Քարիմ Գուրբանովը պնդում է, որ մաքուր ոռոգման ջրի բացակայության պայմաններում, ստիպված է իր բանջարեղենի դաշտը կոյուղաջրերով ոռոգել:
«Ես չեմ ուզում մարդկանց թունավորել, բայց պետք է ընտանիքս պահեմ, ուրեմն ստիպված եմ հողս կոյուղաջրով ոռոգել: Սպասում եմ, մինչեւ կվերանորոգեն ֆիլտրները, որպեսզի կարողանամ բանջարեղենիս բերքը մաքուր ջրով ոռոգել», – ասում է նա:
Գուրբանովն ապրում է Ադրբեջանի հյուսիսարեւմտյան Սամուխի շրջանում, որտեղ հողագործներից շատերն են իրենց բերքը թափոնաջրերով ոռոգում:
«Արտեզյան ջրհորներից շատերը չեն գործում: Մենք այլ ելք չունենք`եթե այս կոյուղաջրերը չօգտագործենք, ապա բերք չենք ունենա: Նույնիսկ այս կեղտաջրերն օգտագործելու համար պետք է կաշառք վճարենք սանիտարական տեսուչներին, որպեսզի նրանք աչք փակեն այս ամենի վրա», – ասում է Գուրբանովը:
Խորհրդային տարիներին Սամուխի հողագործներն իրենց բերքը ոռոգում էին արտեզյան ջրհորներից եկող ջրով, բայց անկախության տարիներին այս ջրհորներն այլեւս չէին գործում: Այնուհետեւ նրանք ստիպված եղան օգտագործել Ադրբեջանի`մեծությամբ երկրորդ քաղաք Գյանջայի թափոնաջրերը վերամշակող գործարանի ջուրը, բայց 10 տարի առաջ գործարանը դադարեց գործել եւ այդ ժամանակվանից ի վեր տեղաբնակները ստիպված են իրենց բերքը կոյուղաջրով ոռոգել:
Ադրբեջանի արեւմտյան շրջանների բնակիչներն արդեն գիտեն, որ շուկայում բանջարեղեն գնելիս պետք է հարցնել, թե որտեղ է այն աճեցվել, որպեսզի խուսափեն Սամուխում աճեցված գյուղմթերքից:
Սամուխի շրջանի Հիգիենայի եւ համաճարակաբանության տեսչության գլխավոր բժիշկ Իլկին Հասանովը պնդում է, որ իր աշխատակիցների`կոյուղաջրերի հոսքը դադարեցնելու բոլոր փորձերն ապարդյուն են անցել:
«Մենք բազմիցս դիմել ենք տեղական իշխանություններին եւ վերանորոգել ենք խողովակները, որպեսզի թույլ չտանք, որ թափոնաջրերը հոսեն բանջարեղենի դաշտերը: Գյուղացիները կրկին կոտրում են կոյուղու խողովակները եւ աղտոտված ջրերն անխափան հոսում են ամենուրեք», – ասում է Հասանովը:
Առողջապահության ոլորտի մասնագետները նշում են, որ թափոնաջրերը կարող են չափազանց վտանգավոր լինել առողջության համար հատկապես այն դեպքում, երբ խոսքը գնում է մեծ քաղաքի կոյուղաջրերի մասին:
«Կոյուղաջրերը գալիս են մի շարք գործարաններից եւ հիվանդանոցներից: Եթե Գյանջայից եկող կոյուղաջրերը ֆիլտրման չենթարկվեն, շատ վտանգավոր կլինի դրանք օգտագործել բույսերը ջրելու համար: Բերքը վտանգավոր է դառնում առողջության համար, քանի պարունակում է կոյուղաջրում եղած մանրէները եւ բակտերիաները», – ասում է Վուգար Բաշիրովը:
Գյանջայի գլխավոր հիվանդանոցի վարակաբան Քարիմ Ալիեւը հաստատում է նման վտանգի առկայության փաստը:
«Աղտոտված ջրում եղած վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչները կարող են փոխանցվել բանջարեղենին: Օրինակ, որովայնատիֆի հարուցիչը կարող է ապրել բույսի վրա 2-3 ամիս, իսկ դիֆթերիայի հարուցիչը`15-20 օր: Նույնիսկ ամենայն զգուշությամբ լվանալով բանջարեղենը`հնարավոր չէ լիովին ձերբազատվել մանրէներից: Սա վարակիչ հիվանդությունների տարածման համար պայմաններ է ստեղծում», – ասում է Ալիեւը:
Վարակաբանը նշում է, որ Գյանջայում հատկապես աճում են հեպատիտի տարածման ցուցանիշները: 2012թ. փետրվարին կատարված ուսումնասիրության համաձայն`քաղաքի յուրաքանչյուր 20 բնակիչներից մեկը հեպատիտ B կամ C հիվանդության ախտանիշներ ունի:
Սամուխի շրջանային իշխանությունների ղեկավարի տեղակալ եւ գյուղատնտեսության ոլորտի պատասխանատու Շաքիր Մամեդովը նշում է, որ տվյալ պահին խնդրի մի շարք հնարավոր լուծումներ են ուսումնասիրվում:
«Շրջանային իշխանությունների նոր ղեկավարի նշանակումից հետո թափոնաջրերի օգտագործման դեմ պայքարն ակտիվացել է: Արտեզյան ջրհորները վերանորոգվում են, որպեսզի մարդիկ կարողանան մաքուր ջուր ստանալ: Ծրագրվում է նաեւ ոռոգման ջուրը Սամուխ հասցնել նոր ջրանցքների միջոցով: Սակայն եթե Գյանջայից եկող կոյուղաջրերը վերամշակվեին, ապա խնդիրը, իհարկե, կլուծվեր», – ասում է Մամեդովը:
Կոյուղաջրերի ֆիլտրման համակարգի վերանորոգման աշխատանքների նախագծի վերահսկող Ագիլ Հաջիեւն ասաց IWPR-ին, որ աշխատանքն ավարտին հասցնելու համար եւս 2 տարի կպահանջվի:
Վուսալ Մամեդով
Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Կովկասյան լրատու» պարբերականից: www.iwpr.net
