«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է բանաստեղծ Պետրոս Հոկտանյանը
– Պարո՛ն Հոկտանյան, տարածված կարծիք կա, որ գրողները, մշակույթի ոլորտի մարդիկ իրականությունն այլ կերպ են զգում ու ապրում, քան մյուս ոլորտների ներկայացուցիչները: Մեր օրերում կատարվողն ինչպե՞ս եք զգում:
– Չեմ կարծում, թե այս օրերին կատարվողը զգալու համար պետք է ստեղծագործող մարդ լինես, որ այս ամենը զգաս: Մի քիչ համակարծիք չեմ այդ մտքին, որովհետև մարդը, որը ստեղծագործող չէ, կարող է նույն կերպ հասկանալ ու զգալ կատարվողը: Ես այդպես չեմ կարծում: Իսկ այն, ինչ կատարվում է, ցավ է բոլորիս համար էլ որպես Հայաստանի քաղաքացի, անկախ մասնագիտությունից: Եթե ներսովդ իսկապես հայրենասեր ես, ոչ թե պաթոսախառն տեքստերով, ապա պարզ է, որ կատարվողը չի կարող ցավոտ չլինել:
– Իսկ ինչպե՞ս կբնութագրեք այն, ինչ կատարվում է այսօր կամ, առհասարակ, 44-օրյա պատերազմից հետո, որովհետև մեր կյանքը պատերազմից հետո փոխվեց:
– Ո՞նց բնութագրեմ… ինքս ունեցել եմ ընկերներ, որոնք զոհվել են, ու գրեթե բոլորս անմասն չենք մնացել այդ ցավից, իսկ ցավը բնութագրելու չէ: Ցավն ընդհանուր է, համազգային է:
– Համակարծի՞ք եք, որ մեր հասարակությունն անտարբեր է դարձել:
– Համակարծիք եմ, որովհետև դա նկատելի է: Առհասարակ մարդն է շատ փոխվել:
– Այդ փոփոխության պատճառը ո՞րն է, պարո՛ն Հոկտանյան, ի՞նչը մարդկանց ստիպեց փոխվել:
– Մարդու կրթվածությունից է կախված ամեն բան, իսկ մեր ազգի գրեթե 60%-ն անկիրթ է, հետևաբար այսպես էլ պետք է լիներ: Մարդու դաստիարակությունը սկսվում է մանկապարտեզից, ու գուցե եղել են բացթողումներ, որ մենք այսօր խնդրի առաջ ենք կանգնած, շատ բան կախված է նաև ընտանեկան դաստիարակությունից:
– Այսինքն՝ այս ամենի հիմքում տգիտությո՞ւնն է:
– Իհարկե, ու նաև էգոիզմը: Էգոիզմը շատացել է, այսինքն՝ մենք չենք մտածում մեր ազգի մասին, մտածում ենք մեր մասին: Եթե ամեն մեկն առաջնային մտածի ազգի մասին, հաստատ այս վիճակը չենք ունենա: Բայց մենք մտածում ենք՝ որտեղ հաց՝ այնտեղ կաց, ինձ լավ լինի, մնացածը ոչինչ: Այսինքն՝ եթե Արցախում պատերազմ է, մեզ չհասնի, Սյունիքում խնդիր կա, ասում ենք՝ Երևան չհասնի: Կա այս խնդիրն այսօր, այսինքն՝ մարդը միայն իր մասին է մտածում:
– Իսկ էգոիզմը վերացնելու համար ի՞նչ է պետք անել:
– Կարծում եմ, որ այսօրվա սերունդը քիչ թե շատ ավելի խելացի է դատում ու մտածում, ինքս իրենցից եմ շատ բաներ սովորում: Եթե պետք է ինչ-որ բան փրկվի, դա նրանց շնորհիվ է լինելու, մենք էլ մեր հերթին պետք է օգնենք նրանց: Բայց այն, ինչ կա այսօր ու եթե այդպես մնա, լավ բան չեմ տեսնում:
– 44-օրյա պատերազմից հետո անընդհատ, երևի մինչ օրս էլ, խոսվում էր, որ հասարակությունն անհանդուրժող է դարձել, բաժանվել է խմբերի՝ նախկիններ, ներկաներ, սևեր, սպիտակներ: Հասարակության պառակտվածությունը, անհանդուրժող լինելը նկատե՞լ կամ նկատո՞ւմ եք:
– Հա՛, նկատել եմ: Նորմալ է, երբ մարդիկ քաղաքական տարբեր հայացքների կրող են, բայց դա չպետք է առիթ լինի միմյանց հանդեպ թշնամանալու: Իսկ հոգեբանական ներկա վիճակը՝ թշնամանքն իրար հանդեպ, իհարկե անընդունելի է:
– «Ու ես ինչ-որ բարձրության վրա, երկինք-երկրի արանքում, ապրելով եմ զբաղված»: Ֆեյսբուքյան ձեր էջում նման գրառում ունեք, ապրելը զբաղմո՞ւնք է ձեզ համար:
– Մի փոքր տողատակերով է գրված, չէի ասի, թե ապրելը միայն զբաղմունք է:
– Ի՞նչ է այդ դեպքում ձեզ համար:
– Ամեն մեկիս ինչ-որ ժամանակ է տրված ապրելու, չգիտեմ՝ գոյը պահելու միջոց ասեմ, սխալ կլինի: Ամեն դեպքում պետք է ամեն վայրկյանդ փորձես ճիշտ ապրել: Չգիտեմ, դժվար հարց տվեցիք, ամենադժվար հարցերից է… էն, որ մեռնելը չէ, այսինքն՝ արարում է, դու ամեն վայրկյան պետք է մի բան ստեղծես, մի բան թողնես մեռնելուցդ հետո, որ գոնե որոշ ժամանակ քեզ հիշեն, ինձ թվում է՝ ապրելը մահից հետո է:
– Մենք ավելի շատ արարո՞ղ, թե՞ սպառող հասարակություն ենք՝ ձեր գնահատմամբ:
– Երբեմն՝ սպառող, երբեմն՝ արարող, հիմնականում՝ բողոքող: Միշտ էլ բողոքել ենք, բողոքողը բողոքում է, իսկ գործող մարդը՝ գործում, սա նոր երևույթ չէ, մենք սիրում ենք բողոքել:
– Ու նաև սիրում ենք հույսներս ուրիշների վրա դնե՞լ:
– Եթե պետք է սպասենք այլ պետությունների օգնությանը, ապա պետք է գիտակցենք, որ այդ օգնությունը հենց այնպես չի լինելու, մեզ օգնելու համար մի շահ պետք է ունենան, չէ՞: Չգիտեմ, սա ավելի շատ քաղաքական հարց է, ու չեմ ուզում չակերտները բացել, բայց մենք մեր հույսը մեզ վրա պետք է դնենք, ինչպես Նժդեհը ու կարողացավ հարցերը լուծել, կոպիտ ասած: Եթե մեր ազգի մեջ նժդեհներ, մոնթեներ լինեն, մենք օգնության չենք սպասի:
– Իսկ ազգի մեջ այսօր տեսնո՞ւմ եք մոնթեներին կամ նժդեհներին:
– Կան, ուղղակի քիչ են խոսում նրանց մասին:
– Պարո՛ն Հոկտանյան, ժամանակակից հայ գրականության, գրողների մասին կարծիքները, ինչպես բոլոր հարցերի վերաբերյալ, հակասական են: Հիմնականում քիչ են ընթերցում ժամանակակից գրողներին: Ձեր բանաստեղծությունները շատե՞րն են ընթերցում, քննադատություններ լսե՞լ եք ձեր գործերի վերաբերյալ:
– Վերջին շրջանում՝ հա՛, շատ են սկսել ընթերցել, կա պահանջարկ, բայց ես ինձ երբեք էլ գրող չեմ համարել, որքան էլ որ ասում են: Ես երբեմն բարձր եմ մտածում, այսինքն՝ հասանելի եմ դարձնում ներսումս եղածը:
Ինչ վերաբերում է ժամանակակից գրողներին, մենք այսօր ունենք շատ զիլ գրողներ, ինքս շատերի գրածները մեծ սիրով ու բավականությամբ եմ ընթերցում: Չի կարելի դասականներին վերցնել, իսկ մյուսներին՝ քարկոծել:
– Ձեր ասած այդ զիլ գրողներից մի քանիսի անունները կասե՞ք:
-Մհեր Արշակյանը, Հովիկ Աֆյանը, Դավիթ Սամվելյանը, Էդգար Կոստանյանը, Օֆելի Դալաքյանը, Սյունե Սևադան ու այլք, որոնց բոլորին այս պահին չեմ կարող մտաբերել, թող ներեն, այսինքն՝ լավ բազա ունենք: Ու նաև կա էնպիսի մի կատեգորիա, որ գիր ու գրականությունից հեռու լինելով, իրեն գրող է հռչակում:
– Հասարակությանն ի՞նչ խորհուրդ կտա բանաստեղծ Պետրոս Հոկտանյանը:
– Խորհուրդ տալն այնքան պատասխանատու գործ է, ես միշտ վախեցել եմ խորհուրդ տալուց, գուցե սխալ խորհուրդ տամ: Ամեն դեպքում, կարծում եմ, մարդը պետք է միշտ զբաղվի ինքնաշտկմամբ, ավելի շատ մոտ լինի Աստծուն: Շատ կարևոր է ինքնակրթումը, մարդն անընդհատ պետք է իրեն հղկի, բոլոր առումներով պետք է աշխատի իր վրա: Մեզ կիրթ մարդիկ են պետք, որ կիրթ սերունդ, հետևաբար՝ կիրթ ազգ ունենանք:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
