Անիի Մայր տաճարում թուրք ազգայնականների կազմակերպած «աղմկահարույց» նամազը եւ դրան հետեւած թուրք պատգամավորների հայ-թուրքական սահմանին պատ կազմելը, ըստ վերլուծաբանների ազգայնականների`2011-ի հունիսին կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունների նախընտրական ծրագրի մի մասն է:
«Այս ակցիան հիմնականում ազգայնական ձայները շատացնելուն է ուղված»,-«Մեդիալաբին» ասում է թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը:
«Սույն քայլը քաղաքական սադրանք է և որևէ առնչություն չունի հոգևոր-բարեպաշտական զգացումների և կրոնական ազատության ու իրավունքների հետ»,- Անի մայր տաճարում տեղի ունեցածին արձագանքել է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը:
Հոկտեմբերի 1-ին թուրքական «Hürriyet Daily News» պարբերականը հաղորդեց, որ թուրքական «Ազգայնական շարժում» (MHP) կուսակցության առաջնորդ Դևլեթ Բահչելին և իր «հարյուրավոր հետևորդներ ուրբաթ օրը մեծ աղմուկով ներխուժեցին Անիի հայկական եկեցեղի և մահմեդական նամազ անցկացրեցին»:
«Բահչելին մտավ Անի` թուրքական դրոշը բռնած և «Ալլահ աքբար» (Աստված մեծ է) ասող իրեն աջակցող խմբի ուղեկցությամբ»,-գրում է թուրքական պարբերականը:
Ազգայնականների առաջնորդն իր ելույթում բազմիցս շեշտել է, որ Անատոլիան թուրքական հող է:
«Այստեղ մեր բախտն իմացանք և հայրենիք կառուցեցինք,-ասել է նա,- Արյուն թափեցինք, կյանք տվեցինք, որբ մնացինք, կտրիճ դարձանք»:
«Ազգայնական Շարժում» կուսակցության պաշտոնական կայքը տեղեկացնում է, որ իր խոսքում Դևլեթ Բահչելին մասնավորապես ասել է. «Սուլթան Ալփարսլանն Անին գրավելով եկեղեցին մզկիթ դարձրեց և ուրբաթ օրվա աղոթք արեց և Ալլահին փառք տվեց»:
«Հայկական տաճարում նամազ անելով՝ թուրքերը ցանկանում են վիրավորել մեր զգացմունքները, սակայն մենք հատուկ ընդվզելու և նեղվելու հիմքեր չունենք։ Սուրբ Սոֆիայի տաճարն է դարձել մզկիթ և քրիստոնեական աշխարհը սովոր է իր եկեղեցիները տեսնել որպես մզկիթներ, այնպես որ հատուկ ընդվզում չի լինի: Ես անձնապես ուրախ եմ, որ մի շենքում, որն օգտագործվում էր իբրև զուգարան, հիմա ուզում են նամազ անել»,-ասում է հուշարձանագետ ՍամվելԿարապետյանը։
Կատարվածի առընչությամբ հայտարարություն է տարածել նաև Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը: «Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը դատապարտում այսօրինակ գործողությունները, որոնք սերմանում են անհանդուրժողություն եւ հայատյացություն: Բացարձակապես անընդունելի է նաեւ քրիստոնեական սրբավայրի տրամադրումը նամազի համար` այն դեպքում, երբ հետեւողականորեն արգելվում է քրիստոնեական ժառանգության իրավատերերին պաշտամունք մատուցել իրենց իսկ տաճարներում»,-մասնավորապես ասվում է Մայր Աթոռի տարածած հայտարարության մեջ:
Անիի Մայր Տաճարում նամազից հետո «Ազգայնական Շարժում» կուսակցությունը հերթական հակահայկական ակցիա է անցկացրել:
Դևլեթ Բահչելին ելույթ է ունեցել հայ-թուրքական սահմանին գտնվող Ալիջան անցակետի մոտ:
Նա դատապարտել է երկրում իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ: Այնուհետև, նշելով, որ թուրք ազգը «թույլ չի, որ քայլեր կատարվեն ի վնաս ադրբեջանցի եղբայրների», Բահչելին ու իր կուսակցական պատգամավոր ընկերները կողք-կողքի շարվել են սահմանի վրա և պատ կազմել:
Այսպիսով «Ազգայնական շարժումը» ցուցադրել է իր վերաբերմունքը Հայաստանի հետ սահմանի բացման ծրագրին:
Թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը ասում է, որ «Ազգայնական Շարժում» կուսկացության իրար հետևող շոուների հիմնական հասցեատերը թուրք հասարակությունն է: Պատճառը հաջորդ տարի Թուրքիայում սպասվող խորհրդարանական ընտրություններն են, որոնց ազգայնականները պատրաստվում են մասնակցել:
«Ազգայնականները սրանով փոքր հաղթանակ տարան, որով ավելի ազգայնական ուժը ինքնահաստատվեց: Այս առումով հասցեատերը թուրք ժողովուրդն է, հասցեատերը հիմնականւոմ Թուրքիայի արևելքի թուրքերն են և ադրբեջանցիները»,- «Մեդիալաբին» ասում է թուրքագետը:
Արտակ Շաքարյանի կարծիքով թուրքերը գիտակցում են , որ իրենք այդ հողերի տերը չեն և սրանով մեկ անգամ ևս ուզում են հիշեցնել հայերին, որ այսօր հողերի տերն իրենք են: Բայց, ըստ թուրքագետի, նրանք ավելի շատ «իրենք իրենց են դա հիշեցնում»:
«Թուրք ազգայնականները պարզապես Անին և հայերին օգտագործել են իրենց քաղաքական պայքարի մեջ»,-ասում է Արտակ Շաքարյանը:
ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ վերլուծաբան Ռուբեն Սաֆրաստյանը նույնպես կիսում է այս կարծիքը:
«Ըստ էության, սկսելով նախընտրական պայքարը, այդ քայլով, թուրք ծայրահեղականների, պանթյուրքիզմի, Գորշ Գայլերի կուսակցության ղեկավարը` Դևլեթ Բահչելին, դրոշմ է դնում ողջ նախընտրական պայքարի վրա Թուրքիայում»,-«Մեդիալաբին» ասում է թուրքագետը:
Ըստ նրա, եթե իրադարձությունները նման կերպ շարունակեն զարգանալ, Թուրքիայի հայ համայնքը կարող է վտանգի տակ հայտնվել:
«Ես լուրջ մտավախություններ ունեմ, որ նախընտրական պայքարը Թուրքիայում կարող է իր թիրախներից մեկը դարձնել ազգային և կրոնական փոքրամասնությունների, այդ թվում և հայերի խնդիրը,- «Մեդիալաբին» ասում է Ռուբեն Սաֆրաստյանը: -Եվ ի վերջո դա կարող է ծանր հետևանքներ ունենալ մեր հայրենակիցների վրա, որոնք հիմա բնակվում են Թուրքիայում: Պատմական փորձը ցույց է տալիս, որ երբ Թուրքիայում քաղաքական իրադրությունը սրվում է, դրանից առաջինը տուժում են հայերը»:
Լիաննա Խաչատրյան
© Medialab.am
