«Դիվանագիտական սխալների համար մեր զինվորներն արյամբ ու իրենց կյանքով են վճարում». Արա Պապյան

Վերջին օրերին ստեղծված լարված իրավիճակի պատճառների եւ հնարավոր զարգացումների մասին «Մեդիալաբը» մի քանի հարց է ուղղել «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը:

-Պարոն Պապյան, ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում վերջին օրերին նկատվող աննախադեպ լարվածության պայմաններում շատ տարօրինակ է Հայաստանի Արտաքին գործերի նախարարության և մասնավորապես նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի պահվածքը: Ձեր կարծիքով ի՞նչ է կատարվում:

-Որքանով տեղյակ եմ, Էդվարդ Նալբանդյանը մասնակցում էր Ֆրանկոֆոնիայի ինչ-որ նիստի, բայց հաշվի առնելով պատերազմական իրավիճակը՝ ինքը պետք է թողներ ու գար: Երկրորդ, բացի Նալբանդյանից, արտգործնախարարությունն ունի և խոսնակ, և հասարակայնության հետ կապերի վարչության պետ, առնվազն նախարարության ներսում պետք է ստեղծվեր հատուկ կենտրոն, որը օրը մի երկու անգամ պետք է ճեպազրույց տար, պաշտոնապես ներկայացներ իրավիճակը:

Անգամ, եթե նորություն չլիներ, պետք է կրկնեին պաշտպանության նախարարության ասածը, որովհետև աշխարհը որպես երկրի տեսակետ է ընկալում քաղաքական գերատեսչության տեսակետը: Հետևաբար, արտգործնախարարության ու նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի պահվածքը վերջին օրերին, կարելի է ասել, խայտառակություն էր, հանցավոր անգործություն: Մենք բազմաթիվ դեպքեր ունենք, որ անգամ լրագրողները մեզ հետ են կապվում ու ասում՝ իսկ ո՞ւր է ձեր պաշտոնական տեսակետը:

–Հենց այս քաղաքականությո՞ւնն է պատճառը, որ այսօր միջազգային հանրությունը հավասարության նշան է դնում Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև, այդպես էլ հասցեական հայտարարություններ չեն արվում:

-Այս գործում չեմ կարող միանշանակ մեղադրել արտգործնախարարությանը, որովհետև բնական է, որ Մինսկի խմբի անդամ երկրները, որպես միջնորդ խմբի երկրներ, պետք է հավասարության նշանը դնեին: Բայց այստեղ թերացում կա երկու ուղղությամբ:

Մեկն այն է, որ Թուրքիան առաջին անգամ չէ, որ բացահայտորեն աջակցություն է հայտնում Ադրբեջանին, իսկ մեր արտգործնախարարությունը որևէ կերպ չի արձագանքում:

Շատ կոշտ պետք է արձագանքենք, Թուրքիան Մինսկի խմբի անդամ երկրներից է, այսինքն՝ Թուրքիան պաշտոնապես միջնորդ երկիր է: Իսկ միջնորդ նշանակում է անաչառություն: Մեր արտգործնախարարությունը պետք է բողոքեր, դիմեր Մինսկի խմբի մյուս երկրներին, համանախագահներին, որ իր համար անընդունելի է նման երկրի առկայությունը Մինսկի խմբում: Ինչպես, օրինակ, Ռուսաստանն է ասում, որ ինքը չի կարող որևէ կողմ բռնել, որովհետև միջնորդ է և պետք է հավասարություն պահպանի, նույն էլ պարտավոր է անել Թուրքիան:

Մյուս խնդիրը մեր դաշնակից Ռուսաստանի պահվածքն է: Ռուսաստանը մեր ռազմավարական դաշնակիցն է: Ես չտեսա, որ այս ընթացքում Ռուսաստանը հայտարարություն աներ, որ ինքը դադարեցնում է Ադրբեջանին զենքի մատակարարումը: Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ երբ մտահոգություններ էին հայտնվում զենքի վաճառքի վերաբերյալ, այդ ժամանակ էլ ենք թերացել, շատ կոշտ ու կոպիտ պետք էր ասել: Ոմանք հեքիաթներ էին պատմում, որ այդ զենքը կոդավորված է և այլն, բայց դա աբսուրդ էր: Այն ժամանակ Ռուսաստանն ասում էր, որ դա հայերի դեմ չի օգտագործվելու: Հիմա պետք է այդ հարցը դրվի: Եկեք հասկանանք, որ սա արդեն խաղ չէ, մարդիկ են զոհվում, տասնյակներով են զոհվում: Իսկ սա դեռ պատերազմը չէ, սա պատերազմի նախերգանքն է դեռ, պատերազմն առջևում է: Կանցնի մի քանի ամիս, և երբ թուրքերն ու մյուս թուրքերը կվերլուծեն իրավիճակը, այն ժամանակ կլինի պատերազմը: Եթե իրենք լուրջ պատերազմ ուզեին, իրենք հինգ կամ տասը տանկով չէին գա, կգային 100, 200, 500 տանկով:

