերություն է :

ՌՀ- Չէ, այդպես չէ: Ես համաձայն չեմ ձեր գնահատականին, երբ ասում եք, թե մարդիկ ատում են ներկայիս վարչակարգը: Երբ ժողովուրդն իրոք ատում է իշխանությանը, ոտքի է կանգնում: Ոչ մի իշխանություն չի կարող դիմանալ այդ ատելությանը: Ես հասկանում եմ, թե ինչ եք ուզում ասել: Դուք նկատի ունեք ընտրակաշառքը, որով շեղում են ընտրությունների ընթացքը: Բայց դուք սխալվում եք: Ոչ մի կաշառք կամ ուրիշ որևէ միջոց արդյունք չէր տա, եթե ժողովուրդն իրոք ատեր այս իշխանություններին: Պարզապես մարդկանց մի խումբ, նոր տեխնոլոգիաները, համացանցն օգտագործելով, այնպիսի ուղերձներ է տարածում, որոնց նպատակը իշխանությունների դեմ ատելություն սերմանելն է: Ես չեմ ասում, որ այսօրվա իշխանության մեջ ամեն ինչ լավ է: Չէ, շատ վատ բաներ կան: Բայց դա չի նշանակում, թե նրանց հանդեպ ժողովուրդը նույնպիսի ատելություն է զգում, որպիսին ժամանակին զգում էր ԼՏՊ-ի հանդեպ: Համոզված եղեք, չկա: Ու լավ էլ չէ, որ իշխանությունը սիրված լինի բոլորի կողմից: Դա ճահճացման կհանգեցնի: Առողջ ընդդիմությունը, առողջ քննադատությունն անհրաժեշտ են: Ամեն դեպքում մարդկանց մեջ չկա այն ատելությունը, որի մասին խոսում եք: Այո, ընդունում եմ, որ ժողովրդի մի մասն ատում է այս իշխանություններին, բայց ատողները մեծամասնություն չեն :

ՍՄ- Լավ: 1996-1999 թթ-ին դուք Ավանի թաղապետ էիք և շարունակում էիք ղեկավարել “Գրանդ Տոբակոն”: 2005-ին դուք հրաժարվում եք ձեր մասնաբաժնից: Կարդացել եմ, թե ձեզ ստիպել են անել դա. իրոք այդպե՞ս է :

ՌՀ- Որտե՞ղ եք կարդացել :

ՍՄ- Արդեն չեմ հիշում: Իրականում ի՞նչ է եղել :

ՌՀ- Ես վաճառեցի իմ բաժնետոմսերը :

ՍՄ- Ինչո՞ւ :

ՌՀ- Տարբեր պատճառներով :

ՍՄ- Նույնիսկ եթե որոշել էիք այլևս չաշխատել ձեռնարկությունում, ի՞նչն էր ձեզ խանգարում մնալու դրա հիմնական փայատերերից մեկը :

ՌՀ- Հայաստանի իրականությունում … (ծ.լ. Մի պահ, երբ ձայնագրիչն անջատեցի, ՌՀ-ն խոստովանեց, որ Ռոբերտ Քոչարյանն է իրեն ստիպել վաճառելու “Գրանդ Տոբակոյի” իր բաժնետոմսերը) :

ՍՄ- Ձեր կարծիքով դուք ե՞րբ դարձաք “օլիգարխ” : Կարդալ ավելին