Ըստ փորձագետների` առաջիկա տարիներին երկրի համար որոշիչ կարող է լինել կառավարության և ընդդիմադիր ամենամեծ կուսակցության միջև այսօր ընթացող երկխոսությունը, սակայն ոչ ոք չի պատկերացնում, թե ինչպես կարող է դա տեղի ունենալ:
Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորած Հայ ազգային կոնգրեսի ներկայացուցիչները, թեպետ շուրջ մեկ ամիս է` հանդիպումներ են ունենում իշխանության ներկայացուցիչների հետ, առ այսօր որևէ փաստաթուղթ չեն ստորագրվել:
«Գիտեք` ի՞նչն է հետաքրքիր… Չնայած մարդիկ տարբեր պատճառներ ու նպատակներ են նշում, թե ինչու են կողմերը գնում երկխոսության, սակայն, փաստորեն, բոլորը միակարծիք են, որ այդ երկխոսության ցանկացած արդյունքից է կախված առաջիկա ամիսների, եթե ոչ մեկ-երկու տարվա Հայաստանի ներքին քաղաքական զարգացումների տրամաբանությունը»,- ասում է քաղաքական և ընտրական տեխնոլոգիաների փորձագետ Կարեն Հայրապետյանը:
Ըստ Հայաստանի Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի` 2008-ի ընտրությունների արդյունքում Հանրապետության նախագահի պաշտոնում ընտրվեց այն ժամանակվա վարչապետ, իշխող Հանրապետական կուսակցության ղեկավար Սերժ Սարգսյանը, իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը երկրորդն էր:
Ընտրություններին հաջորդած բողոքի ակցիաների ճնշման հետևանքով 2008 թվականի մարտ 1-2-ին Երևանում սպանվեցին 10 հոգի, ինչի համար մինչ օրս ոչ ոք պատասխանատվության չի ենթարկվել:
ՀԱԿ-ը 2008-ի փետրվարի նախագահական ընտրություններին հաջորդած տարիներին չի դադարել պահանջել արտահերթ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրությունների անցկացում:
«Տեսե´ք` մյուս տարի՝ 2012 թվականի մայիսին, Հայաստանում նախանշված են խորհրդարանական ընտրություններ, և ես դժվարանում եմ ասել, որ թե ինչ արդյունք կտար ՀԱԿ-ի մարտավարությունը, որը փորձում էր բողոքի ակցիաների միջոցով ճնշում գործադրել իշխանությունների նկատմամբ՝ իր նպատակներին հասնելու համար»,- նշում է ասում է «Քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնի» փորձագետ Արման Հակոբյանը:
«Մենք տեսանք, որ այդ մարտավարությունը ոչ մի արդյունք չտվեց 2008-ի [նախագահական] ընտրություններից հետո՝ 2009-ի մայիսին տեղի ունեցած Երևանի ավագանու ընտրությունների ժամանակ, երբ ՀԱԿ-ը չկարողացավ «նվաճել» Երևանի քաղաքապետարանը: Տեսանք, որ ՀԱԿ-ի այդ մարտավարության հետևանքով նրա բազմաթիվ ակտիվիստներ հայտնվեցին բանտերում, իսկ անցած տարի էլ ՀԱԿ-ի ներսում ծագեցին տարաձայնություններ, ինչի հետևանքով ընդդիմադիր դաշինքից դուրս եկան 1988-ից Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ նույն թիմում գտնվող որոշ մարդիկ»,- հավելում է քաղաքագետը:
Իրավիճակը սկսեց փոխվել այս տարվա սկզբին: Միջազգային ֆինանսա-տնտեսական ճգնաժամի հետևանքով Հայաստանում սրվեց սոցիալ-տնտեսական վիճակը, դժգոհող մարդկանց թիվը սկսեց աճել: Երկրորդ՝ արաբական հեղափոխությունների ազդեցությունը հասավ նաև Հայաստան, և իշխանությունները տեսան, որ ընդդիմությանն ընդառաջ չգնալը կարող է խնդիրներ առաջացնել:
«Եվ երրորդ՝ կա Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը. ղարաբաղյան բանակցություններն այս տարեսկզբից ակտիվացան, ու Հայաստանի իշխանություններին անհրաժեշտ էր ներքաղաքական կայունություն,- ասում է Հակոբյանը՝ եզրակացնելով:- Կարծում եմ` Լևոն Տեր-Պետրոսյանն այս ամենը շատ լավ հասկացավ և նա իշխանություններին արեց մի առաջարկություն, որից նրանք չկարողացան հրաժարվել»:
Փորձագետ Կարեն Հայրապետյանը հիշեցնում է այս տարվա մարտի 17-ի հանրահավաքին հնչեցրած Տեր-Պետրոսյանին խոսքերը. «Այս փուլում մենք անկնալում ենք քաղբանտակյալների ազատ արձակումը, [Երևանի] Ազատության հրապարակում հանրահավաքներ անցկացնելու հնարավորության ընձեռումը և մարտի 1-ի սպանությունները բացահայտելու վերաբերյալ պաշտոնական հավաստիացումը, որոնք այս փուլում բավարար հիմք կարող են հանդիսանալ իշխանության հետ երկխոսություն սկսելու համար»:
Սուրեն Վարդանյանը, ով տարիներ շարունակ Հայաստանի պետական մարմիններում զբաղվել է քաղաքական վերլուծություններով, նշում է, որ երկխոսությամբ ՀԱԿ-ը բարձրացրեց իր քաղաքական կշիռը Հայաստանում:
