«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է թուրքագետ, ԳԱԱ ակադեմիկոս Ռուբեն Սաֆրաստյանը
– Պարո՛ն Սաֆրաստյան, Թուրքիայի նախագահը մամուլի ասուլիսի ժամանակ անդրադարձել է նաև Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը՝ նշելով, թե Թուրքիան պատրաստակամ է այդ հարցում: Էրդողանի մոտեցումներում՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում, փոփոխություններ նկատելի՞ են:
– Այս հայտարարության մեջ ոչ մի նորություն չկա: Նմանատիպ հայտարարություններով Էրդողանն ուղղակի է հանդես գալիս, դրանք ուղղակի խոսքեր են, որոնք քողարկում են Թուրքիայի իրական քաղաքականությունն ու նպատակը Հայաստանի հանդեպ, որը հիմնվում է նախապայմանների վրա:
Այն երեք նախապայմանները, որ Թուրքիան արդեն տասնամյակներ է՝ դնում է Հայաստանի առաջ, անփոփոխ են մնացել՝ Հայաստանը պետք է հրաժարվի Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը պաշտպանելուց, հրաժարվի ցեղասպանության ճանաչման քաղաքականությունը հետապնդելուց և հայտարարի, որ վերահաստատում է Կարսի պայմանագիրը, որը մեր հասարակությունն ընկալում է որպես անարդարացի փաստաթուղթ:
Ոչ մի նշան չկա, որ Թուրքիան հրաժարվում է իր այդ նախապայմաններից, պետք է իրական քայլեր լինեն նրանց կողմից, որ մենք հավատանք, որ իսկապես նրանք շահագրգռված են Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու:
– Այդ ասուլիսի ժամանակ Թուրքիայի նախագահի խոսքում նկատելի՞ էին Հայաստանին առաջարկվող նախապայմանները:
– Այո՛, Թուրքիայի նախագահը քողարկված ձևով, բայց խոսում էր այդ նախապայմանների մասին:
– Այս պայմաններում, երբ Հայաստանն ասում է՝ առանց նախապայմանների է պատրաստ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման, իսկ Թուրքիան չի հրաժարվում նախապայմաններից, կողմերի միջև հարաբերությունների կարգավորումն ինչպե՞ս եք պատկերացնում:
– Այս պայմաններում մինչև Թուրքիան իրական ձգտում ցույց չտա, իրական քայլեր չձեռնարկի, որ պատրաստ է Հայաստանի հետ առանց նախապայմանների հարաբերություններ հաստատել, ոչինչ չի ստացվի:
– Իսկ մոտ ապագայում այդպիսի ձգտում հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ Թուրքիան կդրսևորի:
– Ո՛չ, որովհետև Թուրքիան, իմ դիտարկումներով, Արցախյան վերջին պատերազմից հետո ոչ միայն չի հրաժարվում իր նախապայմաններից, այլ նաև փորձում է Ադրբեջանի հետ համատեղ ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա, ավելի ուժեղացնել ճնշումը, որ Հայաստանն ընդունի այդ նախապայմանները:
– Այսինքն՝ Թուրքիայի կողմից դրական ազդակների մասին չե՞նք կարող խոսել, որոնց մասին խոսում է Նիկոլ Փաշինյանը:
– Ես չէի խոսի:
– Պարո՛ն Սաֆրաստյան, իսկ այս պարագայում, երբ նշում եք Թուրքիայի ու Ադրբեջանի նպատակների մասին, հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ տարածաշրջանում խաղաղության դարաշրջան կարող է բացվել:
– Վերջիվերջո, մեր տարածաշրջանում պետք է հաստատվեն խաղաղություն, համագործակցություն, պետք է ձգտել դրան, բայց ներկա պայմաններում չեմ տեսնում ոչ մի միտում, որը կվկայի, թե Թուրքիան և Ադրբեջանը իսկապես ձգտում են դրան:
– Ենթադրենք՝ Հայաստանը ընդունում է Թուրքիայի նախապայմանները, ու հարաբերությունները կարգավորվում են: Թուրքիան դրանից հետո իսկապես կհրաժարվի՞ այն քաղաքականությունից, որը մինչ օրս վարում է Հայաստանի նկատմամբ:
– Թուրքիայի նախապայմանների ընդունումը ես բացառում եմ, որովհետև դրանց ընդունումը հարվածելու է մեր ազգային ինքնությանը, որովհետև այն, ինչ առաջարկում է Թուրքիան, մեր ինքնության մաս են կազմում, ու եթե մենք ընդունենք դրանք, նշանակում է հրաժարվում ենք մեր ինքնությունից:
– Այնուամենայնիվ, ենթադրենք՝ ընդունվում է, Թուրքիան իսկապես կհրաժարվի՞ Հայաստանի նկատմամբ մինչ օրս իր վարած քաղաքականությունից:
– Համոզված եմ, որ Թուրքիայի վերջնական նպատակն է հասնել նրան, որ Հայաստանը դառնա իրեն ենթակա պետություն, իր կամակատարը, որովհետև Թուրքիան նման մոտեցում ունի իր հարևան բոլոր պետությունների նկատմամբ, նա ձգտում է իր կամքը թելադրել այդ երկրներին:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am