«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Հելսինկյան ասոցիացիայի նախագահ, իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, Կառավարությունը հրատապ կարգով նախագիծ էր ներկայացրել՝ Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայության գործունեությանը վերաբերող օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու նպատակով: Ի թիվս այլ փոփոխությունների՝ առաջարկվում է հնարավորություն տալ ԱԱԾ-ի գաղտնի փաստաթղթերը ոչնչացնել: Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում այս փոփոխությունը:
– Ոչ մի բացատրություն, որը տրվեց իշխող կուսակցության տարբեր ներկայացուցիչների կողմից, ո՛չ հիմնավոր էր, ո՛չ համոզիչ էր, ո՛չ բացատրում էր իրավիճակը: Հետևաբար պետք է փորձել այլ բացատրություն, տարբերակ գտնել, և ես ինձ համար այդ բացատրությունը գտել եմ:
Փորձեցի պատմական համեմատություն անցկացնել և հասկացա, որ բոլոր ժամանակներում արխիվների ոչնչացվում են այն ժամանակ, երբ օկուպացիոն զորքերը տարածքից հեռանում են, և կոլաբորանտ իշխանությունները մտավախություն ունեն, որ արխիվները հանկարծ կհայտնվեն նոր եկող իշխանությունների կամ լյուստրացիա, վեթինգ ցանկացող մարդկանց ձեռքին:
Մեր դեպքում, այն, որ մեր ԱԱԾ-ն պորտալարով ու մնացած բոլոր մասերով խիստ կապված է եղել՝ սկզբում ռուսական ԿԳԲ-ին, հետո՝ մնացած հատուկ ծառայություններին, կարծում եմ, որ դրանում ոչ մեկը կասկած չունի: Որ մինչև օրս էլ կախվածություն, կապվածություն ունեն, դրանում էլ կասկած չունեմ, որ մեր ամբողջ արխիվը՝ պատահական թղթերից սկսած, վերջացրած կարևորագույն փաստաթղթերով, Ռուսաստանի արխիվներում կա, դրանում էլ վայրկյան անգամ չեմ կասկածում:
– Այդ դեպքում ո՛րն է այդ փաստաթղթերը ոչնչացնելու տրամաբանությունը, եթե դրանք, այնուամենայնիվ, ինչ-որ տեղ շարունակելու են լինել, ինչպես ասում եք:
– Նշանակում է մի բան, որ հայաստանցիները հասանելիություն չունենան այդ բոլոր թղթերին, որովհետև երբ հեռանում է օկուպացիոն զորքը, և հեռանում են կոլաբորանտ իշխանությունները, Հայաստանի պայմաններում հնարավոր չէ բոլոր կոլաբորանտներին այստեղից հավաքել տանել, այդքան մարդ չեն տանելու, իրենց երաշխավորված հարաբերական անվտանգությունն ապահովելու համար պետք է արխիվները ոչնչացնեն:
Ինչու եմ ես կարծում, որ այս տարբերակը ճիշտ է, որովհետև եթե մենք ունենայինք նորմալ իշխանություն՝ ժողովրդավարության ձգտող և այլ հետին մտքեր չունեցող, այս պարագայում կանեին հետևյալը: Կասեին՝ ժողովո՛ւրդ ջան, այս փաստաթղթերն այնքան անպետք են ԱԱԾ-ի արխիվներում, որ դրանց պահելն անիմաստ է, որևէ գործով դրանք կապակցված չեն, հետևաբար ոչնչացնելու ենք, բայց դրանից առաջ հրապարակելու ենք այդ թղթերը:
Եթե հրապարակման մասին որևէ խոսակցություն չկա, նշանակում է նպատակը միայն մեկն է՝ վերացնել փաստաթղթերը, որոնք կարող են լույս սփռել տարբեր կերպարների գործողությունների վրա ու այդկերպ պաշտպանել այդ մարդկանց: Ես այլ բացատրություն չեմ գտնում:
Նախկինում էլ բազմաթիվ փաստաթղթեր վերացնում էին, բայց այսպիսի դրույթ չկար, այս իշխանությունները ձևական առումով սովորել են՝ ով ինչ ասի, անի, արդարանալու համար ասում են՝ օրենքի տառին համապատասխան ենք արել, հետևաբար իրենց դեմ հակափաստարկներ չունենալու համար ընտրել են այս ամենն օրենքով ամրագրելու ճանապարհը: Երկար ժամանակ չեմ խոսել այս մասին, որովհետև փորձում էի հասկանալ բացատրությունը, ողջամտությունն այս ամենում, բայց ոչինչ չեմ գտել:
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, այսինքն՝ արել են բաներ, որոնք դեմ են պետական շահին, և հիմա իրենց արդարացնելու համա՞ր են ոչնչացնում այդ փաստաթղթերը:
– Խոսքը ոչ միայն նրանց մասին է, այլ նաև բոլոր ժամանակների իշխանությունների, սրանով նրանք ապահովում են բոլոր ժամանակների կոլաբորանտների ու ոչ Հայաստանի շահերից գործող մարդկանց, կառույցների գործողությունների նկատմամբ վերահսկողության հնարավորությունը, բայց քանի որ ԱԱԾ-ն բոլոր ժամանակներում շատ փնթի է աշխատել, ես կարծում եմ, որ այս փաստաթղթերը գտնվում են ոչ միայն Ռուսաստանի արխիվներում, այլ նաև այլ երկրների արխիվներում, ու ես հույս ունեմ, որ իսկապես կգա այնպիսի իշխանություն, որը կկարևորի լյուստրացիայի, վեթինգի գործընթացը, որովհետև միակ հնարավորությունը, որ Հայաստանում կլինեն իսկապես տեղական իշխանություններ և ոչ թե մի տեղից ուղարկված իշխանություններ, այն է, որ լյուստրացիա անենք:
Հույս ունեմ, որ այդ իշխանությունը կգա, տարբեր երկրներից մեզ կօգնեն և, օրինակ՝ շատ պատահական WikiLeaks-ում կհրապարակվեն որոշակի փաստաթղթեր, ինչպես արվել է բոլոր ժամանակներում:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
