«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի (ՄԱՀՀԻ) փորձագետ Դավիթ Ստեփանյանը
– Պարո՛ն Ստեփանյան, արդեն 11-րդ օրն է՝ ինչ Հայաստանից ուղարկված հումանիտար օգնության բեռնատարները Կոռնիձորի սահմանային հատվածում սպասում են, միջազգային տարբեր կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ գնում են, արձանագրում տեղում կատարվողն ու վերադառնում: Սպասելի՞ էր նման արձագանքը միջազգային հանրությունից, ու այն ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Սպասելի էր այդ արձագանքը, ու դա գնահատում եմ բավարար, որովհետև այն համահունչ է այն գործողություններին, որոնք արվել են: Նախ՝ արվել են ճիշտ գործողություններ, հենց այդ մեքենաները, որ այնտեղ հիմա կանգնած են, դա խնդիր է ու ոչ թե մեզ համար, այլ՝ Ադրբեջանի: Մենք հարուցել ենք խնդիր Ադրբեջանի համար, ու դա արդեն իսկ ստացել է արձագանքներ, մենք լսել ենք Բորելի հայտարարությունը, եվրոպական երկրների բոլոր արտգործնախարարների հայտարարությունները, որոնք միացել են այդ հայտարարությանը:
Սա դիվանագիտական քայլ էր, ընդհանրապես, շատ լավ կլիներ, որ այդ հումանիտար օգնությունը տեղ հասներ, բայց եթե տեղ չի հասել, դա էլի մեզ համար դրական է, որովհետև սա այն փափուկ ուժի մեթոդներից մեկն է, որոնց մասին ես խոսում եմ վերջին կես տարվա ընթացքում:
Սա ուղղակի առաջին քայլն է, քայլերը պետք է շարունակվեն, եթե մենք այսքանն անենք ու կանգնենք, աշխարհն էլ կկանգնի, եթե մենք շարունակենք այդ տրամաբանության մեջ գործել, կլինեն ավելի կոշտ արձագանքներ, ավելի հասցեական ու պրակտիկ բնույթի գործողություններ:
Ամեն բան մեզանից է կախված, ես հիմա սպասում եմ, թե ե՛րբ են վերջապես Ստեփանակերտից այդ ավտոբուսները շարժվելու դեպի Հակարիի կամուրջ, սպասում եմ նաև, որ Հայաստանից էլ պետք է, գոնե հանրային մակարդակով, ձևավորվի այդ նարատիվը ու նույն բանն անի Կոռնիձորի կողմից: Բացառիկ խաղաղ մեթոդներով, որտեղ պետք է զենք չլինի ընդհանրապես, անպայման պետք է լինի շատ լուրջ լրատվամիջոցների ներկայություն:
Սրանով, կարծում եմ, պետք է զբաղվի Հայաստանի արտգործնախարարությունը, այսինքն՝ հրավիրի, հավատարմագրի, պետք եղած դեպքում՝ օգնի, որպեսզի մարդիկ գնան, հասնեն, որ այդ ամենը ուղեկցվի առցանց հեռարձակմամբ: Սա շատ կարևոր է, եթե սա չլինի, Ալիևից կարելի է ցանկացած բան սպասել, նա կարող է ուղղակի սկսել կրակել խաղաղ մարդկանց վրա: Սա հիբրիդային պատերազմի բաղկացուցիչ մաս է, ու մենք այս դիմադրության ժամանակ պետք է հաշվի առնենք բոլոր ռիսկերն ու շատ զգույշ գործենք, բայց որ պետք է գործենք, դա փաստ է, որովհետև եթե չգործենք՝ կորցնելու ենք Արցախը:
– Այսինքն՝ կարծում եք, որ մինչև հիմա արված քայլերը ճի՞շտ են, ու եթե շարունակենք տրամաբանական գործողություններով, շոշափելի արդյո՞ւնք կտեսնենք:
