Ինչպես հայտնի է, ԱԺ օրակարգում է գտնվում ԵՏՄ պայմանագրին Հայաստանի միանալու հարցը, որն, ըստ ամենայնի, առաջիկա օրերին կքննարկվի օրենսդիրում:
«Իրազեկ Քաղաքացիների Միավորումը» Ազգային Ժողովի առավել ակտիվ, ծանրակշիռ և հարցով հետաքրքրված 32 պատգամավորներին է ուղղարկել տեղեկանք, ուր զետեղված են ԵՏՄ պայմանագրի կիրառման առավել շոշափելի հետևանքները:
Ստորև ներկայացնում ենք այն:
Տ Ե Ղ Ե Կ Ա Ն Ք
Եվրասիական Տնտեսական Միության 2014 թվականի մայիսի 29-ի պայմանագրին միանալու մասին պայմանագրի գործարկման որոշ հետևանքների և փաստերի մասին
Տնտեսական
- ԵՏՄ մաքսային դրույքաչափերի 76 տոկոսը հակասում են Հայաստանի շահերից բխող այն դրույքաչափերին, որոնք սահմանել է այս օրենսդիրը Մաքսային Օրենսգրքի 102-րդ հոդվածով:
- Անդամակցության արդյունքում նվազելու են 1700 ապրանքատեսակների մաքսային դրույքաչափեր և ավելանալու են 7000-ինը: Այդ 7000-ից միայն մոտ 700-ն է, որ ավելանալու է մի-քանի տարուց: Մնացայալ 6300-ը` ամինջապես (Տես աղյուսյակ 1-ը): Եվ այդ ապրանքներից շատերը ԵՏՄ-ում չունեն մրցունակ և որակյալ նմանակներ, ուստի սպառողների համար դրանց թանկացումը անխուսափելի է:
- Ըստ պայմանագրի մենք սինխրոնիզացնելու ենք դրամավարկային քաղաքականությունը… Սակայն Հայկական դրամը ավելի կայուն է, քան ռուսական ռուբլին, ուստի դա կբերի բացասական հետևանքների:
- ԵՏՄ անդամ երկրների հետ մենք իրականացնում ենք մեր արտաքին առևտրի ընդհամենը 25 տոկոսը: Այդ մասով բան չի փոխվի, քանի որ մենք արդեն ԱՊՀ ազատ առևտրի պայմանագիր ունենք այդ երկրների հետ և միմյանց հետ 0-ական մաքսատուրքերով ենք աշխատում: Սակայն արտաքին առևտրի մյուս 75 տոկոսը կարող է տուժել, քանի որ, ըստ քննարկվող պայմանագրի, փոխվելու են ԱՀԿ-ում մեր անդամակցության պայմանները և սկսելու են գործել ներմուծման առավել բարձր մաքսային դրույքաչափեր:
- Արտաքին առջտրի պրո-Ռուսական վեկտորը նաև նշանակելու է, որ մեր երկիրը էլ ավելի է կախման մեջ հայտնվելու Լարսի ճանապարհից, որը տարեկան մի քանի ամիս փակ է և մեր ու ԵՏՄ-ի միակ ցամաքային կապն է:
- Հայաստանը կարող է զրկվել ԵՄ-ից ստացված GSP+ մաքսային արտոնությունների համակարգից, քանի որ ԵՏՄ անդամ երկներիը չունեն ոչ GSP+, ոչ էլ, անգամ GSP արտոնություններ:
- Անդամակցելով ԵՏՄ-ին չենք կարողանալու զարգացնել տնտեսական հարաբերությունները ԵՄ-ի հետ: Իսկ ԵՄ-ը 40 անգամ ավելի մեծ տնտեսություն ունի և 7,5 անգամ ավելի մեծ ապրանքաշրջանառություն, քան ԵՏՄ-ն:
- Եթե ԵՄ ասոցացման դեպքում գործադիրը համարում էր, որ լինելու էր ՀՆԱ-ի 2,3 տոկոս հավելյան աճ, արտահանման 15 տոկոս հավելյան աճ և գնաճի կոմպենսացիա, ապա ԵՏՄ-ի դեպքում որևէ հստակ թիվ հայտնի չէ:
Ռազմական
