«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ազգագրագետ, հետազոտող Աղասի Թադևոսյանը
– Պարո՛ն Թադևոսյան, դուք՝ որպես քաղաքացի, հավանաբար հետևում եք խորհրդարանի աշխատանքներին, ի՞նչ տպավորություններ ունեք։
– Այնպես չէ, որ կարողանում եմ ամբողջ ընթացքին հետևել, որովհետև խորհրդարանի աշխատանքի ամբողջ ընթացքին հետևելու համար շատ ամուր նյարդեր են պետք։ Նկատի ունեմ այն, որ երբեմն պատգամավորների հռետորաբանության, բառապաշարի, հարցազրույցների որակը առօրյա կենցաղայինից շատ ավելի ցածր մակարդակի է։
Կարող ենք ասել, որ խորհրդարանում կան մի քանի կարգի պատգամավորներ, որոնց մեջ, իհարկե, կան արժանի պատգամավորներ, բայց փոքր չէ նաև այն պատգամավորների թիվը, որոնց նպատակը պարզապես կոնֆլիկտային նպատակներ ձևավորելն է: Խորհրդարանի աշխատանքը պարզապես նման պատգամավորների վարքագծի հետևանքով անհնարին է դառնում։ Ընդ որում՝ պատգամավորների այդ հատվածը զուրկ է հասարակության առաջ ստանձնած պատասխանատվությունից, նրանք լավ չեն հասկանում՝ ինչու են հայտնվել այդտեղ։
Իսկ նրանք հայտնվել են համամասնական ընտրական համակարգի հետևանքով, երբ առանձին քաղաքական ուժեր հնարավորություն են ստացել Ազգային ժողով բերել այնպիսի անբարո անձնավորությունների, որոնք պատգամավոր են դարձել։ Մենք այսօր խորհրդարանում ունենք բարոյականությունից զուրկ պատգամավորներ։
Բացատրեմ՝ պատգամավորի բարոյականությունը պահանջում է, որ նա, որին վճարում ենք գիտնականի աշխատավարձից 5-6 անգամ բարձր աշխատավարձ, արդարացնի դա ստանալը։ Մենք չենք տալիս այդ աշխատավարձը, որ մեկը մյուսին անվանեն խուլիգան, դավաճան, փողոցային մակարդակի անվանարկումներ ու պիտակներ տան և այլն։ Հասարակությանը չեն հետաքրքրում այդ հարցերը։ Մենք պատերազմից հետո երկիրը կարգի բերելու կարիք ունենք, և մեր խնդիրն է, որ պատգամավորներն աշխատեն։
Եթե մեր պատգամավորների մեջ կան այնպիսի տարիքի պատգամավորներ, որոնք առաջնորդվում են բնությունից իրենց տրված բնազդներով, այլ ոչ թե դատողական մտածողությամբ, ապա մենք պետք է այդ պատգամավորներից ազատվելու ձև գտնենք։
Բացի այդ, մենք պետք է փոխենք համամասնական ընտրակարգը և հնարավորություն տանք մեր քաղաքացիներին անձամբ ընտրելու ամեն մի պատգամավորի, որովհետև պարզվում է, որ մեր կուսակցություններն ընդունակ չեն ընտրելու, չունեն չափորոշիչներ՝ ցուցակներում ընդգրկելու այնպիսի մարդկանց, որոնք հարիր են խորհրդարանի պատգամավորի բարձր պաշտոնին։
– Ձեր գրառման մեջ նաև պատգամավորի հետկանչի մեխանիզմի ներդրման անհրաժեշտության մասին էիք գրել։ Ինչպե՞ս եք դա պատկերացնում։
– Այո՛, ես կարծում եմ, որ քաղաքացիական հասարակությունը շատ արագ պետք է բարձրաձայնի պատգամավորի հետկանչի մեխանիզմի անհրաժեշտության մասին, որպեսզի կարողանանք խորհրդարանը մաքրել այդ պարազիտներից, մակաբույծներից։ Հենց այդ մակաբույծներն են, որ երկրի համար այս ճակատագրական պահին երկիրը վերածել են հաշվեհարդարի տարածքի։