– Եթե նկատի ունեք հումանիտար օգնությունը, այո՛, միանշանակ ճիշտ է, կարծում եմ, ուղղակի բավարար չէ: Ես լսեցի ՄԱԿ-ում մեր ներկայացուցչի ելույթը, շատ թույլ ելույթ էր, շատ թույլ, տպավորություն է, որ մենք շարունակում ենք նայել Ռուսաստանի կողմը, թե Ռուսաստանն ի՛նչ կասի, իրենք այնպիսի բան ասեն, որ Ռուսաստանին դուր գա: Ես ինչու եմ ասում, որ Կոռնիձորում գտնվող մեքենաները միայն առաջին քայլն են, պետք է լինեն բազմաթիվ քայլեր. Հակարիի մասին խոսեցինք, պետք է ընդունվի Հռոմի ստատուտը, անպայման պետք է ընդունվի, որքան հնարավոր է շուտ:
– Ի՞նչ կտա այդ ստատուտի վավերացումը:
– Մենք պետք է մոռանանք Պուտինի ու Ռուսաստանի մասին, եթե մենք ընդունում ենք Հռոմի ստատուտը, դա մեզ իրավաբանական հնարավորություն է տալիս դիմելու Հաագայի միջազգային քրեական դատարան, որպեսզի այնտեղ սկսվի Ալիևի հետապնդումը:
Մենք ունենք հսկա փաստավավերագրական բազա, որտեղ արձանագրված են Ադրբեջանի պատերազմական հանցագործությունները 2020 թվականից սկսած, այս ամենն ունենք մեր երկրի ներսում, ես դա գիտեմ: Չեմ ասում, թե այդ գործընթացը հեշտ է լինելու, բայց դա արդեն իսկ լուրջ ճնշում է Ալիևի վրա, եթե նույնիսկ վերջում չկարողանանք նրան տանել Հաագա ու նստեցնել, ինչպես ժամանակին Միլոշևիչին նստեցրին, սա նրա վրա շատ լուրջ ճնշման լծակ է:
Հազար անգամ ասել եմ, որ Ալիևը շատ փոքր խաղացող է միջազգային մասշտաբներով, ու եթե նա հասկանա, որ իր գլխին կախված է քրեական հետապնդման վտանգը իր հանցագործությունների համար, իսկ ինքը միջազգային ահաբեկիչ է, եթե մենք կարողանում ենք սկսել այդ գործընթացը, դա լուրջ ճնշում է լինելու Ալիևի վրա:
Այս ամենը պետք է մի կոմպլեքսով գնա, վերոնշյալները հիբրիդային պատերազմի մաս են, մենք գտնվում ենք հիբրիդային պատերազմի մեջ, ու Ալիևը միայն հարմար պահի է սպասում, որ դա վերածի արյունահեղության, մենք դա չպետք է թույլ տանք:
Եթե մենք այսօր մեր ղեկավարության «շնորհիվ» չունենք նորմալ բանակ՝ 21-րդ դարին համապատասխան, իսկ դա նշանակում է ՆԱՏՕ-ական ստանդարտներով բանակ, ապա մեր ունեցած բանակով մենք չենք կարող կռվել Ալիևի դեմ ու հաղթել: Հետևաբար պետք է տանենք հիբրիդային պատերազմ, որպեսզի Ալիևին ցույց տանք իր տեղը, որպեսզի հասկանա, որ մեր դեմ պատերազմելը վտանգավոր է անձամբ իր ու իր ընտանիքի համար: Ուրիշ ճանապարհ չկա. կա՛մ մենք գնում ենք այս ճանապարհով, կա՛մ հանձնում ենք Արցախը, 8 գյուղը ու շարունակում Ալիևից ամեն օր ստանալ նոր տարածքային պահանջներ:
– Պարո՛ն Ստեփանյան, իսկ իշխանությունը, ըստ ձեզ, ինչո՞ւ է ուշացնում Հռոմի ստատուտի ընդունումը:
– Ռուսներից է վախենում, հենց այդպես:
