Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը Թուրքիայում կազմակերպված սգո եւ հարգանքի արարողությունը, որը նաեւ միջազգային լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց, շատերի գնահատմամբ ոչ միայն բարի կամքի դրսևորում, այլեւ քաղաքականություն էր:
Ապրիլի 24-ին մի խումբ թուրք մտավորականների նախաձեռնությամբ Ստամբուլի կենտրոնական Թաքսիմ հրապարակում կազմակերպված հիշատակի արարողության ժամանակ մի քանի հարյուր մասնակիցներ մոմերով, ծաղիկներով եւ ցուցապաստառներով հարգանքի տուրք մատուցեցին Հայոց Ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակին` «Սա մեր ցավն է, այս վիշտը բոլորինս է» կարգախոսով:
Հայ-թուրքական վիճահարույց հարաբերությունների ֆոնին, Հայաստանում, սակայն, բոլորը չեն, որ այս միջոցառման մեջ անկեղծություն են տեսնում:
«Թուրքիան շատ լուրջ խնդիր ունի իր առաջ դրված: Նա ուզում է ցույց տալ աշխարհին, որ փոխվել է: Չեմ կարծում, որ Թաքսիմ հրապարակում հավաքված մարդիկ չեն ընդունում Հայոց Ցեղասպանությունը, բայց այն հանգամանքը, որ կառավարությունն արտոնում և ուղորդում է այդ հավաքը, դա գալիս է Թուրքիայի պետական շահերից»,- «Մեդիալաբին» ասում է Ազգային Նոր պահպանողական շարժման նախագահ Էդուարդ Ափրամյանը: Սակայն, քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը չի կիսում այդ կարծիքը: Նա համոզված է, որ այդ ամենը հայ-թուրքական գործընթացի տված արդյունքներից մեկն է:
«Կա գործընթաց, ձեւավորվում են հասարակական խմբեր, բարձրացնում են հարցեր, որոնց մասին նախկինում չեն բարձրաձայնել»,-ասում է նա: Սուրենյանցի կարծիքով թեև հայ-թուրքական հարաբերությունները հայտնվել են փակուղում, սակայն երկու հասարակություններում էլ, սկսված գործընթացի արդյունքում, մարդիկ ավելի ռացիոնալ են դարձել:
«Ես չեմ կարծում, թե այս ակցիայի կազմակերպման գործում Թուրքիայի իշխանությունների աջակցությունը կար,-«Մեդիալաբին» ասում է Սուրենյանցը,-Երկու հասարակություններում էլ ուղղակի, մարդիկ հասկացան այն, ինչ պիտի հասկանային»:
Թուրքիայում եւս, ինչպես եւ ենթադրելի էր, «Սա մեր ցավն է, այս վիշտը բոլորինս է» ակցիան, որի մասին նախապես ծանուցվել էր ինտերնետով, միանաշանակ ընդունելության չի արժանացել:
Նման հրապայնականությունը հատկապես հունից հանել էր թուրք ազգայնականներին, որոնք մինչ ապրիլի 24-ը տարբեր ձեւաչափերով սպառնալիքներ էին տեղում կազմակերպիչների հասցեին: Մասնավորապես ակտիվ էին ազգայնական «Գորշ գայլերը», որոնք սպառնում էին սպանել միջոցառմա կազմակերպիչներին:
Այդուհանդերձ, չնայած փորձերին, ազգայնակններին չի հաջողվեց խանգարել արարողությանը: Հաղորդվում է, որ հավաքի ժամանակ Թաքսիմ հրապարակը շրջապատված է եղել շուրջ 1000 ոստիկաններով, որոնց դիմադրությանն էլ հանդիպել են ազգայնականները։ Ըստ լրատվամիջոցների, բողոքի ակցիայի ժամանակ հավաքվածներից շատերը հուզմունքից արտասվել են։
«Այսպիսի մեծ հավաքույթ դեռևս չէր եղել: Ամսի 24-ին նախ մի 30 հոգի հավաքվեցին Բալըքլը հայկական գերեզմանատանը, Հրանտ Դինքի գերեզմանի մոտ: Հետո ժամը 19.00-ին Թաքսիմ հրապարակում մոտ 200 մարդ հավաքվեց: Ավելի շուտ, շատ փոքր մի խումբ մոտ տասը տարի առաջ Ցեղասպանության համար հավաքվել էր Անկարայում:
Բայց սա առաջին մեծ հավաքույթը եղավ»,-Ստամբուլից «Մեդիալաբին» պատմեց «Ակոս» թերթի խմբագիր Արիս Նալջին: Հավաքվածները նախ դուդուկի հնչյունների ներքո լուռ հարգանքի տուրք են մատուցել 1915 թվականի զոհերի հիշատակին, այնուհետև հնչեցրել են կոչեր`«Հայերի, թուրքերի և քրդերի եղբայրություն», «ուս-ուսի՝ ընդդեմ ֆաշիզմի»: Թուրքիայում հայտնի արվեստագետ Զեյնեփ Թամբայը նաև կոչ է արել բոլոր թուրքերի, ովքեր իրենց սրտում զգում են այս մեծ ցավը, խոնարհվել 1915-ի զոհերի հիշատակի առջև: Հայաստանում իշխող Հանրապետական կուսակցության անդամ, պատգամավոր Սուքիաս Ավետիսյանի համոզմամբ, Թաքսիմ հրապարակի ցույցը հայ-թուրքական վերջին գործընթացի ուղիղ արդյունքն է:
«Այսինքն, հենց գործընթացի արդյունքն այն է, որ նույնիսկ Թուրքիայում մարդիկ արթնացան և ասացին, որ պետք է մենք հայերից ներողություն խնդրենք կատարվածի համար»,-ասաց Սուքիաս Ավետիսյան:
Թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանը, սակայն, այնքան էլ չի կիսում նման կարծիքը: Նրա խոսքերով այս դեպքում մենք գործ ունենք Թուրքիայում ներքաղաքական փոփոխությունների հետ:
Մելքոնյանը շեշտում է, որ վերջի տարիներին Թուրքիայում ձախակողմյան-սոցիալիստական ուժերը ավելի հաճախ և համարձակ են խոսում հայկական խնդրի և ընդհանրապես ցեղասպանության մասին:
«Ես չէի ուզի դա կապել հայ-թուրքական գործընթացի հետ,-«Մեդիալաբին» ասում է Ռուբեն Մելքոնյանը,-Եթե հիշում եք, անցյալ տարի էլ նմանատիպ մի ակցիա էր կազմակերպվել` «Ներողություն հայեր» խորարգրով:
Ես դա կկապեմ ներթուրքական որոշ գործընթացների և տաբուների կոտրման հետ»: Լիաննա Խաչատրյան Թաքսիմ հրապարակ. «Սա մեր ցավն է, այս վիշտը բոլորինս է» – Լուսանկարը տրամադրել է «Ակոսի» խմբագրությունը
© Medialab.am