«Կարող ենք ասել, որ իշխանությունը բանակցությունների կամ երկխոսության մեջ մտնելով միայն ՀԱԿ-ի հետ՝ պաշտոնապես նրան ճանաչեց որպես իրեն հավասար ուժ: Անցած ամիսների ընթացքում դա մեծացրեց ՀԱԿ-ի քաղաքական ազդեցությունը և նրան դարձրեց ընդդիմադիր դաշտի գերիշխող ուժ (և դրանով էլ բացատրվում է ընդդիմադիր մյուս ուժերի՝ ՀՅԴ-ի և «Ժառանգության» բացասական կեցվածքը երկխոսության հանդեպ)»,- ասում է Վարդանյանը:
«Իսկ քանի որ դա այդպես է, և իշխանություններն էլ, ընդունելով դա, բանակցությունների մեջ են մտնում ՀԱԿ-ի հետ, այլևս նույն այդ իշխանությունների համար դժվար, իսկ մի գուցե նաև անհնար կլինի առանց ՀԱԿ-ի որոշակի շահերը հաշվի առնելու՝ նոր, այսպես ասենք, կարգ սահամանել քաղաքական դաշտում»,- հավելում է նա:
Ըստ փորձագետների` ներկայացվածից կարելի է հետևություն անել, որ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին ՀԱԿ-ը մոտենում է 2008-ի նախագահական ընտրություններից ի վեր ունեցած ամենաուժեղ դիրքերով:
«Իսկ ի՞նչ ստացան իշխանությունները… Նրանք ժամանակ շահեցին քանի որ իրենց համար շատ զգայուն մի ժամանակահատվածում ՀԱԿ-ը չապակայունացրեց իրավիճակը Հանրապետությունում: Ընդհանուր առմամբ՝ երկու կողմի համար էլ վատ չէ, սակայն հարցն այսքանով չի փակվում, ընդհակառակը՝ այն նոր է բացվում. ի՞նչ է լինելու հետո»,- ասում է Վարդանյանը:
ՀԱԿ-ի կենտրոնական գրասենյակի համակարգող Լևոն Զուրաբյանն ասում է, որ ընդդիմադիր դաշինքը հետևողականորեն նույն բանն է պահանջում, որպեսզի նախ արտահերթ նախագահական, այնուհետև խորհրդարանական ընտրություններ անցկացվեն:
Ըստ Զուրաբյանի, օգոստոսի 9-ին՝ իշխանության ներկայացուցիչների հետ հերթական՝ թվով չորրորդ, հանդիպման ժամանակ ներկայացվել է հենց այդ պահանջը և «իշխանության ներկայացուցիչները մեկ շաբաթ ժամանակ են խնդրել իրենց տեսակետները ներկայացնելու համար»:
Այստեղ հարկ է հիշատակել ՀԱԿ-ի վերջին հանրահավաքի ժամանակ՝ օգոստոսի 2-ին, ընդդիմադիր դաշինքի առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հայտարարությունը.
«Չեմ կասկածում, որ սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին Հայաստանի քաղաքական ճգնաժամի հաղթահարման հարցում լուրջ բեկում կամ վերջնական հստակեցում է տեղի ունենալու»:
Մինչդեռ, իշխանության ներկայացուցիչները շարունակում են հայտարարել, թե հիմքեր չեն տեսնում արտահերթ ընտրությունների անցկացման համար:
«ՀԱԿ-ի կողմից առաջարկվող արտահերթ ընտրությունները առաջնահերթ շահեկան են ՀՀԿ-ի (Հայաստանի հանրապետական կուսակցություն) համար, սակայն դրանք ձեռնտու չեն ժողովրդին: Նորից իշխանությունը կզբաղեցնի իր տեղը, քանի որ ունի դրա համար բոլոր ռեսուրսները, նորից ընդդիմության հանրահավաքները կշարունակվեն»,- հայտարարել է ՀՀԿ փոխնախագահ Գալուստ Սահակյանը:
Քաղաքագետ Արման Հակոբյանը քիչ հավանական է համարում արտահերթ ընտրությունների հնարավորությունը. «Գնալ արտահերթ ընտրությունների ընդդիմության պահանջով՝ ցանկացած իշխանության համար ուղղակի նշանակում է հանձնվել: Եվ ես չեմ կարծում, թե դա չեն հասկանում ՀԱԿ-ում»:
«Հետևաբար, եթե ՀԱԿ-ում խոսում են ոչ իրական բաներից, նշանակում է` դա ուղղակի արվում է իշխանությունների հետ երկխոսությունում այլ հարցերի հետ կապված զիջումներ պոկելու համար: Այսինքն՝ ավելի հավանական է, որ երկխոսությունը աշնանը շարունակվի, քան՝ դադարի: Իսկ այդ պարագայում առաջիկայում մենք իշխանությունների կողմից նոր զիջումների, ես կասեի՝ իր համար ոչ էական զիջումների ականատեսը պետք է լինենք»,- հավելում է նա:
«Երկխոսությունը երկու կողմի համար էլ կարող է կրել խիստ ժամանակավոր բնույթ, քանի որ նշված ուժերը պարզապես չեն կարող երկարատև համաձայնության հանգել միմյանց հետ, ինչի պարագայում երկուսն էլ ուղղակի կփոշիացնեն իրենց քաղաքական ռեսուրսը»,- եզրակացնում է Արման Հակոբյանը:
Արմեն Պողոսյանը
Հոդվածն արտատվպում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Կովկասյան լրատու» պարբերականից: (www.iwpr.net)
