«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է առողջապահության նախարարության իմունականխարգելման ազգային ծրագրի ղեկավար Գայանե Սահակյանը
– Տիկի՛ն Սահակյան, վերջերս հայտարարվեց, որ COVID-19-ի դեմ ռուսական «Սպուտնիկ V» պատվաստանյութ է տրամադրվել։ Ի՞նչ է նախատեսվում անել այդ պատվաստանյութի հետ, արդյոք արդեն կիրառվո՞ւմ է։
– Այսօր մենք դեռ չունենք կիրառում, որովհետև դա նվիրատվություն է, չգրանցված պատվաստանյութ է, և, գիտեք, որ Ռուսաստանում նոր միայն ավարտել են կլինիկական փորձարկման երրորդ փուլը, և արդյունքները դեռ ամփոփվում են։
Այս նկատառումներից ելնելով՝ մենք իրավական փաստաթղթեր ենք պատրաստում՝ կամավորի համաձայնության ձև՝ նախարարի կողմից հրաման կիրառելու վերաբերյալ, պատվաստանյութի նվիրատվության իրավական հիմք, որ նվիրատվությունը հիմնավորված լինի։
Այդ ամբողջն ավարտելուց հետո հանդես կգանք լրացուցիչ հայտարարությամբ ։ Նվիրատվությունը մի քանի դեղաչափ է ընդամենը, զանգվածային չի կիրառվելու։
– Քանի՞ անձի կարող է բավականացնել, և ովքե՞ր, ո՞ր տարիքային խմբի մարդիկ կարող են պատվաստվել։
– Շատ քիչ, ընդամենը մի քանի դեղաչափ է։ Իսկ պատվաստանյութը Ռուսաստանում կիրառում են 18 տարեկանից բարձր անձանց շրջանում, մինչև 18 տարեկանը այս պատվաստանյութը դեռ չի կիրառվել։
Այսինքն՝ մենք էլ նույն ձևով, նույն մոտեցումներով պետք է առաջնորդվենք։ Առայժմ չեմ կարող հստակ որևէ բան ասել։ Երբ մենք իրավական ամբողջ փաստաթղթերը կունենանք մեր ձեռքին, հանդես կգանք լրացուցիչ հայտարարությամբ ։
Բայց պետք է նշեմ, որ արդեն իսկ թեմային լրատվամիջոցների անդրադարձից հետո մեծ թվով զանգեր ենք ստացել կամավորներից, որոնք ցանկանում են հերթագրվել՝ պատվաստանյութը փորձարկելու համար։ Բայց եղածը բոլորին չի կարող բավարարել իհարկե։
– Տիկի՛ն Սահակյան, ձեր մատնանշած փաստաթղթային և իրավական հիմնավորման հարցերը որքա՞ն կարող են տևել։
– Չեմ կարող ասել, որովհետև մենք պետք է ամեն քայլ կատարենք «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի շրջանակներում, և դրա շրջանակներում դեռ ուսումնասիրում ենք, փաստաթղթեր ենք պահանջում Ռուսաստանի Դաշնությունից։ Սպասում ենք՝ ուղարկեն, չեմ կարող ասել՝ երբ կստացվեն դրանք։ Համենայնդեպս, պատվաստանյութը պահանջվող ջերմային ռեժիմում պահպանվում է։
– Ինչո՞ւ հենց ռուսական պատվաստանյութն առաջինն ունեցանք, հայկական կո՞ղմն էր խնդրել, հայտ ներկայացրել, թե՞ ․․․
– Ո՛չ, դա մեզ համար անակնկալ էր, մենք նույնիսկ չգիտեինք, որ նրանք պատրաստվում էին մեզ սյուրպրիզ անել։ Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի առողջապահական համակարգին շարժական բարձրակարգ լաբորատորիա նվիրաբերվեց, և դրա բացման արարողության ժամանակ մեզ անակնկալ մատուցվեց, ու մի քանի դեղաչափ պատվաստանյութ նվիրաբերվեց։
Ես դա սիմվոլիկ, ճանաչողական եմ համարում, որովհետև Հայաստանը երբևէ ցանկություն չի հայտնել մասնակցել կլինիկական փորձարկումներին, մենք այդպիսի հայտ չենք ներկայացրել։
Այո՛, հետաքրքրվել ենք պատվաստանյութով, բայց՝ գնելու համար։ Բոլոր արտադրողներով հետաքրքրվում ենք, այդ թվում՝ ռուսական։ Այդ նվիրատվությունը մեզ համար անակնկալ էր։
– Հնարավո՞ր է արդյունքները բավարարելուց հետո դիմեք ու նորից ստանաք։
– Ընդհանուր առմամբ, մենք մտածում ենք մեր բոլոր ռիսկի խմբի մարդկանց համար պատվաստանյութ ունենալ, ոչ թե հենց կլինիկական փորձարկումներին մասնակցել, այլ երբ COVID-19-ի դեմ որևէ պատվաստանյութ գրանցվի, մտածում ենք մեր ռիսկի խմբերի համար ունենալ։
