Ֆրանսիայում ապրելու առաջին ամիսներին ամենադժվարը հարմարվեցի սննդի ռեժիմին: Դժվար էր, որովհետև Հայաստանում ուտում է, երբ պատահի ինչ պատահի և անկեղծ դա ինձ դուր էր գալիս, մինչև չհասա էստեղ: Երբ առաջին օրը բարեկամիս տանը ինձ համար նախաճաշին լոլիկով ձվածեղ պատրաստեցի, հանդիպեցի բարեկամիս տղայի զարմացած դեմքին, էնպես էր նայում կարծես թե հենց նոր խոհանոցում գառ մորթեցի և խաշլամա եմ անելու: Ես էլ իմ հերթին զարմացա.
-Ինչի՞, էդ երբ հայերը ձվածեղը կրուասանի և կաթով սուրճի հետ փոխեցին:
Հետո ինքս հասկացա, որ փոխվում է և դրանում ոչ թե եվրոպականացված հայն է մեղավոր, այլ ապրելակերպը: Կարող ես իհարկե «փորձել պայքարել» դրա դեմ, բայց երկար չես ձգի, միեւնույն է, երբ անցնես աշխատանքի կամ երեխադ դպրոց գնա` գրաֆիկը ինքնիրեն է փոխվում:
Իսկ գրաֆիկը հետևյալն է
Նախաճաշ. 6:00-8:00
Թեյ, սուրճ, կաթ կակաո, փոքրիկ թխվածքաբլիթ, կարագ, յոգուրտ ( ըստ նախընտրության)
Այն ժամն է, որ բոլորը համախմբվում են սեղանի շուրջ ով աշխատանքի, ով դպրոց, ով մանկապարտեզ: Ուզես -չուզես այդ ժամին ես արթնանում, էդ ժամին: Քիչ ժամանակ կա պետք է հասցնել էներգիա տրվող սնունդ ուտել` օրվա խելահեղ ռիթմիկ գոնե մինչև կեսօր դիմանալու համար: Իմ առաջին ամսվա ձվածեղ vs թեթև նախաճաշ պայքարում տանուլ տվեցի, իսկապես հասկանալով, որ ծանր կերակուրը հենց առավոտյան ինձ մոտ ցանկություն է առաջացնում վերադառնալ անկողին և նապաստակ կերած օձի պես ժամերով անշարժ պառկել` այն մարսելու համար: Իսկ երբ աշխատում ես, անհնար է թանկագին ժամանակդ նախաճաշի վրա ծախսելը:
Ճաշ: 12:00-13:00
Բանջարեղեն, սուպեր սենդվիչներ, աղցաններ՝ մսով, միրգ, գինի:
Սա կարևոր ժամ է ֆրանսիացիների համար, գրեթե բոլոր հաստատությունները փակվում են, մարդիկ դուրս են գալիս ` ճաշելու: Ով սրճարանում, ով տանից է հետը բերել, ով խանութից է գնում, բոլոր տեղերում կա միկրոալիքային վառարան սնունդը տաքացնելու համար:
Կարևորություն են տալիս երեխաների սննդին ևս. Դպրոցներում կա ճաշարան, մենյուն կազմում է առողջապահության նախարարությունը, ամսական վճարվում գումարը և ծնողը կարող է հանգիստ լինել , երեխան կստանա լիարժեք ճաշ, հարգում են իհարկե բոլորին թե հրեաներին (կաշեր սնունդ) թե մուսուլմաններին (հալալ սնունդ): Իսկ եթե տունը մոտ է, երեխաները տուն են վերադառնում և 12:00-14:00 անցկացնում տանը:
Ընթրիք 18:00-20:00
Նախուտեստ, որևէ ուտեստ մսով, սոուսով և հացահատիկով, աղցան, վերջում պանիր և դեսերտ: Հաճախ նաեւ ֆրանսիացիների սիրելի գինին՝ հիմնականում կարմիր անապակ՝ թեթեւ ու հաճելի:
Սա այն ժամն է, երբ կրկին ընտանիքը հավաքվում է սեղանի շուրջ, ուտում, զրուցում, հանգստանում: Այս ժամին եւս այգիներում, փողոցներում դժվար թե շատ մարդկանց հանդիպեք, բոլորը պարտաճանանչ պահում են ճաշի ժամը, դա սուրբ ժամ է այստեղ՝ Ֆրանսիայում 🙂
Երկրում քարոզվում է առողջ ապրելակերպը և հատկապես երեխաների համար. Դպրոցում զբոսանքի ժամեր, սպորտային ծրագրեր, անվճար սպորտային կենտրոններ: Ի դեպ մարզասրահները, լողավազանները անհամեմատ մատչելի են Ֆրանսիայում, համեմատության եզրեր չունեն հայաստանյան գների հետ: Նույնիսկ հատուկ փաթեթներ կան գործազուրկների համար, որպիսի նրանք, չնայած կարգավիճակին, եւս հետ չմնան առողջ ապրելուց:
Հեծանիվ վարելը էստեղ արդեն կուլտ է դարձել, անգամ դպրոցում են սովորեցնում երեխաներին: Առողջապահության նախարարության լոզունգը «քիչ աղի, քիչ քաղցր, քիչ ծանրսմարս կերակուր» ամենուր է, ինչպես նաեւ «5 բանջարեղեն, 3 միրգ, քիչ աղ քիչ շաքար և քիչ ճարպ», «Ճիշտ ուտել լավ լինելը»՝ չթողնելով մոռանալ առողջ սննդի մասին:
Սրա շնորհիվ իհարկե կյանքի երկարակեցության աճ է նկատվել և շատ հիվանդությունների պակաս: Խոսքն իհարկե չի գնում, ուտելիքների համով լինել, չլինելու շուրջ, բայց օբեկտիվորեն եվրոպական սննդի ռեժիմը շատ ավելի ճիշտ է և օգտակար՝ ներառում է բոլոր կարեւոր բաղադրիչները: Հասյանալի է, որ Հայաստանում, ուր պաշտոնապես աղքատ է համարվում ամեն երրորդ բնակիչ, մի քիչ բարդ է առողջ սննդակարգի եւ առողջ ապրելակերպի մասին խոսելը, բայց շատ կուզենայի, որ մեզ մոտ եւս օրերից մի օր այդ մշակույթն ամրապնդվեր՝ հանուն ավելի առողջ ու ամուր բնակչության:
Առողջ ապրելակերպը կարեւորելով՝ տարիներ առաջ փորձեցի ֆրանսիական հոդվածները թարգմանել հայերեն և տեղադրել ֆեյսբուքյան «Բաղադրատոմսեր բալիկների համար» խմբում:
Կարծում եմ հեչ ամոթ բան չի զարգացածեւ սնունդի փայլուն փորձ ունեցող երկրի փորձը վերցնելը, եթե մեր առողջապահության նախարարությունը բավականին պասիվ է այդ հարցում: Եվ եթե կարծում եք, որ ուշ է ձեզ համար, ապա կարելի է ճիշտ գրաֆիկի բերել նոր սերնդին, վստահ եմ դրական տարբերությունը շատ շուտ կնատեք:
Ձեր՝ Ռոզա Սարգսյան Ֆենդեր
MediaLab Blog
