«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է վերլուծաբան, «Ազատ քաղաքացի» ՀԿ նախագահ Հովսեփ Խուրշուդյանը
– Պարո՛ն Խուրշուդյան, երեկվա բախումը ընդդիմադիրների ու ոստիկանների միջև ինչո՞ւ տեղի ունեցավ: Ինչպե՞ս եք գնահատում կողմերի գործողությունները:
– Այսպես կոչված ընդդիմության գործողությունը կբնորոշեմ մեկ բառով՝ սադրանք, որն ուղղված էր իրավիճակն ապակայունացնելուն: Փորձ՝ թեկուզ արհեստականորեն, թեժացնել իրավիճակը, որի համար ո՛չ սոցիալական ու ո՛չ էլ քաղաքական որևէ նախադրյալ չկա: Ուղղակի որ իրենք անընդհատ ինչ-որ ժամկետներ են խոստանում, վճռորոշ պահերից են խոսում, որպեսզի իրենց դատարկախոսությունն այդքան բացահայտ չլինի, գոնե մի սադրանք կազմակերպում են, որ հետո ասեն՝ տեսաք, թե ինչ եղավ:
Ակնհայտ է, որ եթե իրենք ուզում էին ինչ-որ քննարկում անցկացնել իշխանության հետ, դրա համար ոչ թե պետք է գնային իշխանության տուն, այլ՝ գրասենյակ, ընդ որում՝ պետք է գնային պատվիրակությամբ, այլ ոչ թե արմատական տրամադրված մարդկանց խմբի հետ, որոնք քարեր նետեին ոստիկանների վրա, ու 10-ից ավելի ոստիկանի արյունլվա անեին, բախում հրահրեին:
Ակնհայտ էր նաև, որ իրենք փորձեցին իմիտացիա ստեղծել, թե փորձում են կանխել բախումը, որը հենց իրենք էլ սադրել էին: Սրանք արկածախնդիր, նախկին թալանչիներից և նրանց սպասարկուներից կազմված մի խմբակ են, որոնց պետք է վերջապես քաղաքական գնահատական տրվի: Բազմիցս եմ ասել, որ իշխանությունների կողմից՝ նախկին քրեաօլիգարխիկ ռեժիմներին, ու այդ ռեժիմների կողմից՝ ժողովրդի իշխանության բռնազավթմանը քաղաքական գնահատական չտալը միշտ բերելու է նրան, որ այդ մարդիկ իրենց սուրբ են ձևացնելու, իրենց քաղաքական գործիչ են հռչակելու ու շարունակելու են իրենց քրեածին մեթոդաբանությամբ գործողություններ իրականացնել, որոնք որևէ կապ չունեն քաղաքական գործընթացի հետ:
– Երեկվա այդ բախման մեղավոր համարում եք ընդդիմությա՞նը:
– Միանշանակ:
– Իսկ ոստիկանների գործողություններն ինչպե՞ս եք գնահատում, որովհետև ընդդիմությունն ասում է, որ ոստիկանները խաղաղ ցուցարարների նկատմամբ հատուկ միջոցներ կիրառելու իրավունք չունեին:
– Քարեր նետող մարդիկ խաղաղ ցուցարար չեն կարող համարվել, նրանք հանցագործ են: Բազմաթիվ հարցերում կարող եմ իշխանությանը ու նրա այս կամ օղակին քննադատել տարբեր սխալների համար, շատ դեպքերում էլ՝ ապաշնորհ քայլեր անելու համար, բայց այն, որ Հայաստանի գործող իշխանությունը այս ընդդիմության կողմից ճանաչված է որպես օրինական, իսկ ամբողջ աշխարհի կողմից նաև՝ որպես ժողովրդավար իշխանություն, փաստ է:
Ո՛չ 2018 և ո՛չ էլ 2021թ. ընտրություններից հետո որևէ մեկը չի բողոքարկել դրանց արդյունքները, իսկ «ընդդիմությունն» էլ գնացել է և վերցրել մանդատները, մտել ԱԺ ու այդ առումով որևէ խնդիր չի կարող ունենալ այս իշխանության հետ: Իսկ երբ օրինական իշխանության ներկայացուցիչների վրա իրենք քարեր են նետում, իրենք խաղաղ ցուցարարից վերածվում են հանցագործի:
