«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հերիքնազ Տիգրանյանը
– Սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի անդամներից Դանիել Իոաննիսյանն օրերս ասել է, որ իրենք քննարկում են ընտրական տարիքի վերաբերյալ երեք հնարավոր սցենար. առաջին՝ տարիքային շեմը թողնվում է 18 տարեկանը, երկրորդ սցենարով շեմն իջեցվում է 16 կամ 17 տարեկան, իսկ երրորդ սցենարով ազատություն է տրվում օրենսդիր մարմնին, և վերջինը կարող է որոշել, թե ո՛ր ընտրություններում ինչ տարիքային շեմ է սահմանվում։ Ընդհանրապես տրամաբանությունը ո՞րն է, և արդյոք տարիքային շեմի հետ կապված խնդիր կա՞ր այսքան ժամանակ։
– Քանի որ ես մասնագիտական հանձնաժողովի աշխատանքներից և դրա արդյունքներից տեղյակ եմ այնքանով, որքանով մամուլում են արվում հրապարակումներ, կամ իրենք են տարածում հաղորդագրություններ իրենց մասնագիտական հանձնաժողովի աշխատանքի վերաբերյալ, շատ բան ասել չեմ կարող: Ճիշտն ասած, ինձ համար էլ այդ տարիքային շեմի իջեցումը քննարկելը նորություն էր:
Հարցն այնքան նոր է ինձ համար, որ ես ինքս երբևէ դրա մասին ո՛չ տեսական նյութեր եմ նայել, ո՛չ պրակտիկ խնդիրներ եմ վերհանել։ Հետևաբար ես դա ընդունում եմ որպես ի գիտություն, որ հանձնաժողովում նաև այդ հարցն է քննարկվում:
Ուղղակի ողջամիտ եմ համարում դա դիտարկել ըստ ընտրությունների, այսինքն՝ համապետակա՞ն, թե՞ տեղական ընտրություններ են տեղի ունենում: Ու կարծես թե հիմնավոր էր թվում ՏԻՄ ընտրությունների դեպքում զինծառայության տարիքի հետ կապված մասնակցության հարցը։ Բայց նորից եմ կրկնում, դա ինձ համար նոր հարց էր, և ես դրա խորքային բացատրությունը չունեմ։
– Ամեն դեպքում դուք կողմ չե՞ք շեմի իջեցմանը։
– Ես չունեմ ձևավորված կարծիք, որովհետև ո՛չ կողմ հիմնավորումներն եմ խորքային ուսումնասիրել, ո՛չ դեմ հիմնավորումները։ Ես պետք է նայեմ, թե՛ կողմի, թե՛ դեմի փաստարկները և հակափաստարկները, ըստ այդմ գամ ինչ-որ եզրահանգման։ Դա նոր հարց է, որը մտածելու տեղիք է տալիս։
– Քննարկվում է նաև ԱԺ-ի կայուն մեծամասնության գաղափարից հրաժարվելու հարցը։ Դուք ինչպե՞ս եք սա գնահատում։
– Ես դա ընդունելի տարբերակ եմ համարում։ Բնականաբար 2015-ի սահմանադրական փոփոխությունների ժամանակ արդեն իսկ քննադատել ենք այդ դրույթի առկայությունը, որը խոչընդոտում է խորհրդարանական կառավարման ձևի գաղափարը՝ սահմանափակելով բոլոր կուսակցությունների հավասար հնարավորությունները պառլամենտում։
Եվ 2018-ի ընտրական օրենսդրության փոփոխությունների հայեցակարգում արդեն եղել է կայուն մեծամասնության գաղափարից հրաժարվելու դրույթը: Բայց քանի որ Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունը գալիս հանգում էր սահմանադրական նորմին, հետևաբար պետք էր Սահմանադրության փոփոխություն՝ այդ կայուն մեծամասնության գաղափարից հրաժարվելու համար: Ես դա ողջունում եմ։
– Ինչպե՞ս եք գնահատում փաստը, որ հեղափոխությունից 2,5 տարի անց դեռ չունենք «Կուսակցությունների մասին» օրենքի փոփոխություն, Ընտրական օրենսգրքի փոփոխություն։ Սա խնդիր չե՞ք համարում, որ այս իշխանության երկու կարևոր խոստումները չեն կատարված:
– Անկեղծ ասած, ես դա խնդիր չեմ տեսնում։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև եթե մենք ուզում ենք արմատական փոփոխություն Ընտրական օրենսգրքում և «Կուսակցությունների մասին» օրենքում, ապա պետք է սկսենք հենց սահմանադրական նորմերի փոփոխությունից։
Քանի որ մենք միայն կոսմետիկ լուծումներ կտայինք Ընտրական օրենսգրքին և «Կուսակցությունների մասին» օրենքին, իսկ արմատական հարցերը գալու հանգելու էին Սահմանադրության նորմերին, և այստեղ մենք անընդհատ ունենալու էինք խնդիր։
Չէինք տալու ոչ մի կոնցեպտուալ լուծում, ասելու էինք՝ սահմանադրականության խնդիր կա։ Հիմա, երբ աշխատանքներ են կատարվում Ընտրական օրենսգրքի և «Կուսակցությունների մասին» օրենքի փոփոխությունների, քարտեզագրված են, թե ո՛ր հարցերն են Սահմանադրության փոփոխության արդյունքում լուծվելու։ Ես կարծում եմ, որ այս զուգահեռ գնացող պրոցեսները նորմալ են։
– Այնուամենայնիվ, ի՞նչ է մեզ տալու կայուն մեծամասնության մոդելից հրաժարվելը հաջորդ ընտրություններին: Դա ի՞նչ խնդիր կլուծի, որը այս խորհրդարանում առկա է՝ օրինակ։
– Կփոխվի այն, որ բոնուսների հաշվին արհեստականորեն չի ավելանա կուսակցությունների թիվը խորհրդարանում, ինչից նաև մարդիկ են դժգոհ, 132 թիվը մեծ է։ Բայց դա մեծ է, որովհետև կա հենց կայուն մեծամասնության խնդիրը։ Նաև այստեղ մենք կունենանք կուսակցությունների՝ իրար հետ համագործակցության ավելի հավասար դաշտ։ Մեկ քաղաքական ուժի հեգեմոն դիրքի մոտեցումը կվերանա։
– Ի նկատի ունեք «Իմ քայլի» դեպքո՞ւմ, որը ամենամեծ խորհրդարանական խմբակցությունն է, որը, ըստ էության, կարող է միաձայն որոշումներ կայացնել։
– Կարող է կայացնել, այո՛, որովհետև Ընտրական օրենսգրքի կարգավորումների արդյունքում խորհրդարան անցած ուժերն ստացան այնքան ձայներ, որքան չպետք է ստանային, եթե բոնուսներ չկիրառվեին:
– Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ այս փոփոխությունների արդյունքում ավելի կմոտենանք խորհրդարանական կառավարման մոդելին՝ հաշվի առնելով, որ շատ է քննարկվում, որ այս պահին չունենք խորհրդարանական մոդելի պետություն:
– Ես նկատի ունեմ, որ եթե մենք հրաժարվում ենք կայուն մեծամասնության գաղափարից, դա նշանակում է, որ այն դրույթը, որն ամրագրում է, որ խորհրդարանը ձևավորվում է մեծամասնական համակարգով, մենք կունենանք կուսակցությունների նորմալ ներկայացվածություն խորհրդարանում՝ առանց ավելորդ բոնուսների:
Կայուն մեծամասնության պարագայում ցանկացած դեպքում, երբ ասում ենք, որ ընդդիմությանը տրվում է որոշումներ կայացնելու իրավունք, ասենք, 3/5-րդով քվեարկություն և այլն, բայց կայուն մեծամասնությունը խանգարում է, որ որևէ ինքնավար պաշտոնյայի նշանակման դեպքում ընդդիմության ձայնը լսելի լինի: Կայուն մեծամասնությունը միշտ խանգարելու է, որ ընդդիմադիր ուժերի կամ փոքր ներկայացված կուսակցությունների ձայնը լսելի լինի:
– Հենց դա՞ էլ խանգարում է այս խորհրդարանին:
– Ոչ միայն այս խորհրդարանին, սրանից հետո եկող բոլոր խորհրդարաններին, եթե պահենք կայուն մեծամասնության ինստիտուտը:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
