«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում հայ ռազմագերիների ներկայացուցիչ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը
– Տիկի՛ն Սահակյան, դեկտեմբերի 19-ին լրանում էր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից Ադրբեջանին տրված ժամկետը: Ի՞նչ կարող է փոխվել այդ ժամկետից հետո:
– Ադրբեջանական պրակտիկան հաշվի առնելով նախ՝ ամենավերջին օրը կամ նույնիսկ ժամկետի խախտմամբ են ներկայացնում դիրքորոշումները: Նաև՝ որպես կանոն, կատարում են գործողություններ, որոնք կնպաստեն ՄԻԵԴ-ին դրական տեղեկատվության տրամադրմանը: Ես ենթադրում եմ, որ ՄԻԵԴ-ին ներկայացվող պատասխանում կփորձեն արտացոլել, որ Ադրբեջանը Կարմիր խաչին հասանելիություն է տվել, ինչն էլ կարողացել է ապահովել առողջական խնդիրներ ունեցող մարդկանց շարժը:
Տեսեք, օրինակ՝ ՄԻԵԴ-ի կողմից սահմանված ժամկետին ընդառաջ վերականգնվեց գազամատակարարումը, և չի բացառվում, որ մինչև ՄԻԵԴ-ի կողմից որոշման կայացման պահը ադրբեջանական կողմը կատարի այնպիսի դրական գործողություններ, որոնք կկանխեն Ադրբեջանի դեմ անհապաղ միջոցի կիրառումը:
– Այսինքն՝ կբացվի՞ Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհը:
– Այո՛, բայց ես վստահ չեմ, որ դա կլինի վերջնական ու կբացառի ճանապարհի փակման նման գործելակերպի կրկնությունները: Ադրբեջանական կողմը փորձելու է ամեն կերպ համոզել դատական մարմիններին, որ խնդիրը քաղաքական է, ուստի նպատակահարմար չէ իրավական ատյանների միջամտությունը:
– Իսկ անհապաղ միջոց ի՞նչը կարող է լինել այս պարագայում, որը Եվրոպական դատարանը կարող է կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ:
– Միջոցները շատ հստակ են, օրինակ՝ վերականգնել գազամատակարարումը և ապաշրջափակել ճանապարհը՝ ապահովելով անխոչընդոտ շարժը Լաչինի միջանցքով: Դատարանը, կարծում եմ, ուղղակիորեն հենց այդ միջոցն էլ պետք է բավարարի դրական որոշման պարագայում:
Ցանկալի կլինի՝ նաև միջոց լինի, որ հետագայում նման գործողությունները չկրկնվեն, այսինքն՝ լավ կլինի՝ այս որոշմամբ ՄԻԵԴ-ը կանխի Ադրբեջանի հետագա մտադրությունները ճանապարհը փակելու մասին: Ի վերջո, միջանցքի շրջափակումը մարդասիրական աղետի ռիսկեր է պարունակում:
– Դուք իրավաչա՞փ եք համարում ռուսական խաղաղապահ ուժերի գործողությունները, նրանք արդյոք չունե՞ն մանդատ հարկադիր միջոցի կիրառմամբ ցրելու հավաքները այդ տարածքում:
– Հարցը վիճելիություն ունի, բայց, որպես կանոն, խաղաղապահ մանդատները ունենում են բացառապես խաղաղապահ առաքելություն: Եթե պետք է դիմեն զենքի գործադրմանը կամ հարկադիր միջոցներով խնդիրների լուծմանը, ապա պետք է լինեն հստակ կանոնակարգում ու հարկադիր գործողություններ կիրառելու համար անհրաժեշտ համապատասխան մանդատ:
Խնդիրներից խուսափելու համար, որպես կանոն, տրամադրվում է միջազգային մանդատ, որն իր մեջ ներառում է զենքի գործադրումը:
Ինչ վերաբերում է ռուս խաղաղապահ առաքելությանը, ապա, իհարկե, եռակողմ հայտարարությամբ ներդրվել է առաքելության իրականացումը, բայց հստակ կանոնակարգումներ չկան, ինչը երկուստեք կարող է շահարկվել ու չարաշահվել:
Մյուս կողմից՝ միջազգայնորեն չի ճանաչվում նրանց մանդատը, ինչը դարձյալ սահմանափակում է նրանց գործելու հնարավորությունը:
Այս բոլոր խնդիրները նոյեմբերի 9-ի դրությամբ բաց ու կանխատեսելի են եղել, այդ փուլում պետք էր այս մասին մտածել, ու այնպիսի ամբողջական կարգավորումներ տրվեին, որը հետագայում կբացառեր նման իրավիճակները:
– Նկատի ունեք՝ պետք էր ի սկզբանե՞ այս ամենի դեմն առնել:
– Իհարկե: Մենք նախորդ 3 տասնյակ տարիների ընթացքում բազմիցս տեսել ենք, որ սադրում են և անգամ դիպուկահարների միջոցով սպանում են քաղաքացիական բնակչությանը, դիտարկման սարքավորումների ներդրումից են հրաժարվել, հետևաբար հետպատերազմյան լարվածության ֆոնին չէին կարող բացառապես համագործակցող դիրքերից հանդես գալ:
Ադրբեջանի գործողությունները կանխատեսելի են՝ հաշվի առնելով այդ երկրում հայատյացության լայն քարոզչությունը: Պետք է հետևողականություն ու շրջահայացություն դրսևորվեին այդ փաստաթուղթը ստորագրելիս:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
