«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության քաղաքական խորհրդի նախագահ Սուրեն Սուրենյանցը
– Պարո՛ն Սուրենյանց, խորհրդարանական ընդդիմությունը շարունակում է պնդել, որ իշխանությունն իրականացնում է, իրենց խոսքով՝ իրավական բեսպրեդել, որ թևակոխում ենք բռնապետություն: Այսօր էլ Ռոբերտ Քոչարյանն է հայտարարություն տարածել՝ նշելով, որ դատական համակարգում «կատարվողը իրավական պետության քայքայումն է՝ միջազգային կառույցների լուռ աջակցությամբ»: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում տեղի ունեցող գործընթացները:
– Միջազգային հանրության դերակատարության վրա շատ մեծ շեշտադրում չէի անի. այո՛, միջազգային հանրությունը շատ դեպքերում աչք է փակում Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունների վրա: Բայց դա ինձ համար նորություն չէ, որովհետև ես ձեզ տված հարցազրույցներից մեկում ասել եմ, որ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության երկարաձգման շուրջ գոյություն ունի միջազգային կոնսենսուս, այս պայմաններում միջազգային դերակատարները շատ ավելի լոյալ են վերաբերվում տեղի ունեցող իրադարձություններին:
Միջազգային կառույցների, պետությունների արձագանքի հիմքում առաջնային են ոչ թե արժեքները, այլ՝ կոնկրետ շահերը: Մյուս կողմից՝ չեմ կիսում այն կարծիքը, որ միջազգային կառույցները լրիվ անտարբեր են: Բացի այդ, մենք՝ որպես հասարակություն, պետք է գիտակցենք, որ ժողովրդավարության խնդիրն առաջին հերթին մեր լուծելիքն է, այսինքն՝ մենք պետք է մաքսիմում քայլեր անենք, հետո նոր ակնկալենք որոշակի արձագանք դրսից:
Երկրում իսկապես իրավական բեսպրեդել է, որովհետև երեկ դատավոր Բորիս Բախշիյանը կալանավորվեց իր գործունեության համար:
– Այդպե՞ս եք կարծում:
– Իհա՛րկե, եթե անգամ ընդունենք, որ այդ դատավորը խափանման միջոց ընտրելիս որոշակի սխալ է թույլ տվել, ապա դրա համար քրեական հետապնդում սկսելը, մեղմ ասած, ադեկվատ չէ, մանավանդ երբ դատավորի այդ որոշումը դատախազության կողմից վերաքննիչ կարգով չի էլ բողոքարկվել:
Բացի այդ, կալանավորված դատավորը քննում էր մի շարք քրեական գործեր, որոնցով անցնում էին մարդիկ, որոնք իշխանությանն այնքան էլ հաճելի չեն: Հիշենք, որ Բախշիյանը ազատ է արձակել Փարամազյանին, Աշոտ Մինասյանին: Սրանք փաստեր էին, որոնք կարող էին հարուցել իշխանության դժգոհությունը:
Բայց այստեղ Բախշիյանի խնդիրը չէ, սրանով իշխանությունը փորձում է դատական համակարգի ըմբոստ ներկայացուցիչներին ցույց տալ՝ ինչ կլինի իրենց հետ, եթե նրանք կայացնեն իշխանությանը ոչ հաճո որոշումներ:
Այս գործն ակնհայտ քաղաքականացված էր ևս երկու հարակից փաստով. նույն օրը կալանավորվեց նաև Քաջարանի քաղաքապետ Մանվել Փարամազյանը, ինչը նշանային իրադարձություն էր, այսինքն՝ իրադարձությունների այսպիսի փոխկապակցում կարող էր ապահովել միայն սառը հաշվարկ ունեցող ավտորիտար իշխանությունը:
Երկրորդ՝ Սյունիքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի կալանավորված դատավորի գործը քննում էր մի դատավոր, որն ավելի շատ քաղաքական թիմի անդամ է, քան արդարադատության համակարգի ներկայացուցիչ:
– Պարո՛ն Սուրենյանց, Հայաստանում եղե՞լ է մի ժամանակաշրջան, երբ օրվա իշխանությունը, ինչպես դուք նշեցիք, դատական համակարգը չի փորձել պահել իր վերահսկողության ներքո:
– Ո՛չ, չի եղել: Նույն Ռոբերտ Քոչարյանի ժամանակ ինձ երկու անգամ՝ 2004 և 2008 թվականներին, քաղաքական դրդապատճառներով կալանավորել են: Այն ժամանակ էլ դատական իշխանությունն ամբողջովին գտնվում էր Ռոբերտ Քոչարյանի գրպանում:
– Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում, որ հիմա Ռոբերտ Քոչարյանը դժգոհում է ըստ էության նույն բանից, ինչը, ձեր պնդմամբ՝ արել է նաև ինքը:
– Դա Քոչարյանի խնդիրն է, եթե դասեր է քաղել ու սրանից հետո ուզում է իսկապես դատական անկախ համակարգ ունենալ՝ ողջունում եմ, բայց եկեք Ռոբերտ Քոչարյանին ու Նիկոլ Փաշինյանին ճիշտ հասկանանք:
Քոչարյանը երբեք դեմոկրատական խոստումներ չի տվել, ժողովրդական ալիքի վրա իշխանության չի եկել, քաղաքական ու տնտեսական ռեֆորմներ չի խոստացել: Ես Նիկոլ Փաշինյանից պահանջներ ունեմ, որովհետև նա իշխանության է եկել հեղափոխության միջոցով ու իրավունք չուներ ժողովրդի անունից՝ ժողովրդի իրավունքներն ու ազատությունները այս կարգի ցինիկ ձևով ոտնահարելու:
– Իրավական համակարգն ամբողջովին վերահսկելու իշխանության նպատակը ո՞րն է:
– Իրավական համակարգի խնդիր չէ, տեղի է ունենում իշխանության կենտրոնացման կամ ավտորիտարիզմի գործընթաց, որի համատեքստում իշխանության բոլոր ճյուղերը ու դրանցից դուրս համակարգերը պետք է գտնվեն իշխանության տոտալ վերահսկողության ներքո:
– Պարո՛ն Սուրենյանց, իսկ այդ գործընթացի ավարտին ի՞նչ ենք ունենալու:
– Ունենալու ենք ավտորիտար մի իշխանություն, որը դրանից հետո փորձելու է իր վերարտադրության խնդիրը լուծել: Այստեղ, սակայն, էական է այն հանգամանքը, թե որքանո՛վ հասարակությունն այդ ամենին կդիմադրի: Վստահություն ունեմ, որ Նիկոլ Փաշինյանին չի հաջողելու երկարաժամկետ կտրվածքով ավտորիտար համակարգ ձևավորել, որովհետև գործ ունենք բնույթով փնթի իշխանության հետ, իսկ ավտորիտար կառավարումը բազմաշերտ ու շատ բարդ կառավարում է ենթադրում:
– Կարծում եք, որ այդ գործողությունները կհանդիպեն հանրային ընդվզմա՞ն:
– Չեմ կարող վստահ պնդել, բայց փորձը ցույց է տվել, որ հասարակությունն ավտորիտարիզմի ակնհայտ դրսևորումների դեմ պայքարում է որոշակի հաճախականությամբ: Օրինակ՝ 2008 թվականին ընդվզեցին, որովհետև դուր չէր եկել Ռոբերտ Քոչարյան-Սերժ Սարգսյան իշխանության տրանզիտը, 2018-ին՝ Սերժ Սարգսյանի երրորդ ժամկետ գնալու փորձը: Ճիշտ է, հասարակությունը բավականին փոխվել է, կա արժեքային դեգրադացիա, ապատիայի մեջ է, բայց, կարծում եմ, մեր հասարակությունն ունի կարմիր գծեր, որոնք թույլ չի տա, որ հատվեն:
– Պարո՛ն Սուրենյանց, ձեր նշած երկու օրինակի ժամանակ էլ հասարակությունն ուներ իրեն ուղղորդող անձ կամ առաջնորդ, հիմա կա՞ այդ առաջնորդը:
– Վստահ եղեք, որ քաղաքական գործընթացը միշտ ծնում է առաջնորդ: Այդ առաջնորդները, բնականաբար, չեն կարող լինել Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը, որովհետև նրանք նույնքան հեռու են հասարակական տրամադրություններից, որքան Նիկոլ Փաշինյանը:
Բայց քաղաքական գործընթացը ժամանակի ընթացքում նոր առաջնորդ տալու է, որովհետև Հայաստանում քաղաքական վակուում երկարաժամկետ կտրվածքով չի կարող լինել:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