Մենք պետք է կարողանանք խորհրդարանը մաքրել նման առանձնյակներից, այնպիսի աղջնակներից ու տղեկներից, որոնք մեկը մյուսին թունավոր ու վիրավորանքների ոճով են հարցադրումներ անում, որոնք տարբեր խնդիրներ բարձրացնելու փոխարեն անձնային որակներ են քննարկում։
Ես նմաններին նույնիսկ լսարանում որպես ուսանող չէի պահի, դուրս կվռնդեի, այնինչ նման անպարկեշտ, անբարոյական մարդիկ այսօր զբաղեցնում են խորհրդարանի աթոռը։ Մեծ ճոխություն է մեր հասարակության համար նմաններին վճարելը։
Մենք շատ լրջորեն այս հարցերին պետք է հանրային հնչողություն տանք և փորձենք գտնել խորհրդարանը վերահսկելու մեխանիզմներ։
– Կարծում եք՝ քաղաքական ուժերը չե՞ն կրթում խորհրդարանում աշխատող իրենց ներկայացուցիչներին՝ արտահայտելու քաղաքական մտքեր, գործածել առանց վիրավորանքի բառապաշար։
– Կյանքը ցույց է տալիս, որ մեր քաղաքական ուժերն իրենք չունեն քաղաքական հասունություն, չունեն ֆիլտրեր՝ որակյալ անձնավորություններ ընտրելու համար։ Նրանք ընդամենը կարողանում են ամեն մի պատահականության ցուցակում ընդգրկել ու խցկել խորհրդարան։
– Պարո՛ն Թադևոսյան, անգամ վարչապետի ներկայությունը խորհրդարանում արդեն երկու օր է՝ չի զսպում իր կուսակիցներին, որպեսզի նրանք լինեն հավասարակշռված, հանդուրժող՝ քննադատական խոսքի նկատմամբ, լինեն զուսպ․․․
– Այո՛, դա ցույց է տալիս, որ այդ նույն վարչապետն ինքը չունի քաղաքական ներկայացուցչություն, և մենք որևէ քաղաքական ուժի չպետք է վստահենք ամբողջ խորհրդարանը, այսպես ասած՝ լցնելու մենաշնորհը։ «Լցնել» կոպիտ բառ եմ օգտագործում, բայց շատ տիպիկ է՝ իրենք իրոք լցնում են խորհրդարանը։
Մենք պետք է որպես հասարակություն զրկենք քաղաքական ուժերին այդ հնարավորությունից, և, էլի եմ կրկնում՝ ընտրական կարգը պետք է փոխել։
Ընդհանրապես, խորհրդարանական կառավարմանն անցնելը Հայաստանում դեռ վաղ էր, որովհետև հանրությունը չունի այդ հասունությունը։ Շուկաների դիմաց փողոցային առևտրականներ կան, որոնց կողքով անցնելիս մեկ-մեկ լսել եմ՝ ինչ բառապաշարով, անվանարկումներով ու տոնայնությամբ են միմյանց վիրավորում։ Խորհրդարանում հենց նման իրավիճակ է։ Պետք է լուրջ նայենք այս խնդրին, որովհետև չեմ կարծում, որ ամենաարժանի հատվածն է հայտնվել խորհրդարանում։
Մենք այնքան ենք իջեցրել նշաձողը, որ հանդուրժում ենք նման անորակների գոյությունը խորհրդարանում, մինչդեռ պետք է շատ անհանդուրժող լինեինք նման անորակության նկատմամբ։ Իսկ անհանդուրժողականությունը պետք է վերածել գործիքների ու ազատվել դրանցից, դադարեցնել նրանց գոյությունը։
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