Խաղաղ ցուցարարը մենք էինք, երբ 2004-ին Բաղրամյան պողոտայում պահանջում էինք կատարել Սահմանադրական դատարանի որոշումը՝ վստահության հանրաքվե անցկացնել կեղծված նախագահական ընտրությունների արդյունքները չեղարկելու և քրեական խմբավորման կողմից իշխանության բռնազավթումը կասեցնելու նպատակով:
Խաղաղ ցուցարարը մենք էինք, երբ 2008-ի մարտի 1-ին Ազատության հրապարակում, որևէ մեկի փողոցը չփակելով, փորձում էինք կանխել իշխանության հերթական բռնազավթումը:
Խաղաղ ցուցարարը մենք էինք, երբ 2016-ին Սարի թաղում առանց զենքի, առանց քարերի խաղաղ հանրահավաք էինք անում, վերջապես խաղաղ ցուցարարը մենք էինք, երբ 2018-ին հեղափոխություն էինք անում ու վերջապես հաջողեցինք երկիրը ազատել որկրամոլ, թմրամոլ, խաղամոլ, ընչաքաղց այդ իշխող աղբից:
Դե հիմա Ռոբերտ Քոչարյան – ՀՀԿ – ՀՅԴ հակապետական, քրեածին ու թալանչի կոալիցիայի ներկայացուցիչները, որոնք այսօր իրենց «քաղաքական ուժ» են երևակայել, թող հիշեն, թե իմ թվարկած դեպքերում ինչ էին անում իրականում խաղաղ ցուցարարների դեմ: Ինչպես էին ծեծուջարդով ու հատուկ միջոցների կիրառմամբ Բաղրամյան պողոտան «մաքրում» ոչ թե դատարկ վրաններից, այլ հազարավոր ցուցարարներից, ինչպես էին ոստիկանին դատարկ պլաստիկե շշով հարվածած Էդգար Առաքելյանին ծեծի ենթարկում, ապա 2,5 տարով բանտարկում, ինչպես էին 2008-ի մարտի 1-ին խաղաղ ցուցարարներին ծեծուջարդով, հատուկ միջոցների կիրառմամբ հեռացնում Ազատության հրապարակից, որտեղ նրանք ոչ մեկի ճանապարհն անգամ չէին փակում, ու հաջորդ օրն էլ 10 հոգու սպանեցին Երևանի փողոցներում, հարյուրավորներին վիրավորեցին և/կամ կալանավորեցին:
Թող հիշեն, թե ոնց էին Ազատության հրապարակում 2015 թ. Նոր տարվա գիշերը ընդամենը տոնածառ տեղադրելու համար Գևորգ Սաֆարյանին 4 տարով ազատազրկում: Թող հիշեն, թե ոնց էին 2016-ին հրահանգում իրենց ապօրինի իշխանության պահապան ոստիկանությանը հարձակվել ու ծեծուջարդի ենթարկել խաղաղ ցուցարարներին Սարի թաղում, մարդկանց աչք հանում, հատուկ միջոցներով տներ հրդեհում ու հետո շառ անում մարդկանց վրա, թե քարով ոստիկանի են հարվածել, ու տանում կալանավորում էին: Այ դրա՛նք էին ոստիկանության հակաօրինական գործողություն:
Թող հիշեն, թե ոնց էին 2018-ին իրենց ենթակա խուլիգան բաշիբոզուկներին հրահանգում հարձակվել խաղաղ ցուցարարների վրա: Ու հիմա մեկ ամիս այդ նույն քրեաօլիգարխիայի ներկայացուցիչները փողոցներ են փակում, կաթվածահար անում երևանցիների տեղաշարժը՝ ընդամենը փոքրաթիվ հետևորդներ ունենալով, կատաղած շան պես հարձակվում իրենց հետ անհամաձայն անցնող-դարձողների կամ տարեց քաղաքացիների վրա, բայց երբ հանկարծ մի թեթև օրենք է կիրառվում նրանց հանդեպ, վայնասուն են կապում, թե՝ հարա՜յ, մենք խաղաղ կերպ ոստիկաններին քարերով ռմբահարում էինք, իսկ իրենք մեր հանդեպ ապօրինի հատուկ միջոցներ կիրառեցին:
Այս վարքագիծը երկար ժամանակ ոչ մի համարժեք ու անհրաժեշտ արձագանքի չէր արժանանում իշխանությունների կողմից միայն այն հիմնավորմամբ, որ կոշտ միջոցներ չձեռնարկենք, հատուկ միջոցներ չկիրառենք, որից այդ մարդիկ օգտվում են և ուզում են դժոխքի վերածել երևանցիների կյանքը ու երկրի տնտեսությունն ուղղակի կոլապսի ենթարկեն, ցույց է տալիս, որ իշխանության երեկվա քայլն ուղղակի այլընտրանքի բացակայության պատճառով էր արված:
– Իշխանությունը կարո՞ղ էր կանխել այդ բախումը, եթե գնար ընդդիմության հրավիրած խորհրդարանի արտահերթ նիստին, պարո՛ն Խուրշուդյան:
– Ո՛չ, չէր կարող կանխել, քանի որ այն պլանավորված էր հենց Ֆրանսիայի հրապարակը մեկ ամիս փակած սադրիչների կողմից, ավելին՝ կարող էր նույնիսկ շատ ավելի ծանր էսկալացիա լինել, որովհետև հայտնի չէ, թե այսպես կոչված ընդդիմությունն ի՛նչ սադրանքներ էր կազմակերպելու, եթե իր առաջարկած կեղծ ու հակահայկական օրակարգը խորհրդարանում քննարկվեր:
Հակահայկական եմ ասում, որովհետև իրենք Արցախի ճակատագրի շուրջ բանակցությունների գերզգայուն խնդիրն ուղղակիորեն դարձրել են շահարկման առարկա՝ իրենց լափամանին վերադառնալու համար: Օգտվում են ներսում շատ մարդկանց մտահոգությունից՝ Արցախի հարցի վերաբերյալ, մանիպուլացնում են տարբեր իրողություններ ու այդ ամենն օգտագործում են օր առաջ իրենց կորցրած բաղձալի աթոռներին վերատիրանալու համար:
– Ընդդիմության ու իշխանության միջև երկխոսությունը ո՞ր դեպքում հնարավոր կլինի:
– Երկխոսություն կարող է լինել միայն քաղաքական ընդդիմության ու իշխանության միջև, քրեաօլիգարխիայի մնացուկների հետ ի՞նչ երկխոսություն պետք է լինի: Այդ մնացուկների հետ միակ «երկխոսությունը» կարող է լինել դատարանում:
Բայց նրանք անգամ այլ տիպի՝ խորհրդարանական երկխոսության հնարավորություն ունեին. մեր ընտրողների մոլորված 25%-ը, իսկ մի մասն էլ կաշառված՝ այն ընտրողները, որոնք սովոր են եղել կաշառքով ընտրել, որի հետևանքով 20 տարի այս վիճակում ենք հայտնվել ու պարտվեցինք պատերազմում, վերջին ընտրություններին իրենց քվեն տվեցին քրեաօլիգարխիայի այս մնացուկներին, ու սրանք հայտնվեցին խորհրդարանում:
Այնպես որ, եթե իրենք իրոք ասելիք ունենային, այնտեղ կասեին կամ իրենց պատկանող հեռուստաընկերությունների մեծ մասում, կամ իրենց անընդհատ հարթակ տրամադրող Հ1-ում, այլ ոչ թե փողոցներ փակելով ու սադրանքներ անելով, բախումներ հրահրելով:
– Իսկ այս պարագայում ներքաղաքական այս իրավիճակի հանգուցալուծումն ինչպե՞ս եք պատկերացնում:
– Ներքաղաքական իրավիճակը վաղուց հանգուցալուծվել է: Որ այդ մարդիկ ոչ մի աջակցություն չունեն ու ստիպված են այստեղից-այնտեղից մարդաքանակ մուրալ՝ համոզելով, կաշառելով ու այլ ձևերով բերել հրապարակներ, հենց այդ հանգուցալուծման դրսևորումն է: Ուղղակի վերջակետը պետք է դրվի՝ մաքրելով Ֆրանսիայի հրապարակը այդ դատարկ վրաններից: Ոչ մի ժողովրդավարություն չի ենթադրում, որ ագրեսիվ, քրեածին էլեմենտների ինչ-որ խումբ ամբողջ քաղաքը ապակայունացնի՝ հասարակական որևէ նման պահանջի բացակայության պայմաններում:
Եթե այդպիսի բան լիներ, մեկ շաբաթը, անգամ երեք օրը բավարար կլինեին, որ ժողովուրդը ոտքի կանգներ ու աջակցեր նրանց: Մեկ ամիս է՝ դա են անում, ու գնալով նվազում է իրենց աջակիցների թիվը: Այնպես որ, պետք է մաքրել փողոցներն ու հրապարակները երթևեկությունը խոչընդոտողներից, թող գնան ոչ բանուկ հրապարակներում շարունակեն կամ խորհրդարանում զբաղվեն իրենց գործով:
– Պարո՛ն Խուրշուդյան, ո՞վ ու ինչպե՞ս պետք է մաքրի՝ ինչպես ասում եք:
– Իրավապահ մարմինները, օրենքի ուժով, ապահովելով երևանցիների տեղաշարժի իրավունքը:
– Ընդդիմությունն ասում է, որ գնալու են մինչև վերջ: Այդ մինչև վերջն ո՞ւր է տանելու, ու նման բախումներ հետագայում կլինե՞ն:
– Սադրանքներ կազմակերպելու համար պետք է պատասխանատվություն կրեն: Ո՞ր ժողովրդավարական երկրում եք տեսել, որ կարելի է ոստիկանի, որևէ մեկի վրա քար նետել, այսինքն՝ սառը զենք կիրառել: 2016 թվականին այդ ջեբկիրապետության ներկայացուցիչները, որոնք այն ժամանակ իշխանություն էին, մարդկանց վրա շառ անելով, կեղծ ցուցմունքներ գրելով, թե իբր ոստիկանների վրա քար են նետել, տանում կալանավորում էին: Նորից եմ ասում՝ չարած բանի համար: Ընդ որում՝ մենք պայքարում էինք քրեաօլիգարխիայի դեմ, ու ամբողջ աշխարհը գիտեր, որ Հայաստանում իշխանությունը բռնազավթված է:
Իսկ իրենց՝ անգամ իրենց արած, նկարահանված հանցանքների համար ոչ մեկը չի ուզում պատասխանատվություն կրել, այն դեպքում, երբ իրենք շարունակում են մնալ այն նույն քրեաօլիգարխիայի սպասարկուները ու այժմ քար են նետում օրինական իշխանության ներկայացուցիչների վրա:
Իշխանություններին մեղադրում եմ՝ օրենքը մինչև վերջ չիրացնելու իրենց պարտականությունների համար, նրանք պետք է ապահովեն քաղաքի բնականոն կյանքը: Ուզում են հանրահավաք անեն, թող գնան Ազատության հրապարակում, Մատենադարանի մոտ հանրահավաք անեն, ժամանակին մեզ էին այդ տեղերը ցույց տալիս: Իսկ իրենց օրոք ժամանակ է եղել, որ անգամ այդ հրապարակներում 10 մարդուց ավելի թույլ չէին տալիս հավաքվել:
– Իսկ իշխանությունն ինչո՞ւ չի կիրառում օրենքն ամբողջությամբ, ինչպես ասում եք:
– Երևի մտահոգվում են, որ իրենց էլ ժողովրդավար չեն համարի, բայց այսպես կոչված ընդդիմադիրները արդեն բոլոր չափերն անցել են: Իշխանության ժողովրդավար լինել-չլինելու հարցը փողոցներում երթևեկությունը մեկամսյա դադարից հետո վերականգնելով չի որոշվում: Փողոցները չմաքրելը ժողովրդավարության արդյունք չէ, այլ թուլության հետևանք է:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