- Մենք հաճախ զենք և որպես զենք ծառայող տեխնիկա ենք գնում ԵՏՄ անդամ չհանդիսացող երկրներից` Սլովակիա, Չինաստան, Ճապոնիա, Սերբիա և այլն: Սակայն, ԵՏՄ-ում այլ երկրներից ներմուծվող զենքերը մաքսազերծվելու են 18-20 տոկոսով… Եվ այդ մաքսը ՊՆ-ն վճարելու է ԵՏՄ անդամ երկրներին:
- Այդ հարցը, ըստ էության, լուծված չէ քննարկվող պայմանագրի 3-րդ հավելվածի 44-րդ հոդվածով, քանի որ այդ ժամանակավոր արտոնությունը միայն ԵՏՄ-ում նմանակը չունեցող զենքերի մասով է:
Գյուղատնտեսություն
- Տրակտորների, բեռնատարների, պահեստամասերի, սերմացուի և պարարտանյութի մեծ մասը բերվում է ոչ ԵՏՄ-ից և դրանք բոլորը թանկանալու են (մանրամասն` աղյուսյակ 1-ում):
Լեռնային Ղարաբաղ
- Համաձայն քաննարկվող պայմանագրի 2-րդ հավելվածի 7-րդ հոդվածի, ինչպես նաև ՄՄ Մաքսային օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին, 95-րդ հոդվածի 2-րդ և 97-րդ հոդվածի 1-ին մասերի հստակ է, որ Արցախի հետ սահմանին, դե-յուրե, պետք է լինի մաքսակետ:
Ժողովրդավարություն
- «Ֆրիդոմ Հաուս» կազմակերպության կատարած ուսումնասիրությունները վկայում են, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը 7 բալանոց սանդղակով, որտեղ 1-ը դրականն է, իսկ 7-ը բացասականը, 2014 թվականին գրանցել է 6,29 միավոր, Ղազախստանը՝ 6,61, իսկ Բելառուսը 6,71: Մինչդեռ Հայաստանի 2014 թվականի ցուցանիշը 5.36 է:
- «Էկոնոմիստ Ինտելիջենս Յունիոն»-ի կողմից համաձայն՝ 2013 թվականին աշխարհի 167 երկրներում ժողովրդավարության իրավիճակի ցանկում ՌԴ-ն զբաղեցնում 125-րդ, Բելառուսը 142-րդ, Ղազախստանը 140-րդ, իսկ Հայաստանը 116-րդ հորիզոնականը (որտեղ 1-ին հորիզանակնում ամենաժողովրդավար երկիրն է):
- Ընդ որում, ըստ նույն «Էկոնոմիստ Ինտելիջենս Յունիոն»-ի՝ ՀՀ քաղաքական ռեժիմը կիսով չափ ավտոկրատ է, իսկ ԵՏՄ մյուս երեք երկրներում՝ բացարձակ ավտոկրատ: Բավական է միայն նշել, որ ՌԴ-ում 1999 թ.-ից, Ղազախստանում 1990 թ.-ից իսկ Բելառուսում՝ 1994 թ.-ից հետո երկրի ղեկավար, փաստացի, չի փոխվել:
- Արդեն իսկ հնչում են կոչեր Հայաստանում մամուլի և քաղաքացիական հասարակության ոլորտներում որոշակի փոփոխություններ մտցնելու վերաբերյալ: Այսպես օրինակ, այս տարվա մայիսին ՌԴ դեսպան Իվան Վոլինկինը հայտարարել էր, որ Ռուսաստանը պետք է ավելի ակտիվ ներկայանա Հայաստանի ինֆորմացիոն դաշտում, ինչպես նաև «ՀՀ-ՌԴ բարեկամության մեջ սեպ խրող» հասարակական կազմակերպությունները վերացնելու կոչ էր արել: 2014 թ. փետրվարին ռուսական «ԻԱ Ռեգնում» լրատվամիջոցը խորհուրդ էր տվել հայկական օրինապահ մարմիններին վերահսկել Ռուսաստանի վերաբերյալ քննադատական հոդվածներ տպող հայկական լրագրողներին ու լրատվամիջոցներին:
Անկախություն
- ՀՀ Անկախության հռչակագրի 6-րդ կետն ասում է, որ «Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ, վարում է անկախ արտաքին քաղաքականություն, անմիջական հարաբերություններ է հաստատում այլ պետությունների հետ»: Սակայն, ԵՏՄ պայմանագրով ստացվում է, որ մենք այլևս չենք կարող ունենալ անկախ արտաքին տնտեսական քաղաքականություն… Օրինակ, չենք կարող որևէ մի երկրի հետ, օրինակ, ազատ առևտրի համաձայնագիր ստորագրել:
- Հենց ԵՏՄ ինտեգրացիայի արդյունքում մենք չկարողացանք ստորագրել ԵՄ ասոցացման համաձայնագիրը, քանի որ ԵՏՄ-ում արտաքին տնտեսական քաղաքականության սուվերենությունը հանձնվում է վերպետական մարմնին:
- ՀՀ միացումը ԵՏՄ-ին միանշանակ կտրուկ փոխելու է ՀՀ արտաքին (ոչ միայն տնտեսական) քաղաքականությունը: Այսպես, օրինակ, այս տարվա մարտին Ղրիմի հանրաքվեի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի քվեարկության ժամանակ Հայաստանը այդ հանրաքվեի ճանաչմանը կողմ քվեարկեց, թեև քվեարկության նախորդ օրը ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի մամուլի քարտուղար Տիգրան Բալայանը հայտարարել էր, որ Հայաստանը ձեռնպահ կքվեարկի:
- Միության քաղաքական լինելու մասին վկայում է նաև այն հանգամանքը, որ ԵՏՄ-ին Հայաստանի միանալու պայմանագրի ստորագրումից անմիջապես հետո ՌԴ նապագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել էր, որ ԵՏՄ անդամ երկրները պետք է միասնական դիրքորոշում արտահայտեն Ուկրաինայում տեղի ունեցող դեպքերի վերաբերյալ:
Սահմանադրականությունը
- ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածն ասում է, որ «Հայաստանը ինքնիշխան պետություն է», սակայն, ԵՏՄ մայիսի 29-ի պայմանագրի 1-ին հավելվածի 13-րդ հոդվածում կարդում ենք «ԵՏՄ հանձնաժողովն իր իրավասությունների սահմաններում կայացնում է որոշումներ, որոնք պարտադիր են անդամ-պետությունների համար… Հանձնաժողովի որոշումները ենթակա են անդամ-պետությունների տարածքում անմիջական կիրառման» … Այստեղ հարկ է նշել, որ այդ որոշումներն կայացվելու են ոչ թե կոնսենսուսով, այլ ձայների մեծամասնությամբ, իսկ Հայաստանը, առաջին տարում, ունենալու է մեկ ձայնի իրավունք (մյուս երկրները` երեքական ձայն ունեն):
- ԵՏՄ մայիսի 29-ի պայմանագրի 42-րդ և 45-րդ հոդվածներով ասվում է, որ ԵՏՄ Հանձնաժողովը սահմանում է ներմուծման մաքսատուրքերի տոկոսադրույքները: … Բայց մեր Սահմանադրության 45-րդ և 83.5 հոդվածներում գրված է, որ բացառապես ՀՀ օրենքով են սահմանվում ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց կողմից վճարվող հարկերի, տուրքերի և այլ պարտադիր վճարների տեսակները, չափը, վճարման կարգը:
Աղյուսյակ 1
Մի շարք ապրանքատեսակների ներմուծման մաքսային դրույքաչափերի փոփոխությունը
ԱՏԳ ԱԱ կոդը |
Ապրանք անվանումը |
Այժմ ՀՀ-ում և ՄՄ-ում գործող ներմուծման մաքսային դրույքաչափերի տարբերությունը |
ԵՏՄ մաքսային դրույքաչափի ուժի մեջ մտնելու ժամկետը |
0203 |
Խոզի միս |
մինչև 55% |
սկսած 2021թ-ից |
0207 |
Ընտանի թռչնի միս եւ մսամթերք |
15% |
սկսած 2017թ-ից |
0402 |
