Դոլարի նկատմամբ հայկական դրամի արժեզրկումն ու ֆինանսական շուկայում տիրող անկայունությունը Հայաստանի՝ ճգնաժամ ապրող Ռուսաստանից կախյալ զարգացման ուղղակի հետեւանք է: «Մեդիալաբի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնում տնտեսագետ Աշոտ Եղիազարյանը:
«Այն պատժամիջոցները, որ կիրառվում է Ռուսաստանի նկատմամաբ Արեւմուտքի կողմից, բնականաբար, արտացոլվում է մեր տնտեսության վրա, որը կախյալ, պերիֆերիկ տնտեսություն է Ռուսաստանի համար եւ միշտ շահագործվել է»,-ասում է Աշոտ Եղիազարյանը:
Այն, թե ինչն է ազդում դրամի փոխարժեքի վրա, տնտեսագետի խոսքով հանրահայտ է՝ ռուսական ռուբլու անկմամբ պայմանավորված նվազել են արժութային մուտքերը Հայաստան, կա նաեւ արտարժույթի որոշակի արտահոսք Հայաստանից:
«Այլընտրանք» հետազոտական կենտրոնի ղեկավար, տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանը նույնպես չի բացառում սպեկուլյատիվ գործարքներով Հայաստանից դոլարի արտահոսքը:
«Հաայասատանում ձեւավորված նպաստավոր փոխարժեքն ի նպաստ իրենց, օգտագործելու, չեմ բացառում նաեւ Ռուսաստանի կողմից կապիտալների ինտերվենցիաները Հայաստանի Հանրապետություն ավելացնում են»,-ասում է Մանասերյանը:
Նրա համոզմամբ, ԿԲ-ն ու կառավարությունը պետք է ուժեղացնեն վերահսկողությունը եւ տվյալ իրավիճակում թույլ չտան ֆինանսական շուկայի այսչափ ազատությանը:
Նշենք, որ չնայած կայունություն ապահովելու մասին ԿԲ հայտարարություններին, դրամը այսօրվա դրությամբ մի փոքր բարելավել է իր դիրքերը, սակայն այնուամենայնիվ, վերջին օրերին դրամի արժեզրկումը հասել է առավելագույն սանդղակին` պատմության մեջ: Վերջին օրերին մեկ դոլարի գինը հասել էր մինչեւ աննախադեպ գնի` 630 դրամի:
ԿԲ նախագահ Արթուր Ջավադյանը հայտարարել է, որ բանկային համակարգոմ արտարժույթի խնդիրներ չկան եւ որ ստեղծված իրավիճակը խուճապի եւ սպեկուլյացիայի պատճառ է:
«Մենք վերահսկում ենք իրավիճակը: Մեր գերնպատակը մնում է գների կայունացումը»,-հայտարարել է Արթուր Ջավադյանը:
Ավելացնենք, որ դոլարի արժեւորումը եւ ռուսական ռուբլու արժեզրկումն ու տնտեսական ճգնաժամը Ռուսաստանում, որի հետեւանքները Հայաստանի տնտեսությունն ուղղակիորեն զգում է, պայմանավորված են համաշխարհային շուկայում նավթի գնանկմամբ:
ԱՄՀ կանխատեսումներով, այս գործընթացը կշարունակվի եւ Ռուսաստանի տնտեսությունը 2015 թվականին բացասական զարգացում կարձանագրի: ԱՄՀ Երեւանյան գրասենյակի ղեկավար Թերեզա Դաբան Սանչեսի ներկայացրած վերլուծության համաձայն, տնտեսական աճի ցուցանիշը Ռուսաստանում կկազմի մինուս 0.8 տոկոս:
«Ռուսատանի տնտեսական ճգնաժամը պայմանավորված է ոչ միայն նավթի գներով, այլեւ աշխարհաքաղաքական զարգացումներով, Ռուսաստանի տնտեսության կառուցվածքային ու կառավարման խնդիրներով»,-նշել է Թերեզա Դաբան Սանչեսը:
Տնտեսական աճի՝ ԱՄՀ-ը կանխատեսումները լավատեսական չեն նաեւ Հայաստանի համար: ԱՄՀ վերլուծության համաձայն, նշված գործոնների ազդեցությամբ պայմանավորված, Հայաստանի տնտեսական աճը ցածր կլինի եւ կկազմի 3 տոկոս:
Տնտեսագետ Աշոտ Եղիազարյանը ստեղծված իրավիճակում Հայաստանի համար միակ ելքը համարում է զարգացման կախյալ ճանապարհից դուրս գալն ու այլընտրանքին՝ Եվրաասոցացմանը վերադառնալը:
«Փաստացի մենք կորցրել ենք արտահանումը դեպի Ռուսաստան, տրանսֆերտները նվազագույնի են հասցվել: Այս գործընթացը կշարունակվի ու կխորանա»,-«Մեդիալաբին» ասում է Աշոտ Եղիազարյանը:
Հայաստանը, ուր պաշտոնապես աղքատ է համարվում ամեն երրորդ բնակիչ, հազարավոր ընտանիքներ տասնամյակներ շարունակ ապրում են արտերկրից ստացվող մասնավոր փոխանցումների շնորհիվ:
Ըստ ԿԲ տվյալների, 2013-ի ընթացքում երկրի ՀՆԱ-ի մոտ 17,3 տոկոսը կազմել են հենց դեպի Հայաստան կատարված դրամական փոխանցումները: Անցյալ տարի տրանսֆերտները կազմել են 1 869,7 մլն դոլար:
Արտերկրից Հայաստան կատարվող տրանսֆերտների մեջ առյուծի բաժնի համախառնը ծավալի 83,6 տոկոսը բաժին է հասնում Ռուսաստանին, որտեղից մասնավոր փոխանցումները թեեւ հունվար-հոկտեմբեր ամիսներին ընդհանուր առմամբ 4,4 տոկոսի անկում են գրանցել` կազմելով 1 241,4 մլն դոլար, սակայն հիմնական անկումները շարունակվել են վերջին ամիսներին:
Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների ծավալը շարունակել է նվազել միջազգային արժութային շուկաներում ռուսական ռուբլու արժեզրկման պայմաններում: Եթե ռուսական տրանսֆերտները հոսքը հունիսին նվազել է 4.6, հուլիսին` 6.6, օգոստոսին 7.7, սեպտեմբերին 7 տոկոսով, ապա հոկտեմբերին անկումը կազմել է 19 տոկոս:
Անցյալ տարվա հոկտեմբերի նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ, այս հոկտեմբերին փոխանցվել է 161,6 մլն դոլար` 17,1 տոկոսով ավելի քիչ գումար քան նախորդ տարի:
Նոյեմբերի տվյալները դեռեւս հասանելի չեն: Համատարած թանակցումների եւ դրամ-դոլար դրամայի հետեւանքով խուճապային վիճակ է ստեղծվել Հայաստանում:
Թանկացել են առաջին անհրաժեշտության ապրանքները, սննդամթերքը, հագուստը, դեղորայքը: Տրանսպորտի համար օգագործվող գազի գների բարձրացման հետեւանքով երկու օր է երթուղայինի վարորդները գործադուլ են անում:
Հարցին, թե ինչ միջոցներ պետք է ձեռնարկի ԿԲ-ն, դոլար-դրամ հարաբերակցությունը եթե ոչ նախկին մակարդակին, ապա գոնե որոշակի կայունության հասցնելու համար, Աշոտ Եղիազարյանը պատասխանում է.
«ԿԲ-ի կառավարության հարց չկա: Հարցն ավելի ընդգրկուն է՝ պետք է դուրս գալ այդ կախյալ վիճակից, պետք է վերականգնել ԵՄ հետ հարաբերությունները ամբողջ ճակատով, զարգացնել Իրանի հետ կապերը: Մեր տնտեսության մեջ պետք է պակասացնել ՌԴ ազդեցությունը»:
Տնտեսագետի գնահատմամբ, ֆինանսական շուկայում վայրիվերումները կշարունակվեն, քանի որ Հայաստանի ձեռքերը կապված են:
«Մենք չունենք այլընտրանքային ընտրության հնարավորություն: Մինչեւ այս էլ դա կար, բայց այն ֆորմալացվեց սեպտեմբերի երեքին: Մենք ստանձնել ենք պարտավորություններ, որոնք թույլ չեն տալիս մանեւրել, գործել ազատ եւ ինքնուրույն»,-ասում է նա:
Աշոտ Եղիազարյանի գնահատմամբ, ճգնաժամի հետ զուգահեռ Հայաստանում Ռուսաստանի ազդեցությունը նվազում է հենց ֆինանսական առումով՝ դրամական փոխանցումների, արտահանումից ստացվող գումարների, ենթակառուցվաքներում ներդրումների ու ստացվում է, որ մ կողմից մենք հնարավորություն չունենք զարգացնել տնտեսությունը, ներդրումներ անել, քանի որ պակասում են այդ հնարավորությունները, մյուս կողմից՝ սահմանափակված ենք այլընտրանքային լուծումներ գտնելու հարցում:
«Հայաստանն այսօր այս վիճակում է»,-արձանագրում է Աշոտ Եղիազարյանը:
Իսկ տնտեսագետ, Հայաստանի նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը այս ամենի հետեւանքով կենսամակարդակի իջեցում է կանխատեսում:
«Մի բան պարզ է։ Կունենանք կենսամակարդակի 30%-ոց անկում և աղքատության ցուցանիշի բարձրացում մինչև 46-50»,- «Ֆեյսբուքի» իր էջում ներկայացնելով իր վերլուծությունը եզրափակում է նախկին վարչապետը:
Էմմա Քալաշյան
© Medialab.am
