«Ալևիներին ծովը նետել, քրիստոնյաներին ուղարկել Լիբանան»` նման կարգախոսներ կարելի է կարդալ սիրիացի ընդդիմադիրների պաստառներին: Այս տրամադրությունները սիրիահայերին վախեցնում են, հայաստանցիներին` մտահոգում:
Սիրիայում հայերը ավանդաբար սատարել են իշխող ալևի փոքրամասնությանը: Աշխատում էին այսպես` հայերը նախագահ Ասադին տալիս էին իրենց ձայները, հավատարմությունը, իսկ ալևի նախագահն ապահովում էր համայնքի անվտանգությունը և բարեկեցությունը: Արաբագետ Սուրեն Մանուկյանի խոսքով` այս սկզբունքը հաջողությամբ գործում էր երկար տարիներ:
«Մենք ինչ վերաբերմունք էլ որ ունենանք այսօրվա կառավարությունների նկատմամբ, որ իշխում են Իրանում և Սիրիայում, այնուամենայնիվ պետք է ընդունենք, որ այս կառավարությունները շատ բարենպաստ են հայկական համայնքի տեսանկյունից: Բնականաբար, այս կառավարությունների փոփոխությունն իր հետ անորոշություն կբերի: Միգուցե ոչ մի բան չփոխվի, միգուցե նոր կառավարությունները շատ լավ վերաբերվեն հայազգի իրենց քաղաքացիներին: Բայց փաստն այն է, որ այսօրվա կառավարությունը շատ լավ է վերաբերվում հայերին»,- ասում է Մանուկյանը:
Մեզ չհաջողվեց սիրիաբնակ հայերից որևէ մեկնաբանություն ստանալ: Մարդիկ լարված են: Կարծիքներ շատ կան, բայց ասվում են շշուկով, առանց ձայնագրիչ սարքի: Արաբագետը բացատրում է` համայնքում ցնցումներ չեն սիրում: Ոմանք արդեն լքել են երկիրը և թաքնվել Լիբանանում:
«Հայ համայնքները միշտ վախ ունեն: Վախենում են ապակայունացումից: Ինչքան ավելի երկար տևի քաղաքացիական պատերազմը, ինչքան ավելի ռեալ լինեն ԱՄՆ-ի կողմից ճնշումները և, միգուցե, ռազմական գործողությունները, այդքան մեծ հարվածներ կկրեն հայկական համայնքները»,- ասում է արաբագետը:
Փորձագետները կանխատեսում են` եթե Սիրիայում հաղթեն Ասադի ռեժիմի դեմ պայքարողները, հայերին կսպառնա երկու հիմնական վտանգ. առաջինը` Թուրքիայի օգնությամբ ամրացած ընդդիմությունն է: Թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանի կարծիքով` նոր Սիրիայում Թուրքիայի ազդեցությունն անհամեմատ մեծ կլինի: Ցեղասպանությունը լավ հիշող սիրիահայերի համար սա առնվազն անհարմար կյանք է նշանակում:
«Այն վտանգը, որ Թուրքիան ևս պատրաստ է կամ առաջինը կարող է մտնել Սիրիա, հայերի հիշողության մեջ շատ բացասական է հնչում: Որովհետև Սիրիայի հայ համայնքը ձևավորվել է հենց Ցեղասպանության հետևանքով: Այս հոգեբանական ճնշումը, կարծում ենք, կստիպի հայերին լքել երկիրը»,- ասում է Իսպիրյանը:
Կա մեկ այլ, ավելի լուրջ վտանգ: «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանն ասում է, թե որքան էլ զարմանալի հնչի, այս վտանգի անունը ժողովրդավարություն է:
«Իսլամական երկրներում միշտ նման վտանգ կա: Բանաձևը հետևյալն է` շատ ժողովրդավարություն` շատ իսլամ: Դա նշանակում է իսլամի ներթափանցում քաղաքականության մեջ: Ալևիները Սիրիայի բնակչության մոտ 10 տոկոսն են կազմում: Եթե քաղաքականությունն ավելի դեմոկրատական դառնա, այսինքն` «դեմոսն» ավելի մեծ ազդեցություն ունենա, ապա իսլամի ազդեցությունն ավելի շատ կլինի, իսկ ալևիների ազդեցությունը` ավելի քիչ: Սիրիայի քաղաքական մշակույթի դեպքում շատ հնարավոր են սցենարներ, որոնք երևում են այնտեղի ընդդիմադիրների բարձրացրած պաստառների վրա` «Ալևիներին ծովը նետել, քրիստոնյաներին ուղարկել Լիբանան»,- «Մեդիալաբին» պատմում է Ալեքսանդր Իսկանդարյանը:
Լիաննա Խաչատրյան
© Medialab.am
