Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման մասին խոսակցությունները ակտիվացել էին այս տարվա ապրիլին, երբ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Պուտինի հետ հանդիպումից առաջ հայտարարել էր, որ ՌԴ նախագահի հետ մտադիր է քննարկել Հայաստանում Ռուսաստանի մասնակցությամբ նոր ատոմային էլեկտրակայանի կառուցման հարցը:
Պուտին-Փաշինյան հանդիպումից հետո պաշտոնական հաղորդագրությունները լռեցին այդ մասին, սակայն թեման կենդանացավ այս շաբաթ ԱԺ-Կառավարություն հարցուպատասխանի ժամանակ:
Պարզվում է՝ ռուսական կապիտալին պատկանող «Գեոպրոմայնինգ» ընկերությունը, որը ձեռք է բերել Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի բաժնետոմսերի 75 տոկոսը, որից 15 տոկոսը նվիրաբերել ՀՀ կառավարությանը, Հայաստանում բացի նոր պղնձաձուլարան կառուցելուց, նաև մտադիր է նոր ատոմակայան կառուցել:
«Ընկերությունը ստանձնել է պղնձաձուլարանի հիմնադրման մասով ներդրումային պարտավորություններ, որոնք պատշաճ արձանագրվել են: Եվ արդեն իսկ բանակցություններ է սկսել Հայաստանում նոր ատոմակայան կառուցելու վերաբերյալ: Կառավարության մասնակցությունն այդ գործընթացին կարևոր է նրանով, որ ատոմակայանը լիարժեք մասնավոր նախաձեռնություն չի կարող լինել, և Կառավարությունը պետք է ակտիվ մասնակցություն ունենա: Ատոմակայանի շինարարությունը պետք է փորձենք այնպես անել, որ պղնձաձուլարանի կառուցմանը զուգահեռ տեղի ունենա»,- խորհրդարանում պատասխանելով պատգամավորների հարցերին՝ հայտարարել է Փաշինյանը:
ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանը շատ կարևոր է համարում նոր ատոմակայանի կառուցման մասին խոսակցությունները և կարծում է, որ դրանք մտել են գործնական փուլ:
«Ատոմակայանի կառուցումը Հայաստանի համար անհրաժեշտություն է և ավելին՝ բխում է Հայաստանի մի շարք ռազմավարական նշանակություն ունեցող փաստաթղթերից: Եվ այդ առումով Հայաստանը պարզապես պարտավոր է զարգացնել ատոմակայանը»,- «Մեդիալաբին» ասում է Մարջանյանը:
Նկատենք՝ 2017 թվականի նոյեմբերի 24-ին Բրյուսելում Հայաստանի և Եվրոպական միության միջև ստորագրված համաձայնագրով, որի կողմ է նաև «Եվրաատոմը», Հայաստանը պարտավորվել է փակել Մեծամորի ատոմակայանը։ Մարջանյանի խոսքով՝ ներկայումս շահագործվող Մեծամորի ատոմակայանի երկրորդ բլոկը այժմ արդիականացման փուլ է անցնում, որն առաջիկայում կավարտվի: Արդիականացումը, ըստ մասնագետի, թույլ կտա երկրորդ բլոկի անվտանգ շահագործումը մինչև 2026 թվականը:
«Արդիականացման աշխատանքները թույլ կտան երկարացնել երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը առնվազն մինչև 2026 թվականը։ Եվ եթե ամեն ինչ բարեհաջող անցնի՝ նույնիսկ 2026 թվականից հետո, մինչև 2036-2040 թվականները», -ասում է նա։
Ինչ վերաբերում է նոր ատոմակայանի կառուցմանը, ապա, ըստ Մարջանյանի՝ դրա ցիկլը տևում է 10 տարի՝ 7-8 տարի՝ բուն շինարարությունը և 1-2 տարի՝ նախապատրաստական աշխատանքները: Այս առումով Մարջանյանն ասում է՝ Հայաստանը ժամանակ կորցնելու իրավունք չունի, և նոր ատոմակայանի շինարարությունը արդեն պետք է սկսի:
«Բանն այն է, որ ատոմակայանների ռեակտորները որոշակի տեխնոլոգիական ցիկլից հետո պետք է փակվեն կամ նորացվեն: Հայաստանը ընտրում է երկրորդ ճանապարհը: Մենք պետք է ունենանք նոր ատոմակայան և հուսալի ու անցնցում շահագործումից դուրս հանենք ներկայումս գործող ատոմակայանը»,- նշում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի ազգային փորձագետը:
Հարցին, թե արդյոք հայտնի է՝ նոր ատոմակայանը լինելու է գործողի՞ հիման վրա, թե՞ նոր վայրում, Մարջանյանն արձագանքում է.
«Դա շատ կարևոր հարց է, և այդ հարցերի պատասխանն է, որ Հայաստանը առաջիկայում պետք է քննարկի՝ գտնել նո՞ր տարածք, թե՞ օգտագործել Մեծամորի հարթակը: Անձամբ ես հակված եմ երկրորդ տարբերակին, բայց միայն այն բանից հետո, երբ կհաստատվի այդ տարածքում ջրի բավարար քանակությունը, քանզի գիտեք, որ ատոմակայանի շինարարության համար մեծ քանակությամբ ջուր է անհրաժեշտ: Եվ եթե այդ հարթակը բավարարի պահանջներին, կարծում եմ՝ լավագույն լուծումը կլինի Մեծամորը: Իսկ եթե ոչ, ապա պետք է մտածել նոր հարթակների մասին»:
Փորձագետն ասում է, որ արդեն ժամանակն է քննարկելու և հասկանալու՝ ինչ տեխնոլոգիաների հիման վրա են նոր ատոմային էներգետիկան, ինչ հզորության և այլն:
Հետաքրքրվեցինք՝ հարցեր չի՞ առաջացնում ռուսական կողմի ներգրավվածությունը նոր ատոմակայանի կառուցման ծրագրին: Ի պատասխան փորձագետը նկատեց, որ ոչ միայն հարցերի չի առաջացնում, այլև խրախուսվում է:
«Ռուսաստանը Հայաստանի հետ ունի ատոմային էներգետիկայի ոլորտում համագործակցության բավականին հաջող փորձ, որը ևս մեկ գործոն է, որը հույս է ներշնչում, որ Հայաստանը կարող է անցնցում կերպով զարգացնել իր խաղաղ ատոմային էներգետիկան»,- նշում է Արա Մարջանյանը:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
