Ջավախքը հայաթափվում է. ջավախահայերն ահազանգում են Վրաստանի վարած քաղաքականության հետևանքով ստեղծված իրավիճակի առնչությամբ

Ջավախքը հայաթափվում է. ջավախահայերն ահազանգում են Վրաստանի վարած քաղաքականության հետևանքով ստեղծված իրավիճակի առնչությամբ
Ջավախքը հայաթափվում է. ջավախահայերն ահազանգում են Վրաստանի վարած քաղաքականության հետևանքով ստեղծված իրավիճակի առնչությամբ

Ռեժիսոր Աստղիկ Մելքոնյանի` Ջավախքի մասին պատմող «Վահե» (Արև)ֆիլմում հաճախ կարելի է տեսնել գյուղում աշխատող կանանց, ծերերի և երեխաների: Ֆիլմի հեղինակների խոսքով` նման կադրեր որսալն ամենևին դժվար չէր. Ջավախքում իրավիճակն այդպիսին է:
Տղամարդիկ ամուսնանալուն պես մեկնում են Ռուսաստան` փող աշխատելու: Երիտասարդներն էլ դպրոցն ավարտելուն պես գալիս են Երևան` սովորելու և մեծ մասամբ չեն վերադառնում:
2009-ին նկարահանված վավերագրական «Վահե» ֆիլմը պատմում է Ջավախքում հայաթափման խնդրի մասին: Տեղի բնակիչները խոսում են իրենց առջև ծառացած սոցիալական և մշակութային խնդիրների մասին, ներկայացնում դժվար առօրյան:
«Երբ հյուրընկալվում էինք Ջավախքում, շատ հաճախ էր պատահում, որ տանը տղամարդ չէր լինում. միայն կանայք ու երեխաներ էին կամ ծեր մարդիկ: Տեղի ժողովուրդը մեծ մասամբ գնում է Ռուսաստան` խոպան»,- «Մեդիալաբին» պատմում է Աստղիկ Մելքոնյանը:

Նրա խոսքով` «Վահե» ֆիլմի նկարահանումից հետո հիմնական արձագանքները ստացվել են հենց Ռուսաստանից, այնտեղ բնակվող ջավախահայերից: Սա, ըստ Աստղիկի, հերթական անգամ վկայում է այն մասին, որ Ջավախքի բնակչության ամենաակտիվ հատվածն այսօր արտերկրում է: Այս արտագաղթի պատճառներից մեկը, ըստ ռեժիսորի, ոչ այնքան սոցիալական, որքան մշակութային է:

«Նրանք շատ կտրված են ժամանակակից կյանքից: Իրականում նրանք այնտեղ գյուղական շրջափակման մեջ են: Ո´չ արտադրություն կա, ո´չ էլ գործ: Ստացվում է, որ երիտասարդը կա´մ պետք է շարունակի ապրել այդ տաղտկալի իրականության մեջ, կա´մ ինքը, եթե հայրը նրան Ռուսաստան չկանչի, պետք է գա Հայաստան և այստեղ փորձի զարգանալ»,- ասում է Աստղիկ Մելքոնյանը:

ԱԺ պատգամավոր, «Ջավախք» հայրենակցական միության նախագահ Շիրակ Թորոսյանը, որը վաղուց է` ինչ զբաղվում է ջավախահայության խնդիրներով, լուրջ տարաձայնություններ ունի Վրաստանի իշխանությունների հետ, իսկ 2009-ին պատգամավորին չի թույլատրվել հատել հայ-վրացական սահմանը:

Շիրակ Թորոսյանն ասում է, որ օրերս Թբիլիսիի հրահանգով Ջավախքում աշխատանքից հեռացվել են այն ուսուցիչները, որոնք զբաղվում են երեխաների հայեցի կրթությամբ. «Պատճառը ձեր մեջ փնտրեք»: Ի հետևանս` աշխատանքից հեռացրել են նաև Թորոսյանի ծնողներին:

Պատգամավորը պնդում է, որ տեղի ունեցածը Վրաստանի հակահայկական քաղաքականության շարունակությունն է, քանի որ հեռացրել են հենց այն ուսուցիչներին, որոնք աչքի են ընկել հայրենասիրությամբ:

«Վրաստանի իշխանությունների նպատակն է մոնոէթնիկ պետություն ստեղծել: Հայ ժողովուրդը դեռևս նախորդ դարի սկզբին Վրաստանում 10 տոկոս էր կազմում, սակայն ժամանակի ընթացքում տոկոսային կշիռը իջավ: Եթե 70-ական թվականներին հայերն արդեն 7,5 տոկոս էին, ապա հիմա 5,7 տոկոս են մնացել: Դա հենց հայահալած քաղաքականության հետևանքն է»,- «Մեդիալաբին» ասում է Շիրակ Թորոսյանը:

Պատգամավորի պնդմամբ` Ջավախքում հայերի նկատմամբ հալածանքները բազմաբնույթ են` ազգային, կրոնական, կրթական, սոցիալ-տնտեսական: Բարձր է նաև քաղաքական հետապնդումների ու հալածանքների ցուցանիշը: Մինչդեռ պաշտոնական Երևանի արձագանքն այս ամենի վերաբերյալ բավական թույլ է:

«Հայաստանի քաղաքականությունը Վրաստանի հանդեպ բխում է հարևան-բարեկամական, քաղաքակիրթ հարաբերությունների կառուցումից: Բայց Վրաստանի իշխանություններն այլ սկզբունքներով են առաջնորդվում: Նրանք, գիտակցելով, որ Հայաստանը Վրաստանից որոշակի կոմունիկացիոն կախվածության մեջ է, հանդես են գալիս այլ տեսանկյունից. եթե դու ինձնից կախվածության մեջ ես, ուրեմն ես իմ տարածքի հայերի հետ կվարվեմ ինչպես ուզեմ, ձեզ` որպես պետության հետ կվարվեմ ինչպես ուզեմ»,- ասում է Շիրակ Թորոսյանը:

Նրա կարծիքով, սակայն, Հայաստանի իշխանություններն արդեն պետք է համարժեք պատասխան տան Վրաստանի իշխանություններին և միջամտեն Ջավախքում իրականացվող հակահայկական քաղաքականությանը:

Մեկ այլ ջավախահայ` փորձագետ Վահե Սարգսյանը, որը Ջավախքի մասին պատմող մի քանի գրքերի հեղինակ է, ասում է, որ Վրաստանի իշխանությունների քաղաքականությունը նպատակ ունի ձուլելու կամ հեռացնելու երկրի բոլոր ազգային փոքրամասնություններին: Այս պարագայում, ըստ նրա, Վրաստանի իշխանությունները փորձում են հարվածել հայերի ամենախոցելի տեղին` մշակույթին և կրթությանը:

«Նրանք հաշվարկել են, որ առանց մշակութային միջավայրի հայը չի մնա այդտեղ, կհեռանա: Ջավախքում այսօր մշակութային միջավայրի ոչնչացում է տեղի ունենում: Դրա ակնառու օրինակը գրքի արգելումն է: Հայերեն լեզվով ոչ մի գիրք չեն թողնում մտնի Ջավախք»,- «Մեդիալաբին» ասում է քաղաքագետ Վահե Սարգսյանը:

Մեկ այլ մշակութային խնդիր է հայկական դպրոցներում հայոց լեզվի դասաժամերի կրճատումը, որոնց հաշվին պետք է վրացերեն դասավանդվի: Այս և նման այլ արգելքներով է Վահե Սարգսյանը բացատրում ջավախահայության արտագաղթի աճը Ռուսաստան և Հայաստան:

2002 թվականին Վրաստանում անցկացված վերջին մարդահամարի տվյալներով` ամբողջ Սամցխե-Ջավախք-Ծալկայի շրջանում 125.800 հայ էր բնակվում: Ըստ Վահե Սարգսյանի` վերջին ութ տարիների ընթացքում տեղի հայ բնակչության թիվը կարող է արդեն 100.000-ի հասած լինել:

Լիաննա Խաչատրյան

© Medialab.am