– Իսկ հույս ունե՞ք, որ կհաղթահարի այդ վախը ու կվավերացնի այն:
– Որքան ես եմ հասկանում, իշխանության մեջ կա երկու թև. մի թևում մարդիկ են, որոնք պրագմատիկ քաղաքականության կողմնակից են, այսպես կոչված արևմտամետ թևը, երկրորդը թևը, որը դեմ է Հռոմի ստատուտի ընդունմանը, այսպես կոչված ռուսամետներն են: Ես չգիտեմ, թե դրա հիմքում ի՛նչ է ընկած, հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանը վերջին տասնամյակում բազմիցս մեզ քցել է ու շարունակում է քցել, միգուցե անձնական շահը կամ վախը, չեմ կարող ասել:
Այդ երկու թևի միջև գնում է թույլ պայքար, սա է պատճառը, որ չի ընդունվում, այսինքն՝ կա ընդդիմություն իշխանության ներսում Հռոմի ստատուտի ընդունման հարցով, բայց կան նաև մարդիկ, որոնք լուրջ են տրամադրված ու փորձում են ընդունել այն, որովհետև շատ լավ հասկանում են դրա կիրառական նշանակությունը մեր արտաքին քաղաքականության մեջ ու առաջին հերթին Ալիևի սանձերը քաշելու մասով:
– Ձեր տպավորությամբ՝ գործադիրի ղեկավարն այդ թևերից որի՞ն է հարում:
– Դժվարանում եմ ձեր հարցին պատասխանել. եթե ստատուտն ընդունվեց, ուրեմն ողջամտությունը հաղթել է, եթե չընդունվի՝ նշանակում է հարում է այն թևին, որոնք վախենում են կամ անձնական շահեր ունեն այս ամենի մեջ: Ձեր հարցի պատասխանը ես չունեմ, ժամանակը ցույց կտա:
– Պարո՛ն Ստեփանյան, եթե արվում են բոլոր քայլերը, որոնք ասացիք, բացի Հռոմի ստատուտի վավերացումից, մենք չե՞նք հաջողի:
– Պետք չէ գերագնահատել դրա նշանակությունը, դա ուղղակի ամբողջության մեջ արվող քայլերից մեկն էր: Այո՛, հնարավոր է, որ չընդունենք այդ ստատուտը, բայց հասնենք մեր նպատակներին, եթե շարունակենք գործել մնացած ուղղություններով, ու առաջին հերթին՝ եթե այդ գործողությունները սկսվեն Արցախից:
Այստեղ խնդիրն այն է, որ հայկական դիվանագիտությունը, Հայաստանի ամբողջ պոտենցիալը, արցախահայերի պոտենցիալը ու, ամենակարևորը՝ մեր ընդհանուր հայ ժողովրդի պոտենցիալն աշխատի մեկ ուղղությամբ, եթե աշխատենք այդ ուղղությամբ՝ մեզ ոչ ոք չի կարող ինչ-որ բան պարտադրել, վստահեցնում եմ:
Հիմա ու միշտ ամբողջ պատմության ընթացքում միշտ գնացել են այն ճանապարհով, որտեղ տեսել են ավելի թույլ դիմադրողականություն, հիմա ամենաթույլ դիմադրողականությունը ցույց է տալիս Հայաստանը: Ինչքան թույլ դիմադրողականություն ցույց տանք, այդքան կստանանք մեզ համար ոչ ցանկալի արձագանքներ ու գործողություններ բոլոր կողմերից: Հենց մենք կոնսոլիդացվենք ու դիմադրողականություն ցույց տանք, ճանապարհն ասացի, ես զենքը վերցնելու ու թուրքի բերանը լցվելու մասին չեմ խոսում, այդ ժամանակ միանգամից կփոխվի բոլորի հռետորաբանությունը, ու կսկսվեն այլ քայլեր, ամեն ինչ կախված է մեզանից:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
