Այս ընտրությունների արդյունքների ստացման վրա բավական մեծ դերակատարություն ունեցավ ընտրակաշառքը: «Մեդիալաբի» հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց քաղաքական և ընտրական տեխնոլոգիաների մասնագետ Արմեն Բադալյանը:
«Վագոններով փող են բաժանել այս անգամ: Սահմանադրական հանրաքվեի ժամանակ նույնպես ընտրակաշառք էին բաժանել, բայց այն ժամանակ տոկոսն ավելի քիչ էր: Հիմա մոտավորապես 50 տոկոսով ընտրակաշառքն աշխատել է: Սա նշանակում է, որ փող ստացողների 50 և ավելի տոկոսը քվեարկում է այն մարդու օգտին, ով տվել է գումարը: Սահմանադրական հանրաքվեի ժամանակ այդ տոկոսը 25-30 էր կազմում»,- «Մեդիալաբին» ասում է Բադալյանը:
Հիշեցնենք, որ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի հրապարակած նախնական արդյունքներով՝ ապրիլի 2-ին անցկացված խորհրդարանական ընտրություններում Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը հավաքել է 771 հազար 247 ձայն կամ 49.12 %, «Ծառուկյան» դաշինք՝ 428 հազար 965 ձայն կամ 27.32 % , «Ելք» դաշինք՝ 122 հազար 049 ձայն կամ 7.77 %, Հայ հեղափոխական դաշնակցություն՝ 103 հազար 173 ձայն կամ 6.57 %:
Ըստ Արմեն Բադալյանի՝ ՀՀԿ-ի դեպքում չաշխատեց վարչապետ Կարեն Կարապետյանի գործոնը:
«Շատ էին խոսում, որ նրա կերպարը խթան կհանդիասանա ՀՀԿ համար լրացուցիչ ձայներ ապահովելու գործում: Կարող ենք ասել, որ այդ տեխնոլոգիան ընդհանրապես չաշխատեց: ՀՀԿ-ականները այսքան ձայն կարող էին ստանալ ցանկացած վարչապետի օրոք, այսինքն՝ վարչապետի գործոնը զրոյացվեց»,- ասաց նա:
Ըստ մասնագետի՝ այս ընտրություններում խիստ բացասական դեր ունեցան սարքավորումները, որոնք տեղադրվել էին ընտրատեղամասերում: Մասնավորապես, խոսքը տեսնակարահանող ու մատնահետքերի և անձնագիրը ճանաչող սարքերի մասին է խոսքը: Հաշվի առնելով ընտրազնագվածի ցածր ինտելեկտուալ մակարդակը՝ կարողացել էին այդ մարդկանց համոզել, որ այդ սարքով նայում են, թե մարդն ինչպես է քվերակում:
«Ասել էին՝ եթե դու փող ես վերցրել ՀՀԿ-ից կամ այլ ուժից ու եթե հանկարծ ուրիշի քվեարկես, մենք դա կտեսնենք: Նաև մարդկանց համոզել են, որ, եթե դու մատնահետքդ թողեցիր, մենք այդ սարքի միջոցով կիմանանք, թե դու ինչպես ես քվեարկելու: Փաստորեն դա էլ աշխատեց, մարդիկ վախեցան այդ սարքերից, քվեարկեցին այնպես, ինչպես փողատերը պանաջել էր: Փաստորեն ազատ ու արդար ընտրությունների փոխարեն այդ սարքերի պատճառով անցկացնվեին ոչ ազատ, ոչ արդար ու ուղղորդված ընտրություններ»,- ասաց Բադալյանը:
Ըստ մասնագետի՝ սպասելի էր այն պատկերը, որն ստացվեց խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում: ՀՀԿ-ի դեպքում այս ցուցանիշը սպասելի էր, որովհետև զանգվածային ընտրակաշառք բաժանեց: ԲՀԿ-ն մի քիչ ավելի շատ պետք է ձայներ ստանար, բայց չստացավ, որովհետև Ծառուկյան դաշինքի՝ ընտրատեղամասերից դուրս աշխատող գործիչներին վերցրեցին ճնշման տակ: Նրանց թույլ չէին տալիս իրենց մարդկանց բերել ընտրությունների, ինչը ՀՀԿ-ականներին թույլ էին տալիս: Ինչ վերաբերում է «Ելք» դաշինքին, ապա քաղտեխնոլոգը հիշեցնում է, որ իշխանությունների կողմից այս դաշիքնը «հատուկ» վերաբերմունքի էր արժանացել:
«Նախագահն իր վերջին ելույթում ընդգծված քննադատեց միայն «Ելք» դաշինքի գործիչներից մեկին, որ նա տանիքների վրա թռչկոտելով քարոզարշավ է իրականացնում: Եվ ցածր իրավաքաղաքական գիտակցություն ունեցող այդ ընտրազանգվածի, որը միաջզգային քաղաքական տերմինով կոչվում է բիոմասսա, ահա այդ բիոմասսայի մոտ այնպիսի տպավորություն ստեղծվեց, որ ՀՀԿ-ի հիմնական մրցակիցը «Ելք» դաշինքն է: Եվ ՀՀԿ-ին դեմ ընտրողներին «Ելք» դաշինքին ձայն տվեցին»,- ասում է Արմեն Բադալյանը:
Ինչ վերաբերում է ՀՅԴ-ին, Արմեն Բադալյանն ասում է, որ այդ կուսակցությունն ունի իր կայուն ընտրազանգվածը, որը տատանվում է 5-6 տոկոսի սահմաններում:
Արմեն Բադալյանն անդրադարձավ նաև խորհրդարանից դուրս մնացած ուժերին:
Ըստ նրա՝ այս անգամ ՀՀԿ-ն ոչ հրապարակային չաջակցեց Հայկական վերածնունդ կուսակցությանը՝ նախկին ՕԵԿ-ին, իսկ նախկինում այս ուժը խորհրդարան էր մտնում, որովհետև ՀՀԿ-ն իրեն աջակցում էր: Երկրորդ, այդ ուժի լիդերը նախկինում որոշակի ժողովրդականություն էր վայելում և որոշակի կետեր էր առաջարկում: Այս ընտրություններում, սակայն, ըստ Բադալյանի, նրան չեն ներում Մարտի 1-ի դավաճանությունը, երկրորդ, Սերժ Սարգսյանը նրան չաջակցեց:
ՀԱԿ-ՀԺԿ դաշինքի դեպքում աշխատեցին այն տարածված լուրերը, որ իբր թե ՀԱԿ նախագահն աշխատում է Սերժ Սարգսյանի ոչ հրապարակային աջակցությամբ և ասում է այն գաղափարները, որոնք կուզեր ասել Սարգսյանը: Սա իր դերկատարությունն ունեցավ և ՀԱԿ-ը չկարողացավ փաստորեն հաղթահարել շեմը: Երկրորդ, ըստ Արմեն Բադալյանի, նրանք այդպես էլ չկարողացան համոզել հասարակությանը, թե ինչ կապ ունի խաղաղության ծրագիրը Հայաստանում նորմալ պայմաններ ստեղծելու հետ:
«Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցությունը, նրա խոսքով, բավական կոպիտ սխալներ թույլ տվեց: Մասնավորապես, նրանք չկարողացան ներկայացնել, որ իրենք արևմտամետ ուժ են: Այդ կուսակցությունում ընդգրկված մարդկանց մի մասը, Բադալյանի խոսքով, չկարողացան ապացուցել, որ իրենք արևմտամետ են, հասարակությունն էլ չհավատաց:
Ինչ վերաբերում է ՕՐՕ դաշինքին, ապա, Արմեն Բադալյանի խոսքով, այդ դաշինքը կատարեց կոպիտ սխալներ: Նրա ղեկավար դարձավ պաշտպանության նախկին նախարարը, ով մի քանի ամիս առաջ նախագահի ջերմեռանդ պաշտպանն էր: Նա չկարողացավ ցույց տալ, որ երեք ամսվա ընթացքում դարձել է իշխանության մրցակիցը: Երկրորդ, Սեյրան Օհանյանը հասարակությանը ոչինչ չներկայացրեց, բացի հայտարարելուց, որ պետք է իշխանության դեմ պայքարել:
Արմեն Բադալյանի խոսքով՝ հետընտրական զարգացումներ չպետք է ակնկալել, որովհետև այս ընտրությունները ցույց տվեցին մի շատ կարևոր հանգամանք՝ Հայաստանում հասարակության մեջ գերակշիռ դեր ունի, այսպես կոչված, բիոմասսան: Նման իրավիճակում հետընտրական զարգացումներ չպետք է սպասել:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am