«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը
– Պարո՛ն Ղևոնդյան, «Խաչակիրներ» ազատամարտիկների ջոկատի մոտ 150 անդամ այս պահին Սյունիքի մարզի Կոռնիձոր գյուղում են, որտեղ դեռ կանգնած են Արցախ ուղարկվող հումանիտար բեռներով բեռնված բեռնատարները։ Նրանք փորձել են հատել հայկական անցակետը՝ առաջ անցնելով դեպի Հակարիի կամուրջ, սակայն ոստիկաններն ու անցակետը հսկող զինվորականները արգելել են։ Սա առաջացրել է «Խաչակիրների» զայրույթը, նրանք փորձում են բանակցել ռուս խաղաղապահների հետ: Այս գործողությունն ինչպե՞ս եք գնահատում, ու ի՞նչ կլինի, եթե նրանք հասնեն Հակարիի կամուրջ:
– Բավական իմպուլսիվ գործողություններ են իրենք նախաձեռնել, այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով այն, որ իրենք հասել են մինչև Կոռնիձոր, գուցե խելամիտ է թույլ տալ անցնել, իհարկե իրենց պատասխանատվությամբ՝ առանց անվտանգության որևէ երաշխիքներ նրանց տրամադրելու: Ցանկացած ելքի դեպքում, նույնիսկ՝ վատագույնի, եթե ադրբեջանական ուժերի կողմից նրանց վրա կրակ բացվի, կարելի է ուղղակի դա ևս կապիտալացնել ու օգտագործել՝ միջազգային հանրությանը ցույց տալու, թե Ադրբեջանն ինչպե՛ս է տրամադրված, այլ գործողությունների հետ միաժամանակ՝ սկսած Բերձորի փակումից մինչև Արցախի քաղաքացիների առևանգում և այլն:
Իհարկե նրանց պետք է բացատրվի, ենթադրում եմ, որ նրանք պետք է գրավոր համաձայնություն տան, որ նման իրավիճակում հայկական զինված ուժերը կրակ չեն բացելու, որովհետև նրանք Հայաստանի քաղաքացի են, ու Հայաստանը պարտավոր է պաշտպանել նրանց անվտանգությունը: Եթե իրենք պատասխանատվությունը վերցնում են իրենց վրա, գուցե հնարավորություն տրվի, որ անցնեն այդ հատվածը:
– Այսինքն՝ հավանականությունը, որ ադրբեջանական կողմը կրակ կբացի, մե՞ծ է:
– Այո՛, իհարկե, դա ամենահավանական զարգացումն է, որովհետև, ըստ ադրբեջանցիների, ստացվում է, որ Հայաստանից ինչ-որ սահմանախախտներ փորձելու են իրենց սահմանը հատել:
Բայց այստեղ կա ևս մեկ տարբերակ. հնարավոր է, նրանք գնան Հակարիի կամրջի անցակետ, ու ադրբեջանցիները պահանջեն նրանցից անձնագրեր, որպեսզի թույլ տան նրանց անցնել ըստ իրենց՝ Ադրբեջանի տարածք: Անհասկանալի է, թե այս պարագայում «Խաչակիրներն» ի՛նչ են անելու. եթե տրամադրելու են անձնագրեր, ու այնտեղ փակցվելու է Ադրբեջանի կնիքը, և նրանք անցնելու են, դա Ադրբեջանը կարող է օգտագործել, ինչը բացասական կլինի մեզ համար: Եթե չտրամադրեն, շատ հնարավոր է, որ նրանք ձերբակալվեն ու տեղափոխվեն Ադրբեջան, եթե զինված չեն, իսկ եթե զինված են՝ մնում է միայն մեկ տարբերակ, որ ադրբեջանցիները կրակ կբացեն:
– Պարո՛ն Ղևոնդյան, նման ակցիա կամ գործողություն օրեր առաջ փորձեցին նաև Արցախում իրականացնել, ռուս խաղաղապահները սակայն հրաժարվել էին ուղեկցել այդ մարդկանց դեպի Հակարիի կամուրջ: Այս գործողությունները որքանո՞վ կարող են օգնել, որ Լաչինի միջանցքը բացվի:
– Սրանք տրամագծորեն տարբեր գործողություններ են, որովհետև Արցախում տեղի ունեցած ակցիայի դեպքում նրանք փորձել են անվտանգության երաշխիքներ ստանալ ռուս խաղաղապահներից ու նրանց ուղեկցությամբ քայլել, իսկ «Խաչակիրները» որևէ անվտանգության երաշխիք չեն պահանջում Հայաստանից, այլ պահանջում են միայն իրենց թույլ տալ անցնել: Դրա համար եմ ասում, որ նրանց պետք է բացատրել, որ այդ պարագայում ողջ պատասխանատվությունը իրենք են կրում:
Այստեղ կարևոր մի բան կա. նախկինում՝ մինչև պատերազմը, մի քանի դեպքեր են եղել, երբ ադրբեջանցիներ են փորձել նույնն անել, ոչ թե ինչ-որ զինված գործողություն իրականացնել, այլ գալ Արցախ: Ես միշտ կողմ եմ եղել, որ Արցախի իշխանությունները հնարավորություն տան այդ ադրբեջանցիներին, կնիք փակցնեն նրանց անձնագրերում, որ նրանք անցել են Ադրբեջան-Արցախ սահմանը, նրանք էլ մտնեն Արցախ ու գնան այնտեղ, որտեղ ուզում են:
Դա տեղի չի ունեցել ոչ թե նրա համար, որ Արցախի իշխանությունները թույլ չեն տվել, այլ որովհետև Ադրբեջանի իշխանությունները արգելել են նրանց տեղաշարժը դեպի Արցախ՝ հավանաբար հասկանալով, որ եթե նրանք անցնեն սահմանը, ու Արցախի սահմանապահ ծառայությունը կնիք փակցնի նրանց անձնագրում, կստացվի, որ Արցախն առանձին սուբյեկտ է, որտեղ Ադրբեջանի քաղաքացիներ են անցնում: Հիմա նույն իրավիճակը մեզ մոտ է. եթե «Խաչակիրներն» անցնեն, ապա դա բավական բացասական կլինի Հայաստանի ու Արցախի համար:
– Պարո՛ն Ղևոնդյան, իսկ միջազգային ճնշման ներքո հումանիտար բեռների տեղափոխման հնարավորությունը Արցախ որքա՞ն եք գնահատում:
– Բավականին մեծ, առավելևս, որ տեղեկացանք՝ այսօր Ֆրանսիայից ևս մեկ մեքենա է միացել այդ հումանիտար առաքելությանը: Սա միջազգայնացման առաջին դեպքն է, բայց, կարծում եմ, վերջինը չէ, ու այս պարագայում, ինչ-որ ժամանակ անց Ադրբեջանն ուղղակի տեղի կտա: Այստեղ միակ խնդիրն այն է, թե Արցախն այդքան ժամանակ կդիմանա՞, թե՞ չէ:
– Փաստորեն, շա՞տ ժամանակ է պահանջվելու:
– Չի կարելի կոնկրետ ժամանակ նշել, դա կախված է ոչ միայն տեղում տիրող իրավիճակից, այլ նաև՝ աշխարհաքաղաքական փոփոխություններից, որոնցից մեկը ուկրաինական պատերազմն է:
Այնուամենայնիվ, ունենք ժամանակի սահմանափակում, որի մասին չպետք է մոռանանք. դա ձմեռն է, մինչև օրերի ցրտելն այդ խնդիրը պետք է լուծվի, որովհետև շատ մեծ կասկած կա, որ արցախահայությունը կարող է այս պայմաններում գոյատևել:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