-Այսինքն, դուք տեսնում եք լայնածավալ պատերազմի վտա՞նգ:

-Միանշանակ այդ վտանգը կա, սա նախերգանքն է պարզապես: Սա ուղղակի հետախուզություն էր: Մարդիկ եկան՝ հասկանալու մեր ուժեղ և  թույլ կողմերը: Իրենք կվերլուծեն, կհասկանան մեր թույլ ու իրենց ուժեղ կողմերը, և հետո բնականաբար կվերսկսվի պատերազմը: Բա հո իրենք չէին եկել 5-10 տանկով, որպեսզի ամեն ուղղությամբ մի քանի հատ կրակեին ու գնային: Իրենք ինչ խնդիր որ ուզում էին այս փուլում լուծել, լուծեցին: Իրենց պետք էր ինֆորմացիա, պետք էր հասկանալ ճակատային վիճակը:

-Այս ռազմական գործողությունների ընթացքում նաև Ադրբեջանը ոտնահարեց միջազգային մարդասիրական սկզբունքները՝ խոշտանգելով և սպանելով խաղաղ բնակչությանը, գլխատելով զինծառայողի, այս հարցով ի՞նչ քայլեր պետք է անի մեր ԱԳՆ-ն:

-Այդ դեպքերի վերաբերյալ հենց հաջորդ օրը արտգործնախարարությունը պետք է աշխատանք տաներ: Ռուսական հեռուստածրագրերից մեկի ժամանակ ասվեց, որ տեղեկություն կա, թե ադրբեջանցիները հայ զինծառայողի գլուխ են կտրել: Բայց միաժամանակ ասվեց, որ դա պաշտոնապես չի հաստատվում: Եթե մեր արտաքին գործերի նախարարությունը պաշտոնապես այդ մասին հայտարարեր, մի հատ էլ ծնողների հետ հարցազրույց հրապարկեր, կասկածի տակ չէր դրվի այդ տեղեկատվությունը:

-Ինչո՞ւ է մեր ԱԳՆ-ն նման կրավորական կեցվածք ընդունել;

-Որովհետև այդ կառույցը Էդվարդ Նալբանդյանն է ղեկավարում: Իսկ Նալբանդյանը Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարը չէ, Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության Հայաստանի բաժնի վարիչն է: Այդ մարդը եկել է այստեղ՝ սպասարկելու Ռուսաստանի շահը և դա է անում: Նա մեզ կտրեց բոլոր դաշնակիցներից, բոլորի հետ հարաբերությունները դիտավորյալ փչացրեց, և այսօր կանգնում ասում են՝ մենք այլընտրանք չունեն: Բա որ բոլորի հետ հարաբերությունները փչացնեք, պարզ չէ՞, որ այլընտրանք չեք ունենա:

Այդ ո՞նց էր, որ նախկինում ունեինք այդ այլընտրանքը, այդ ո՞նց ստացվեց, որ պատերազմ եղավ: Այդ ո՞նց եղավ, որ նախկինում այս նույն Ադրբեջանը պատերազմ չէր անում, երբ ռուս-թուրքական հարաբերություններն ավելի լավ էին: Տրամաբանորեն այն ժամանակ պետք է Ադրբեջանը պատերազմ սկսեր, բայց այն ժամանակ դա չեղավ պարզ պատճառով, որովհետև Արևմուտքը թույլ չէր տալիս դա Ալիևին: Այսինքն, մենք քաղաքական բոլոր զսպիչ օղակները հանեցինք, երկիրը թողեցինք միայն բանակի հույսին:

-Մենք կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ եթե մեր ԱԳՆ-ի կողմից նման քաղաքականություն չվարվեր, այսօր պատերազմական վիճակ չէինք ունենա:

-Մենք կարող ենք հետեւյալն արձանագրել, որ պատերազմը մեր դիվանագիտության ձախողման արգասիքն է: Եթե մենք արտաքին քաղաքականությունը չձախողեինք, պատերազմ չէր լինի: Եվ ցավոք, դիվանագիտական սխալների համար մեր զինվորներն արյամբ ու իրենց կյանքով են վճարում: Ամենապատասխանատու պաշտոնն աշխարհում դա դիվանագետի պաշտոնն է, որովհետև եթե բժշկի սխալից կարող է մեկ մարդ մահանալ, քաղաքագետի, դիվանագետի սխալից հարյուրավոր ու հազարավոր մարդիկ են մահանում: Այդ սխալը բերում է մեծ պատերազմաների ու բախումների: Այստեղ վատն այն է, որ հենց այդ նույն դիվանագետը չի տուժում իր սխալից, տուժում է մի ամբողջ երկիր:

Ես վստահ եմ, որ Նալբանդյանը կգա ու կսկսի հեքիաթներ պատմեր, թե՝ դուք չգտեք, մենք տակից ենք աշխատում: Ծառը պտուղից է ճանաչվում, մենք չգիտենք, պտուղը ցույց տվեք: Աշխատանքը պետք է արդյունք ունենա,  իսկ այդ արդյունքը այս պատերազմն է:

Էմմա Մանուկյան

© Medialab.am