«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Երևանի տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանը:
-Պարոն Բաբայան, մի քանի օր առաջ երեխաների պաշտպանության միջազգային օրն էր, ինչպես միշտ, Երեւանում օրը հիշվեց միջոցառումներով: Ի՞նչ եք կարծում, մեր երկրում երեխաներին ինչի՞ց պետք է պաշտպանել:
-Ես կարծում եմ ոչ միայն Հայաստանում, ընդհանրապես, երեխան պաշտպանության կարիք ունի: Երեխան թույլ է, ֆիզիկապես թույլ է եւ հասարակությունը այնքանով է մարդասիրական ու քաղաքակրթված, որքանով պաշտպանում է թույլերին: Երեխան անկեղծ է իր բոլոր դրսեւորումների մեջ, հասարակությունը պետք է պաշտպանի անկեղծությունը, որովհետեւ, անկախ նրանից, համաձայն է, համաձայն չէ, անկեղծ մթնոլորտում ապրելը շատ ավելի հեշտ է եւ դյուրին, քան կեղծավոր մթնոլորտում:
-Հայաստանում ինչպիսի՞ մթնոլորտ է, անկեղծություն կա՞:
–Ես դժվարանում եմ ամբողջ երկրի համար ասել, կան մարդիկ որոնք անկեղծ են, բոլոր դեպքերում, հասարակությունը անկեղծությունը գնահատում է: Ինձ համար հասարակության գնահատականը շատ ավելի կարեւոր է, քան անհատների, որոնք ասենք իշխանության կամ ընդդիմության մեջ են: Մենք մշտապես ինքներս մեզ ստուգում ենք` ճիշտ ենք, ճիշտ չենք, գուցե սխալվել ենք: Լավ է, երբ այդ լակմուսը հասարակությունն է, այլ ոչ թե կոնկրետ պետը, ղեկավարը, նախարարը, վարչապետը կամ նախագահը, որովհետեւ անհատները փոխվում են, իսկ հասարակությունը մնում է:
-Ապրիլյան իրադարձություններից հետո մեր հասարակության մեջ ինչ-որ բան փոխվե՞ց, մթնոլորտ, տրասմադրություն…
-Որոշակի բան փոխվեց, որը շատ կարեւոր է: Հասարակությունը, առաջին հերթին երիտասարդության շնորհիվ հասկացավ, որ մենք, եթե ուզում ենք ունենալ անկախ պետություն, պետք է առաջնորդվենք ուրիշ սկսզբունքներով` ապավինենք սեփական մտքին, սեփական ուժերին, հասկանանք, որ սա մեր տունն է եւ անթույլատրելի է այս տանը ապրես այնպես, կարծես թե եկել ես մեկ օրով կամ մեկ ժամով եւ քո հիմնական խնդիրն ինչ-որ բան թռցնելը, փախցնելն է: Սա շատ կարեւոր է, եթե դու քեզ զգում ես երկրի տերը, փոխվում է ամբողջ վերաբերմունքը: Երկրի տերը լինել, չի նշանակում միայն սահմանը պաշտպանել, սա նշանակում է նաեւ երկրի ներսում այնպես կարգավորել բոլոր հարաբերությունները, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի իրեն զգա իր երկրի տերը, որովհետեւ ստրուկը, ծառան, ոչ մի պատասխանատվություն չի կրում, պատասխանատու կարող է լինել միայն ազատ մարդը, տերը դա ազատ մարդն է:
-Իսկ մենք` հասարակությունը, պետությունը, այսպես կոչված քաղաքական իստեբլիշմենտը, գիտակցո՞ւմ ենք, որ տեր ենք:
-Ես կարծում եմ, որ հասարակությունը միշտ պետք է լինի իշխանությունը ճնշողի դերում, մենք հաճախ այդ լիազորությունը հանձնում ենք ընդդիմությանը, սպասում ենք, որ մեկ ուրիշը դա կանի: Մեր շատ ու շատ սխալներ գալիս են նրանից, որ մենք միչեւ հիմա չենք հասկանում, որ ապրում ենք սովետական մտածելակերպով, եթե սովետական միությունը պահպանվեր, 2016 թվականին կունենար հենց այսպիսի տեսք: Գիտեք, երբ դու ապրում ես այդ նոստալգիկ երեւույթով, որը ընդհանրապես չի լինի, երբ քո անձնական երիտասարդությունը տեղափոխում ես հասարակության եւ համակարգի արժանիքների վրա, դու հաստատ սխալ ես անում, երբ դու չես ապրում քո ներկայով, քո ապագայով, այլ ապրում ես միայն անցյալով, դու սխալ ես անում, երբ դու ասում են, որ երիտասարդները մեր ապագան են, նորից սխալ ես անում, որովհետեւ նրանք մեր ներկան են, կյանքը, ընդհանրապես երիտասարդությունն է:
-Պարոն Բաբայան, այսօր, կարծես թե ապրիլյան էյֆորիայից դուրս ենք եկել ու քննարկում ենք տեղի ունեցածի հետեւանքները, կորուստները, խոսում ենք կորցրած տարածքներից: Հասարակության մի մասն այն հետ բերելու կոչեր է անում, մյուսները նոր զոհեր չեն ուզում: Ի՞նչ պետք է անել ստեղծված իրավիճակում:
-Շատ կարեւոր հարց եք տալիս, այդ քննարկումն անշուշտ պետք է լինի, բայց կարծում եմ մի փոքր ավելի գլոբալ հարցի շուրջ` ընդհանրապես մենք ի՞նչ ենք ուզում, ինչպե՞ս ենք տեսնում մեր տեղն աշխարհում, ո՞ր քաղաքակրթության մեջ ենք տեսնում: Այս հարցերն ավելի կարեւոր են, որովհետեւ երբ այս հարցերին դու փորձում ես պատասխան տալ, այդ պատասխաններից ելնելով արդեն մյուս հարցերի պատռասխաններն են ծնվում: Եթե անկեղծ ասենք, մենք մինչեւ հիմա չենք կողմնորոշվել, թե մենք ինչ ենք ուզում Ղարաբաղից` ուզում ենք միանա Հայաստանին, անկախ պետություն դառնա, ընդ որում, անկեղծ` ինչ ենք ուզում, ոչ թե խաբելով` ինչ ենք ուզում, ոչ թե թոզ փչելով` էսօր էսպես անենք, մի քիչ խաբենք, վաղը կերեւա…
Այդ մանր-մունր խորամանկությունները շատ տեսանելի են: Հնդկաստանում շատ հետաքրքիր զուգարաններ են փողոցում, տղամարդկանց զուգարանները միայն կողքի եւ դիմացի պատեր ունեն, եթե ինքը մեջքով կանգնում է եւ չի տեսնում ոչ մեկին, տպավորություն է ստեղծվում, թե իրեն էլ չեն տեսնում, չեն տեսնում, թե ինքն ինչպես է միզում:
Հիմա այնպիսի տպավորություն է, թե մեզ թվում է, որ մեր փոքրիկ խորամանկությունները, այն, ինչ սովոր ենք անել առեւտրի մեջ, առօրյայում, չի երեւում: Դա շատ լավ երեւոմ է , ավելին, դա քանդում է այն վստահությունը, որ պետք է լինի քո հանդեպ, իսկ երբ մենք սկսում ենք անկեղծ խոսել աշխարհի հետ, տեսնում ենք, որ աջակցություն ենք ստանում:
Այդպես էր ութսունութ թվականին, երբ Ղարաբաղյան շարժումը միանշանակ աջակցություն ստացավ քաղաքակիրթ աշխարհից: Վերջին իրադարձությունների դեպքում էլ, հենց մենք առաջ ենք քաշում հասկանալի, մարդավարի խնդիրներ, ասենք` առաջին հերթին դադարեցնել կրակը, դրա երաշխիքներ ունենալ, ավելացնել միսիան, տեղադրել համապատասխան սարքեր, անմիջապես աջակցություն ենք ստանում քաղաքակիրթ աշխարհից, իսկ նրանք ովքեր ուժով են փորձում լուծել այդ հարցերը, մերժվում են: Պահանջներ ներկայացնելուց ուրիշներին, դու ինքդ պետք է այդ պահանջներին համապատասխանես:
-Ինչպիսի՞ հանգուցալուծում եք տեսնում ստեղծված իրավիճակում: Դուք էլ նշեցիք, որ որոշ բաներ քաղաքակիրթ աշխարհը, տվյալ դեպքում ՄԽ համանախագահող երկրները ընդունեցին, բայց փաստորեն, այդ ամենը` հրադադարի պահպանում, շփման գծում հետաքննության մեխանիզմների ներդրում, երաշխիքներ, առայժմ միայն խոսքի մակարդակից այն կողմ չի անցնում, սահմանին կրակոցները դեռ լսվում են:
-Ես կարծում եմ առաջին հերթին հենց այդ ուղղությամբ պետք է ջանքեր գործադրել, որ դա չմնա լոկ հայտարարություն: Պետք է միավորել բոլոր ուժերը եւ առաջին հերթին մեր երկիրը եւ Ղարաբաղը դարձնել երկիր, որպեսզի բոլորի համար պարզ դառնա, որ Ղարաբաղը չի կարող այլ կերպ ապրել, որ ազատ մարդիկ չեն կարող ապրել անազատ երկրում: Սա ամենօրյա աշխատանք պետք է լինի:
-Մեր երկրի խնդիրները` կոռուպցիա, անվստահության մթնոլորտ, չվերացան, ճիշտ է, ապրիլի առաջին օրերին մի կողմ դրվեցին, բայց շարունակում են գոյություն ունենալ:
-Դրանք չէին էլ կարող վերանալ: Հասարակությունը համախմբվում է շատ կարեւոր հարց լուծելու համար, կոնկրետ կյանքի եւ մահու հարց լուծելու համար պարզ էր, որ հասարակությունը պետք է մի բռունցք դառնար, բայց դա չի նշանակում, որ պրոբլեմները դրա հետ միասին պետք է վերանային, ընդհակառակը , այդ օրերն ավելի բացահայտ կերպով ցույց տվեցին մեր եղած պրոբլեմները, մենք հասկացանք, որ այն հեքիաթը, որով մեզ երկար ժամանակ սնում էին, թե բանակը մեր միակ կայացած կառույցն է, ի չիք դարձավ, որովհետեւ նման բաներ չեն լինում, եռացող կաթսայում, հնարավոր չէ մի անկյուն պաղ մնա, կամ ամբողջ ջուրն է եռեում, կամ աշխատում է քո տնտեսությունը, քո անկախ դատարանը, որն իսկապես պետության, հասարակության շահերն է պաշտպանում, քո մտավորականությունը, որը նոր գաղափարներ է բերում, իշխանությանն անկեղծ ասում է ճշմարտությունը` անկախ նրանից դուր կգա, թե դուր չի գա:
-Բանակի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ ձերբակալվեցին: Խնդրի լուծո՞ւմ է:
-Ես ինքս սովետական բանակում եմ ծառայել, շատ լավ գիտեմ նրա թեր կողմերը, բանակը պետք է դադարի կառուցվել ու գործել սովետական բանակի սկզբունքով, որտեղ նույն կոռուպցիան էր, նույն գողությունն էր, որը կառուցվում էր ոչ թե ինտելեկտի վրա` կրթական էլեմենտը բանակ բերելու, այլ քանակով հակառակորդին ճնշելու սկզբունքով: Մենք արդյոք ունենք այն ռեսուրսը, որ Աստված չտա, ապագա պատերազմում քանակով խեղդենք թշնամուն, իհարկե` ոչ, մեր բանակը պետք է կառուցվի լրիվ ուրիշ սկզբունքով, մեր բանակում չպետք է լինեն գողական օրենքներ, մեր բանակը պետք է ընկալվի որպես ինտելեկտուալ կառույց, որտեղ պետք է գնահատվեն մարդու գիտելիքները, պարկեշտ լինելը, որտեղ ավագի եւ կրտսերի հարաբերությունները չեն կառուցվի տիրոջ ու ստրուկի հարաբերությունների նման, որտեղ զինվորական անձնակազմը կդադարի լինել մուրացկան` զինվորին ասելով, գնա հեռախոսս լիցքավորիր եւ այլն: Սրանք մանրուքներ են, որոնք քայքայում են բանակը:
-Իշխանությունը հայտարարում է որոշակի քայլերի մասին. կառավարության մեքենաներն է կրճատում, ասում են, որ հաջորդ քայլով մտադիր է օպտիմալացնել պետական ապարատը:
-Դա հարցի լուծում չէ, համակարգը պետք է փոխվի: Ես ինքս աշխատում եմ պետական կառուցում` թատրոնում եւ շատ հաճախ շփվում եմ մեկ այլ պետական կառույցի, ասենք մշակույթի նախարարության հետ: Հարցը չի կայանում նրանում, որ պետք է որոշակի մարդկանցից ազատվել, կրճատումներ անել: Այն ահավոր բյուրոկրատական թղթային քանակը, որ հիմա լցված է բոլոր պետական կառույցների վրա, դա մի իսկական աղետ է, մարդկանց կրճատելով հարցը չի լուծվում, որովհետեւ պարզապես, այդ մեծ ծավալը կբաժանվի ավելի քիչ մարդկանց վրա:
Այ, եթե մենք սկսենք հրաժարվել ավելորդ թղթաբանությունից ու մեր գործունեությունն ավելի պարզ, ավելի թափանցիկ դարձնենք, այնպես, ինչպես արվում է բոլոր նորմալ երկրներում, մենք կտեսնենք, որ իրենք իրենց որոշակի խնդիրներ կվերանան: Իրենց թվում է, թե այդ հաշվետվությունները, որքան ավելի շատ լինեն, այնքան կարգ ու կանոն կհաստատվի:
Ես մի պարզ օրինակ բերեմ, մենք անցյալ տարի շվեյցարական թատերական ակադեմիայի հետ համատեղ ներկայացում ենք բեմադրել: Իրենք որոշակի գումար են տվել, մի մասով վարձատրվել են դերասաններն ու տեխնիկական աշխատողները, մյուս մասով գնվել է ռեկվիզիտ եւ այլն:
Ես հարցրեցի ակադեմիայի ռեկտորին, թե ինչ հաշվետվություն է հարկավոր ծախսած գումարի համար, ասաց` մենք կգանք եւ կնայենք ներկայացումը: Ներկայացումը եղավ, ամենալավ հաշվետվությունը սա է:
Մեզ մոտ կարելի է ծախսել փողը եւ ներկայացումը չբեմադրել, թղթային հաշվետվությունն ավելի կարեւոր է, քան բուն գործը: Նույն բանը հաստատ բանակում էր կատարվում, չէ՞:
Անի Սայադյան
© Medialab.am
