«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը
– Տիկի՛ն Խառատյան, թեև հայտարարվել է մեկուսացում, այսքան կոչեր են արվում, արտակարգ դրությունն է խստացվում, բայց մենք երեկվանից տարբեր կադրեր ենք տեսնում՝ մարդաշատ ռեստորանների, խաղահրապարակների… մարդիկ ակնհայտորեն չեն հետևում այս ցուցումներին և հրահանգներին։ Սա մշակութայի՞ն խնդիր է, ազգայի՞ն խնդիր է։ Ինչո՞վ է պայմանավորված, որ 100 հոգանոց ճաշկերույթներ են անում այսքան հրահանգներից և կոչերից հետո։
– Ձեր հարցին պատասխանելու համար ես պետք է անալոգներ ունենամ, պիտի հետազոտություններ արած լինեմ, մնացածը մեր բոլորիս սուբյեկտիվ կարծիքը կլինի։ Մենք չունենք նախադեպը։
Մեզ ծանոթ արտակարգ իրավիճակը վերահսկվել է զենքի ուժով։ Հիմա զենքի ուժով չէ, բայց ենթադրում եմ՝ ոստիկանության կամ այլ վերահսկողական մեխանիզմներ կան։
Ես ինքս դուրս չեմ եկել, չեմ տեսել, պետք է ձեր ասածով կողմնորոշվեմ։ Հիմա մարտի վերջն է, գարնանային աշխատանքների սկիզբը։ Դուք հիմա պատկերացնում եք, որ մարդիկ տանը նստած իրենց այգին չե՞ն մշակում, և դուք հիմա պատկերացնում եք, որ նրանք իրար հետ չե՞ն հաղորդվում, սերմացու չե՞ն փոխանակում և այլն։
Ձեր նշածը հատուկ տեղեր են՝ ռեստորաններ, խաղահրապարակներ, այո՛, դրանք պիտի չաշխատեն։ Մյուս կողմից՝ չեմ պատկերացնում, որ մենք այնքան կազմակերպված ենք, որ կարող ենք այդ լուրջ վերահսկողությունը անել։
Ես չգիտեմ հիմա իսկապես կա՞ն առանձնաշնորհյալներ։ Ասում եք՝ դրանք լեցուն են։ Արդյոք բոլո՞րն են լեցուն, թե՞ տասից մեկը։ Նույնիսկ այս դեպքում պետք է հասկանանք՝ որո՞նք են բաց։ Արդյոք նրանք, որոնք ունեն ինչ-որ սոցիալական, վարչական կապեր։
Սրանք կարևոր և հետազոտական հարցեր են։ Գիտեմ, որ իմ կոլեգաների միջև հիմա քննարկում է գնում արտակարգ իրավիճակների դրսևորումների հետազոտություններ անել, և ոմանք հիմա դաշտային աշխատանք են անում ամենատարբեր հարցերի շուրջ՝ հարևանական, ազգակցական հարաբերությունների, հոգեբանական խնդիրների։
Օրինակ՝ Երևանում կան 1-2 սենյականոց բնակարաններ, որտեղ 13-14 մարդ է ապրում։ Գուցե մի օր կկարողանանք, բայց այսօր արտակարգ իրավիճակը չի կարող այս ամենը հաշվի առնել և ինչ-որ կերպ կարգավորել նրանց կյանքի խնդիրները։
Սրանք ավելի շատ ինքնակարգավորվող մեխանիզմներով են գնում։ Եվ եթե դուք սա տեղափոխում եք էթնիկական մշակույթի հարթություն, դարձյալ նույն հարցը ունեմ՝ իսկ ո՞ր էթնիկական մշակույթում է սա հետազոտված։ Ես այդ խնդիրը չեմ հետազոտել։ Ես չունեմ դրա հետազոտական, վերլուծական պատասխանը։
– Տիկի՛ն Խառատյան, այսպիսի խստացումները, այսօր Ազգային ժողովն արտակարգ դրությունը խստացրեց, օգնելո՞ւ կամ ահազանգ լինելո՞ւ են հանրությանը ավելի զգոն, սթափ լինել։
