Բոշի մայլա կոչվող նեղ, ծուռումուռ փողոցը հեռվից ուշադրություն է գրավում երեխաների բարձր ճիչերով, տների պատշգամբների ու պատերի մոտ կախված լվացքի պարաններով ու արևի տակ փռված երկար գորգերով:
Երևանի Քանաքեռ թաղամասում գտնվող այս փողոցը 90 տարվա պատմություն ունի: 1918-1920 թվականներին այստեղ ապրել են 1915-ի ցեղասպանության ժամանակ Արևմտյան Հայաստանից գաղթած ու Երևանում ապաստան գտած այն հայերը, որոնց անվանել են բոշա՝ սարի գյուղերում մաղ, սալա (կողով), ռաֆադա (լավաշ թխելու հարմարանք) վաճառելու համար:
64-ամյա Մնացական Սարգսյանը, ում ծնողները գաղթել են Արևմտյան Հայաստանի Բասեն գավառից, արդեն 60 տարի` ապրում է բոշաների փողոցում: Ունի 5 երեխա, հարսներ ու թոռներ:
«Երբ մարդիկ եկել են այստեղ, միայն գոմեր ու հողից սարքած տներ են եղել, հետագայում սկսել են կառուցել քարե տներ,- ասում է Սարգսյանը: – Մենք ընդհանրապես շատ ավանդապաշտ ենք, ավելի, քան մյուս հայերը: Մեծ տեղ ենք տալիս կարմիր խնձորի ավանդույթին: Նոր տարին, Զատիկը, հարսանիքն ու թաղումն անում ենք հայերի նման, ոչ մի առանձնացող ավանդույթ չունենք և հաճախ ենք գնում նաև հայկական եկեղեցի»:
Սարգսյանը 13 տարի պահակ է աշխատում Քանաքեռի մանրանկարչության դպրոցում, ու իր ստացած 26 հազար դրամ աշխատավարձով գոյատևում են կնոջ, տղայի, հարսի ու թոռների հետ: Տղան պատվերով վարորդ է աշխատում, բայց բավարար գումար չի վաստակում տան ապրուստը լիարժեք հոգալու համար:
Բոշաների թաղի բնակիչներին, կարծես, համախմբում է դժվար ապրուստը:
Սարգսյանի հարևանությամբ բնակվող 65-ամյա Վարդիշաղ Դանիելյանն ապրում է աղջկա ու թոռների հետ, միայն ինքն է աշխատում՝ ստանալով 30 հազար դրամ աշխատավարձ:
«Ես այս փողոցում եմ ծնվել-մեծացել, պապերս ղարսեցի են եղել: Մենք բոլորս ունենք հայի անուն-ազգանուն, ավանդույթներով էլ հայերի նման ենք, ուղղակի մեր պապերը մաղագործ են եղել, սարերում մաղ են վաճառել, դրա համար նրանց անվանել են բոշա»,- ասում է Դանիելյանը՝ հենվելով տան դարպասներին ու բղավելով փողոցում վազվզող երեխաների վրա:
Դանիելյանն ասում է՝ հարևաններով շատ մտերիմ են, միասին հարսանիք են անում, միասին ծնունդ նշում, միասին էլ թաղում անում: Ազգային ուտեստները նույն հայերի ուտեստներն են, պատրաստում են քուֆթա, խաշլամա, խաշ, ավելուկ և այլն:
Ամենօրյա հաց վաստակելու համար բոշաների փողոցում ապրող տղամարդիկ հիմնականում շինարարությամբ են զբաղվում կամ ինչ-որ արհեստով: Իսկ կանայք, եթե չեն աշխատում, զբաղվում են հիմնականում տնային գործերով կամ երեխաներով:
38-ամյա Սարգիս Հարությունյանի ընտանիքն ապրում է կնոջ և երեխաների նպաստով:
«Մեր տանը միայն տղաս է աշխատում շինարարությունում, ես էլ առողջական խնդիրներ ունեմ ու մեկ-մեկ ավտոների խադավիկ վերանորոգմամբ եմ զբաղվում, եթե դա էլ չի լինում, ամբողջ օրը պարապ-սարապ է անցնում»,- ասում է նա:
Տանիքներին ու դռների արանքներում շարված կոշիկներ, այս ու այն կողմ շպրտված խաղալիքներ, արևի տակ պլաստիկե շշերով դրված ջրեր, բակերում գորգ լվացող կանայք, գնդակները ձեռներին վազվզող մի խումբ երեխաներ. այսպիսին է առօրյան Քանաքեռի Բոշի մայլում:
Բոշաների թաղամասեր կան նաև Երևանի Սարի թաղ ու Մարաշ թաղամասերում, Գյումրի ու Իջևան քաղաքներում, Ախալքալաքում ու Ախալցխայում:
«Մեզ դուր չի գալիս, որ մեզ բոշա են ասում, որովհետև մենք սովորական մարդիկ ենք, ու ոչ մի տեղ, նույնիսկ անձնագրում, նշված չէ, որ մենք բոշա ենք,- ասում է 26-ամյա Լիլիթ Կարապետյանը, ով մասնագիտությամբ մանկավարժ է, բայց չի աշխատում: – Դա պարզապես մեր սերունդներին է հասել մեր պապերից, ովքեր բոշաների նման թևներին գցած մաղ ու սարի ծամոն են ծախել, առևտրով զբաղվել»:
Խոսակցական հայերենում բոշա են ասում թափառական, տուն ու տեղ, ունեցվածք չունեցող մարդկանց: Միաժամանակ, «բոշ» թուրքերենից թարգմանաբար նշանակում է դատարկ: Բոշի մայլի բնակիչները նշում են, որ այդ բառն են նկատի ունեցել, երբ իրենց պապերին անվանել են բոշա, քանի որ ողջ կյանքում աշխատել են, բայց իրենց արհեստով՝ առևտրով, ոչնչի չեն հասել:
Նրանք նշում են, որ միշտ խոսել են հայերեն, բայց ունեն որոշ գաղտնաբառեր, որոնց իմաստը միայն իրենք են հասկանում, ինչպես, օրինակ, մալավը, որը հացն է:
«Մենք արմատներով Էրզրումից ու Վանից ենք, բայց ես գիտեմ, որ բոշաները հնդկական ծագում ունեն ու դեռ շատ վաղուց Հայաստան են եկել Հնդկաստանից»,- ասում է 49-ամյա Կարեն Հովհաննիսյանը:
Լիլիթ Առաքելյան
Լուսանկարը՝ Կարապետ Սահակյանի
© Medialab.am
