«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Հելսինկյան ասոցիացիայի նախագահ, իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության փոխնախագահ, նախկին նախարար Արմեն Աշոտյանին մեղադրանք է առաջադրվել պաշտոնեական դիրքի չարաշահման, որն առաջացրել է ծանր հետևանքներ և փողերի լվացման հատկանիշներով, բայց մինչ այդ Աշոտյանին արգելել էին հատել ՀՀ սահմանը։ Առանց մեղադրանք առաջադրելու արգելել մարդուն սահմանը լքել նորմա՞լ է, իրավունքների խախտում չկա՞։
– Դա, մեղմ ասած, շատ խնդրահարույց է, նախկինում օգտագործվող գործիք էր, որ բանավոր հրահանգ էր ստացվում այսինչի վերաբերյալ ինչ-որ գործողություններ իրականացնել, սահմանից դուրս չթողնել, այնինչ իրավական առումով մեծագույն խնդիր է, դա իրավունքի խախտում էր։
Չեմ բացառում, որ մարդը կարող էր գնալ ու այլևս չվերադառնալ, բայց այն, որ իր գործողությունների մասին Աշոտյանը նախապես հայտարարել էր, և, բնականաբար, կարելի էր արագացնել ինչ-որ գործընթացներ, եթե նման մտավախություն ունեին ու ամեն ինչ անեին օրինական ճանապարհով։ Ինչ անելու էին, պետք է օրինական ճանապարհով անեին։
– Այսինքն՝ այն, ինչ արվել է, անօրինակա՞ն է։
– Ես կարծում եմ՝ այո՛։ Եթե չկա սահմանը հատելու արգելք, եթե որևէ մեղադրանք չի առաջադրվել, որևէ խափանման միջոց չի կիրառվել, որևէ խոչընդոտ չկա, որ մարդուն զրկեն երկրից դուրս գալու իրավունքից։
– Մարդու իրավունքների պաշտպանն ասում է, թե այդ դեպքից անմիջապես հետո ինքը համապատասխան գրություն է ուղարկել, ու քանի դեռ չի ստացել դրանց պատասխանները, չի կարող ասել՝ իրավունքի խախտում եղել է, թե ոչ։
– Ես շատ կուզեի հավատալ, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանը, ի վերջո, անգամ ուշացած, նորմալ հայտարարություն կանի՝ ըստ իր ունեցած հիմնավորումների։ Բայց այն, որ սահմանը հատելու արգելքի պահին որևէ մեղադրանք, հիմնավորում չի եղել, փաստ է։
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, իսկ այդ մեղադրանքի համար բավարար հիմքեր գտնելն այդքան ժամանակատա՞ր է, որ հենց այս պահին է առաջադրվում այն։
– Դա միայն փաստաթղթերով կերևա, որովհետև պետք է հասկանալ, թե ե՛րբ է գործը հարուցված եղել, որքան հասկացա՝ վերսկսվող գործի մասին է խոսքը, մանրամասներին չեմ տիրապետում։ Միայն փաստաթղթերում առկա օրերի հերթականությունից կարելի է հասկանալ, թե նախապես ինչ-որ գործողություն իրականացնելու նման հնարավորություն ունեցե՞լ են, որ այսպիսի փաստի առաջ չկանգնեն։
Նախաքննությունը, գիտեք, փակ գործընթաց է, միայն հրապարակման պարագայում կարող ենք ինչ-որ բան ասել, բայց հրապարակելուց էլ, կարծում եմ, կհրապարակեն այն փաստաթղթերը, որոնք իրենք նպատակահարմար կգտնեն, թեև նախկին իշխանության ներկայացուցիչներից ոչ մեկի գործերն էլ դատարան հասնելու դեպքում էլ չհրապարակվեցին, այնպես որ, խիստ կասկածում եմ, որ ինչ-որ բան կտեսնենք։
– Իսկ այդ փաստաթղթերը չհրապարակելը նորմա՞լ է։
– Միանշանակ խնդրահարույց է։ Մեծ պաթոսով բազմաթիվ գործողություններ են իրականացնում, նախկին իշխանությունների կարկառուն ներկայացուցիչների նկատմամբ քրեական գործերի հարուցման մասին հրավառություններով, ծափերով հայտարարում են, բայց իբրև արդյունք ոչինչ չենք տեսնում, բացի «Մարտի 1»-ի ձախողված գործից, ուրիշ ոչ մի ավարտված գործ չենք տեսնում։
Եվ ոչ մեկը պատասխանատվության չի ենթարկվել, համարյա բոլոր գործերով ժամանակը ձգձգվում է, ինչ-որ փուլում գուցե նաև վաղեմության ժամկետը կկիրառվի, ու էլի տարբեր հնարքներով, որոնց շատ լավ տիրապետում են իրավապահ մարմինները, Դատախազությունը, այդ գործերը կա՛մ առաջ կգնան, կա՛մ չէ։ Ո՛չ սպասելիք, ո՛չ ակնկալիք չունեմ այս իշխանությունների գործողություններից ու չեմ էլ հետևում, անկեղծ ասած։
– Արմեն Աշոտյանը պնդում է, որ սա իր անձի դեմ է արվում, քաղաքական հետապնդում է ու սա «կարված գործ է»։ Կարծում եք կա՞ նման բան։
– Մանրամասներին չեմ տիրապետում, չեմ էլ բացառում, որ հիմքեր գուցեև կան։ Համենայնդեպս, նախկին ռեժիմի ներկայացուցիչներից շատերի մասով կան բավարար հիմքեր, բայց գործեր չեն հարուցվում։ Բայց այն, որ Հայաստանից չբացակայելու հետ կապված նախանշված, ընտրովի արդարադատություն, արդարադատություն էլ չեն իրականացրել, ուղղակի հրահանգ են իջեցրել, ես կարծում եմ, որ, այո՛, դրա մեջ կա էլեմենտը, որում հաշվի է առնվել Աշոտյանի անձը։
– Ասացիք, որ նախկինում էլ են կիրառվել նմանօրինակ մեթոդներ, ինչո՞ւ այս իշխանությունը, չնայած ժողովրդավարական սկզբունքներին հավատարիմ լինելու մասին խոստումներին, շարունակում է նախկին ավանդույթները։
– Շատ պարզ տրամաբանությամբ․ երբ դու աշխատում ես օրենքի տառով, դա բավականին բարդ է, շատ ավելի հեշտ է առանձին դեպքերում աշխատել տնավարի, զանգով։ Այն գործիքակազմը, որը կար նախկինում ու վատ չէր աշխատում հանուն իշխանության, այսօր էլ կիրառում է այս իշխանությունը, այսպես հարմար է։ Հին ձևերով աշխատում են ու կոմֆորտ են զգում։
Իրավապահ մարմիններն էլ չեն հասկանում՝ ինչ գործողություններ անեն, որ վաղը հարվածի տակ չհայտնվեն, երբ իշխանությունը օրվա մեջ հազար անգամ կարծիք ու վերաբերմունք է փոխում մարդկանց նկատմամբ, որոնք պետք է պատասխանատվության ենթարկվեն, ինչ է, քննիչն ու դատավորը մահապա՞րտ են։ Հեշտ է միայն իրավապահ համակարգին մեղադրել, բայց իրենք էլ են ապրել ուզում ու պետք է ունենան իրենց անվտանգության բարձիկներն ու ապահովագրեն իրենց։ Արդարադատության համակարգ՝ որպես այդպիսին, չենք ունեցել ու այսօր էլ չունենք։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