– Ես վստահ եմ, որ վիրուսի տարածման շրջանակների նեղացում լինելու է։ Եվ կարծում եմ՝ նույնիսկ հիմա էլ կա։ Չեմ կարող ասել՝ սա բուն վիրուսի ընդհանուր զարգացման հետևանք է, թե խստացումների, բայց ակնհայտ է, որ 1-2 լիկվիդացումից հետո, ճիշտ է՝ դեռ վարակումները կան, ծավալներով զգալի են, բայց դրանք ավելի նվազման միտումով են, իսկ թվում էր՝ դրանք պետք է լինեին զարգացման միտումով, պիտի թվերը ավելանային։
Այն, ինչ կատարվում է Իտալիայում, շատերը փորձում են իտալական խառնվածքի հետ կապել։ Ես դարձյալ չգիտեմ. այդ բոլորը տեսական դատողություններ են, չունեն որևէ նյութով ամրագրված փաստարկ։
Ընդամենը մակերեսային դատողություններ են։ Եվ սա, ի վերջո, ամբողջ աշխարհում է այսպես։ Որոշ երկրներում կան հետազոտական խմբեր։ Նույնիսկ մերոնք մի քանի երկրների ազգագրագետների, սոցիոլոգների հետ պայմանավորվել են համատեղ հարցադրումներ անել, որ գոնե որոշակի օրինաչափության շուրջ հիմք ունենան դատողություններ անել։
Միևնույն ժամանակ, դարձյալ կրկնեմ, սա մի ժամանակաշրջան է, երբ կա այդ տեխնիկանան հնարավորությունը՝ skype-ով արագ քննարկել, արագ պայմանավորվել, գործեր ձեռնարկել, մարդկանց հետ հարցարաններ կազմել։
Այս իրավիճակն աննախադեպ է իր հնարավորություններով և դրսևորումներով։ Հնարավոր է՝ մեկ ամիս անց ասենք՝ ինչ ափսոս, այսինչ բանը չհասցրեցինք, ուշադրություն չդարձրեցինք։
Բայց կրկնում եմ՝ երևույթը մեր առջև դնում է նոր խնդիրներ, նոր մարտահրավերներ, նոր հարցադրումներ։ Անհրաժեշտ է սրանց հետևել։ Գոնե ինչ-որ տեքստեր կունենանք, որոնց շուրջ աշխատելու հնարավորություն կլինի, կարծում եմ։
– Իսկ խուճապ, տագնապ… Ի՞նչ է այսօր մեր հասարակության հետ կատարվում։
– Ես կարծում եմ՝ խուճապ չկա։ Այն, ինչ սոցցանցերում մի տեսակ խուճապի ձևով ներկայացվում է, ինձ թվում է՝ ավելի շատ քաղաքական հենք ունի, և ես սա նորմալ եմ համարում։
Այսինքն՝ նախ իշխանությունը պատրաստ չէ այս կարգի ծավալուն գործողությունների. դա իր հերթին։ Նաև փորձ չունի երկու առումով՝ և՛ նախադեպ չունի նման իրավիճակի, և՛ որպես քաղաքական ու վարչական իշխանություն ընդհանրապես դեռ փորձառու չէ։
Եվ սրանք, իհարկե, պիտի ծնեն նաև այսպիսի հարցադրումներ։ Տեսե՛ք, օրինակ են բերում՝ Ֆրանսիայում սա արեցին, սա ասացին, Գերմանիայում սա արեցին, նա ասացին։
Ի վերջո, ինչ արվում և ասվում է, արդյունքներով պիտի երևա, իսկ արդյունքները դեռևս չեն երևում իրենց դրական իմաստներով։ Մենք դեռևս վիրուսի զարգացման պրոցեսին ենք ականատես, միգուցե ինչ-որ ձևով նաև՝ նվազման, բայց վերջնակետային արդյունք չունենք։
Ես կարծում եմ, որ այստեղ կան և՛ փնտրտուք, և՛ ցանկություն, և՛ քաղաքական ընդդիմախոսություն, որոնք որպես խուճապ մատուցել չի կարելի։ Ես կարծում եմ, որ հասարակությունն ընդհանուր առմամբ բավական սթափ է վերաբերվում երևույթին։
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
