«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է փաստաբան Գևորգ Գյոզալյանը
– Պարո՛ն Գյոզալյան, վերջին շրջանում դարձյալ բարձրացվում է դատական համակարգի վեթինգի հարցը։ Արդարադատության ոլորտի խնդիրները չլուծելով՝ ինչի՞ առաջ է կանգնած երկիրը։
– Հիմնականում իշխող ուժի բավական հակասական հայտարարությունների պատճառով է, որ այս հարցերը շատ ավելի էմոցիոնալ դաշտում են այսօր քննարկվում։ Երբ իշխող ուժը իշխանության եկավ, փորձեց վեթինգի գաղափարն առաջ տանել, այնուհետև վեթինգը վերափոխվեց բարեվարքության։
Եվ այս ոլորտում կարծես թե իշխող ուժն ինքն էլ չէր կողմնորոշվում, թե ինչ էր ուզում իրականում անել։ Իսկ որ դատական համակարգը վաղուց պետք է արմատական փոփոխությունների ենթարկվեր, կարծում եմ՝ դա ընդունել են նաև նախորդ իշխանությունը, նախորդի նախորդը։
Բոլոր իշխանությունները միշտ եկել են ու բարձրացրել այդ խնդիրը։ Սակայն բոլորը, չգիտես ինչու, այդ խնդրի լուծում ասելով՝ պատկերացնում են միայն օրենսդրական փոփոխությունները, ինչը կարևոր է, բայց ոչ բավարար։
Մոտ 30 տարի մենք ունենք այսպիսի արդարադատական համակարգ, ես կարծում եմ, որ մեր երկրի նման երկրի համար մեծ ճոխություն է սա։ Այսինքն՝ չէր կարելի թույլ տալ, որ այդպիսի դատական համակարգ ունենանք։ Եվ դրա դառը պտուղները քաղեցին նախկին իշխանությունը, նախկինի նախկինը, քաղում են նաև այսօրվա իշխանությունները։
– Այս փուլում տարբեր քրեական գործերով դատարանները մերժում են կալանք սահմանել, հասարակությունը մեղադրում է իշխանություններին, որ իրենց անգործության հետևանքն է սա։ Երկրում արդարադատություն գործո՞ւմ է այսօր։
– Դրանք ամեն մեկը մի գործ է, որոնց պետք է նայել՝ կոնկրետ գործի առանձնահատկությունից ելնելով։
Ես չեմ ուզում ընդհանուր գնահատական տալ բոլոր դատավորներին։ Դատական համակարգն առհասարակ ինձ մոտ վստահություն չի վայելում։ Ես՝ որպես մասնագետ, չեմ վստահում այս դատական համակարգին։
Բայց այս դատական համակարգում կան քիչ դատավորներ, որոնք փորձում են արդարադատության շահը վեր դասել իրենց իսկ շահից։
Այդ կալանքները, որոնց մասին ասում եք, որ մեկ գործով տալիս են կամ չեն տալիս, հանրությունը չէ, որ պետք է որոշի՝ ճի՞շտ արեցին՝ այդ կալանքը տվեցին, թե՞ ոչ։ Բայց ընդհանուրի մեջ որ նայում ենք, հանրությունն արդարացիորեն ունի այդ պահանջի իրավունքը, որ՝ հարգելիներս, ախր նույն դատական համակարգն է, որը նախկին իշխանությունների օրոք կալանավորում էր անխտիր բոլորին։ Այս իշխանությունների օրոք համատարած կալանքը չի կիրառվում։
Այստեղ առնվազն մի քիչ տարընկալում կա, թե ինչու էր նույն դատական համակարգը տարբեր ձևերով գործում։ Էլ չասեմ, որ դատական համակարգի տարբեր ներկայացուցիչներ քաղաքական հայտարարություններ են անում, ինչ-որ մի ժամանակահատված փորձում են քաղաքական իշխանություններին սիրաշահել, կլորացնել նրանց ասածները։
Հետո, երբ քաղաքական ցնցումներ են լինում հայտնի պատճառներով, դառնում են մոլի իրավունքի պաշտպան։
– Այս ամենից դուրս գալու համար հստակ տեսլական չպե՞տք է լինի համակարգի համար։
– Այս իշխանությունը բաց թողեց այդ ժամանակը։ Եվ այս քաղաքական վայրիվերումների ժամանակաշրջանում արմատական փոփոխություն անելը, կարծում եմ, բավական բարդ է լինելու, եթե չասեմ՝ անհնար։
Այս իշխանությունները ոչ միայն այդ ժամանակահատվածը չօգտագործեցին, այլ նույն այդ դատական համակարգի ներկայացուցիչներին, որոնց քննադատում են, իրենք են նշանակել, ո՞ւմ են բողոքում։
Իշխող ուժում պատգամավորներ կան, որոնք քննադատում են այս կամ այն չակերտավոր ընդդիմադրին՝ մոռանալով, որ իրենք են երաշխավոր կանգնել, որ այդ ընդդիմադիրը կալանքի տակ չհայտնվի։
– ԲԴԽ նախագահը կոչով դիմեց դատավորներին՝ նշելով, որ եկել է ժամանակը ապացուցելու, որ իրենք պատերի տակ վնգստացող չեն։ Այսինքն՝ հնրարավո՞ր է դատավորներն իրենք փոխեն իրենց գործելաոճը, համակարգում ինքնամաքրում լինի։
– Այդ նույն ԲԴԽ նախագահը նախկինում այլ պատասխան էր տալիս վարչապետի այդ հայտարարությանը։ Ես ուզում եմ հասկանալ՝ այն ժամանակ ինչո՞ւ նույնը բանը չասաց այդ նույն ԲԴԽ նախագահը։
Ինչո՞ւ այն ժամանակ չասաց՝ հիմա ապացուցեք, որ մեր համակարգում վնգստացող դատավորներ չկան։ Ինչո՞ւ էր պետք, որ սպասեր քաղաքական ցնցում լիներ։ Մենք այսօր ցնցումների փուլ ենք ապրում, կանգնած ենք պետականության կորստի առաջ, ԲԴԽ նախագահը նոր է հիշել, որ հիմա պահն է։
Հենց իմ ասածն էլ դա է, որ դատական համակարգի այդ «համարձակները» չպետք է իրենց արտահայտությունները կամ գործունեությունը պայմանավորեն կոնկրետ ժամանակահատվածով։
Եվ իմ՝ նրանց չվստահելը հենց դրանով է պայմանավորված։ Եղբայր, դուք միշտ պետք է գործեք այդպես, այլ ոչ թե նայեք, թե քաղաքական ինչ փոփոխություն եղավ, և ըստ այդմ բարձրաձայնեք ու հայտարարություններ անեք։
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