Կաթ եւ սերուցք` խտացրած կամ քաղցրացրած, կաթի փոշի |
8.3-12.3% |
սկսած 2018թ-ից |
0405 |
Կարագ; կաթնային մածուկ |
5-12.5% |
սկսած 2018թ-ից |
0713 |
Լոբազգի բանջարեղեն չորացրած |
13.3-14% |
սկսած 2019թ-ից |
0902 |
Թեյ |
7.5-8.1% |
սկսած 2018թ-ից |
1006 |
Բրինձ |
13.3% |
սկսած 2019թ-ից |
1103 |
Ձավարեղեն |
0-3.3% |
2015 |
1107 |
Ածիկ |
7% |
սկսաժ 2018թ-ից |
1512 |
Արեւածաղկի, քրքումի կամ բամբակի ձեթ |
5% |
սկսած 2018թ-ից |
1517 |
Մարգարին; խառնուրդ կամ պատրաստի մթերք կենդանական կամ բուսական ճարպից կամ յուղից |
5-8.3% |
սկսած 2020թ-ից |
1902 |
Մակարոնեղեն |
3-5% |
2015 |
2309 |
Կենդանիների կեր |
0-7.5% |
2020 |
3004 |
Դեղամիջոցներ` կշռածրարած |
7.7-12.3% |
սկսած 2019թ-ից |
31 |
Պարարտանյութեր |
8-9% |
սկսած 2018թ-ից |
3005 |
Բամբակ, թանզիֆ, վիրակապ եւ նման միջոցներ |
8.3% |
սկսած 2019թ-ից |
3209 |
Ներկեր եւ լաքեր` լուծած ջրային միջավայրում |
12.9% |
սկսած 2018թ-ից |
3402 |
Լվացող եւ մաքրող միջոցներ |
12.3-13.3% |
սկսած 2019թ-ից |
4803 |
Անձեռոցիկ, սփռոց եւ թղթի այլ տեսակ տնտեսական-կենցաղային կամ սան-հիգիենիկ նշանակության, թաղանթանյութից բամբակ, պաստառ |
12.5-13.8% |
սկսած 2019թ-ից |
4818 |
Զուգարանի թուղթ եւ թղթե այլ տնտեսական-կենցաղային կամ սան-հիգիենիկ նշանակության իրեր, հագուստի պարագաներ |
2.5-8.5% |
2015 |
6116 |
Ձեռնոց, թաթման եւ միտենկա, տրիկոտաժե |
0-4% |
2015 |
6302 |
Սպիտակեղեն անկողնու, ճաշի, զուգարանային եւ խոհանոցի |
5.7-8.3% |
2020 |
6908 |
Սալիկներ երեսպատման խեցեգործ` ջնարակած |
2.5-3% |
2015 |
6912 |
Ամանեղեն ճաշի, խոհանոցի եւ այլ տնտեսական արտադրանք` ոչ ճենապակե |
7.3-8.3% |
2020 |
7106 |
Արծաթ |
18.10% |
սկսած 2019թ-ից |
7108 |
Ոսկի |
18.1-19% |
սկսած 2019թ-ից |
8528 |
Ընդունիչ սարքավորում հեռուստատեսային կապի |
6.7% |
2015 |
8701 |
Տրակտորներ |
13-14% |
2015 |
8702 |
Ավտոբուսներ |
8.8-24% |
2020 |
8703 |
Ավտոմեքենաներ |
կախված տարիքից և շարժիչի ծավալից մինչև 200 % |
2020 |
8704 |
Բեռնատարներ |
կախված տարիքից և շարժիչի ծավալից մինչև 150 % |
2020 |
9101 |
Ժամացույց` իր վրա կամ հետ` կրելու, թանկարժեք մետաղից կամ մետաղից` երեսապատ թանկարժեք մետաղով |
5.7-7.3% |
2015 |
9401 |
Կահույք նստելու, ոչ 9402 դիրքի եւ դրանց մասեր |
5% |
2015 |
9503 |
Եռանիվ հեծանիվ եւ նման անվավոր խաղալիք; սայլակ` տիկնիկի; տիկնիկ; այլ խաղալիքներ |
մինչև 3,8 % |
2015 |
9613 |
Վառիչներ եւ դրանց մասեր, ոչ կայծքար եւ պատրույգ |
5% |
2015 |
9615 |
Սանրեր` մազերի; բռնիչներ, սեղմակ գանգրացման, բիգուդի եւ նման իրեր, դրանց մասեր |
5% |
2015 |
9619 |
Մանկական խանձարուրներ եւ նման արտադրանք տարբեր նյութերից |
0-6.2% |
2015 |
տարբեր |
Սերմնացու |
մոտ 5%` կախված տեսակից |
Ժամկետը կախված է տեսակից |