Բանակցություններ ենք վարում այն արտադրողների հետ, որոնք հայտարարել են, որ արդեն ավարտել են կլինիկական փորձարկումների երրորդ փուլը և ամփոփում են տվյալները։
Աշխատում ենք նաև արդեն փորձարկումներն ավարտած արտադրողների հետ, և ունենք համաձայնագիր «Քովաքսի» հետ, որովհետև դա ամենամեծ հնարավորությունն ունեցող ուղղությունն էր, քանի որ միլիարդավոր դեղաչափերով պատվաստանյութ էր «Քովաքսը» գնելու և, միանշանակ, մեր երկրի համար գինը բավականին մատչելի կլիներ, ու հասանելիությունը կապահովեինք այդ տեսանկյունից։
– Իսկ դա ե՞րբ կարող է լինել, այսինքն՝ ե՞րբ կարող ենք ունենալ իրական, օգտագործվող պատվաստանյութ։
– Դա շուտ չի լինի։ Համենայնդեպս, այսօր գրանցված պատվաստանյութ չկա, քանի որ բոլորն ամփոփում են կլինիկական փորձարկումների արդյունքները և ներկայացնում համապատասխան կանոնակարգող գործակալություն՝ ըստ երկրի, որից հետո ներկայացնում գրանցման կամ լիցենզավորման։
Այդ գործընթացն անցնելուց հետո ավելացվում են արտադրական ծավալները։ Ենթադրվում է, որ մեր երկրի համար առաջին հնարավոր պատվաստանյութը հասանելի կլինի 2021 թվականի գարնանը՝ մայիսից ոչ շուտ։
– Տիկի՛ն Սահակյան, կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերից «Մոդեռնա»-ի ցուցանիշներն են կարծես լավ՝ 95 տոկոս արդյունավետության մասին է խոսվում․․․
– Գիտեք, դա անընդհատ փոփոխվում է։ Օրինակ՝ ես ինքս տրամադրված չեմ կենտրոնանալ մեկ թվի վրա․ «Սպուտնիկն» էլ հայտարարվեց 92 տոկոս արդյունավետություն ունի, բայց հիմա դրա ցուցանիշը ավելացել է, որովհետև կլինիկական փորձարկումները դեռ չեն ավարտվել, պետք է ավարտվեն, որ վերջնական հայտարարության գան։
Մինչև մենք չունենանք պաշտոնական գրանցման արդյունքը, չենք կարող հստակ ասել՝ ինչպիսին է այդ պատվաստանյութը։ Համենայնդեպս, ըստ հայտարարությունների, բոլորն էլ խոստումնալից են, բոլորն էլ ապացուցել են իրենց արդյունավետությունը, անվտանգությունը, բոլորն էլ կլինիկական փորձարկումների երրորդ փուլն իրականացրել են 30-40 հազար մարդկանց շրջանում։
Մեզ համար որպես ուղղորդող չափանիշ կլինի Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության նախաորակավորումը, և «Քովաքսն» այդ հնարավորությունը տալիս է։
– Եվ, տիկի՛ն Սահակյան, հիվանդացության առումով այսօր իրավիճակն ինչպե՞ս եք գնահատում։ Օրական տվյալների համեմատությունից կարծես տեմպը նվազել է, ճի՞շտ է տպավորությունը։
– Այո՛, նվազում կա, իհարկե՝ կտրուկ նվազում չէ, բայց դանդաղ նվազման միտում կա։ Երկար ժամանակ կպահանջվի, մինչև ունենանք այն, ինչ ունեինք օգոստոս ամսին։
– Որքա՞ն երկար ժամանակ, մինչև գարո՞ւն։
– Այո՛, բոլոր դեպքերում չպետք է մոռանանք, որ մի այնպիսի ժամանակաշրջանում ենք գտնվում, որ նաև սեզոնային գրիպի աշխուժացում է մեզ մոտ սպասվում․ հոկտեմբերին սկսվում է սուր շնչառական վիրուսային հիվանդությունների սեզոնը և շարունակվում է մինչև մայիս, իսկ աշխուժացումը՝ դեկտեմբերի կեսերից մինչև փետրվարի վերջ։
Այսինքն՝ բավականին երկար ժամանակ մենք լուրջ իրավիճակ կունենանք։ Բայց պետք է նշեմ, որ սեզոնային գրիպի պատվաստանյութ կա, և ռիսկի խմբին առաջարկվում է, վստահ եմ՝ մեր բնակչությունը գիտակցաբար կմոտենա, կպատվաստվի՝ խուսափելու սեզոնային գրիպից։ Նրանց համար, այդ դեպքում, ռիսկային կմնա միայն կորոնավիրուսը։
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
