Անանուն աղբյուրին հղում տալն արգելելը հակասահմանադրական դրույթ է, քանի որ վերաբերում է ոչ թե բովանդակությանը, այլ աղբյուրին. Բորիս Նավասարդյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Երևանի մամուլի ակումբի ղեկավար Բորիս Նավասարդյանը

– «Իմ քայլի» որոշ պատգամավորներ հանդես են եկել օրենսդրական նախաձեռնությամբ, որով, ի թիվս այլոց, առջարկվում է արգելել լրատվամիջոցներին անանուն աղբյուր վկայակոչելով տեղեկություններ հաղորդել: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս նախաձեռնությունը, արդյոք սա խոսքի ազատության սահմանափակում չէ՞, դուք ի՞նչ վտանգներ եք տեսնում:

– Ես, ճիշտն ասած, որևէ վտանգ չեմ տեսնում, որովհետև համոզված եմ, որ այդ կարգի օրենսդրական կարգավորումը չի կարող ուժի մեջ մտնել: Ես հուսով եմ, որ հեղինակները, ի վերջո, կհրաժարվեն կոնկրետ այդ մեկ դրույթից, որովհետև խոսքը ամբողջ օրինագծի մասին չէ, որում կան բավականին օգտակար մասեր: Խոսքն այն դրույթի մասին է, որով արգելվում է հղումը չնույնականացվող տեղեկատվական աղբյուրներին:

Իմ գնահատմամբ՝ դա հակասահմանադրական դրույթ է, քանի որ վերաբերում է սահմանափակմանը ոչ թե բովանդակության, այլ աղբյուրներին: Ես կարծում եմ, որ աղբյուրների սահմանափակում օրենսդրությունը չի կարող պարունակել: Օրենսդրությունը կարող է սահմանափակումներ ունենալ միայն բովանդակության նկատմամբ:

Այսինքն՝ եթե բովանդակությունը պարունակում է կեղծիք, զրպարտություն, վիրավորանք, մասնավոր կյանքի միջամտություն կամ այլ օրենքի խախտումներ, այդ բովանդակության տարածումը կարող է արգելվել, սահմանափակվել:

Բայց եթե բովանդակությունը չի պարունակում այդ կարգի հանրային վնաս հասցնող տեղեկություն, ուրեմն անկախ նրանից, թե որ աղբյուրից է վերցված, կարող է տարածվել, և կարող է նշվել այն աղբյուրը, որից օգտվել է լրատվամիջոցը կամ լրագրողը:

– Նախաձեռնության հեղինակներից մեկը վստահեցնում է, որ փոփոխությունը չի վերաբերում լրատվամիջոցների կողմից հաճախ կիրառվող «մեր տեղեկություններով», «մեր աղբյուրներով» ձևակերպումներին, ընդհակառակը, եթե լրատվամիջոցն ասում է՝ «մեր աղբյուրներով», այդ պահից նա դառնում է այդ հրապարակման պատասխանատուն: Խնդիրը վերաբերում է այն աղբյուրներին, որոնք որևէ տեղ գրանցված չեն և դժվար է գտնել, թե ով է հետևում կանգնած:

– Ուրեմն պետք է հավասարեցվի պատասխանատվությունը այն տեղեկատվության նկատմամբ, որը տարածվում է ըստ տվյալ լրատվամիջոցների չնշված աղբյուրների, և այն աղբյուրների, որոնք ինքը նշում է, բայց որոնք նույնականացվող չեն: Այստեղ այս երկու հանգամանքների միջև որևէ տարբերակում մտցնելը ընդունելի չէ:

Այսինքն՝ եթե լրատվամիջոցն իր վրա է վերցնում պատասխանատվությունը տեղեկություն տարածելու համար կամ նշելով մի աղբյուր, որը նույնականացվող չէ, երկու դեպքում էլ այն պետք է հավասարապես պատասխանատվություն կրի:

Այսինքն՝ թույլ տալ, որ լրատվամիջոցն ասի՝ «մեր աղբյուրներով», կամ «չնշվող աղբյուրներից» ենք մենք սա ստացել, կամ նշի, որ ինչ-որ «Տելեգրամ» ալիքից է վերցրել, որին հայտնաբերել կամ նույնականացնել հնարավոր չէ, ես այստեղ ոչ մի տարբերություն չեմ տեսնում: Իրավական տեսանկյունից ևս այստեղ որևէ տարբերակում մտցնելը ճիշտ չէ:

– Եթե սա կյանքի կոչվի, լրատվամիջոցները լուրջ խնդրի առա՞ջ կկանգնեն: Հեղինակները նշում են, որ երբ մարդիկ զրպարտության կամ վիրավորանքի համար դիմում են դատարան, հրապարակող լրատվամիջոցն ասում է՝ ես տելեգրամյան ալիքից եմ վերցրել, գնացեք պարզեք:

– Պետք չի պարզել այդ ալիքը, եթե հնարավոր չէ պարզել, այդ տելեգրամյան ալիքը նույնականացված չէ, ապա պատասխանատվությունը կրում է լրատվամիջոցը: Այստեղ ի՞նչ խնդիր կա:

Այդ հարցը վաղուց իր լուծումն ստացել է: Դու կա՛մ պետք է այնպիսի աղբյուրի հղում անես, եթե բովանդակության հետ խնդիր կա, որը նույնականացվում է, և այդ դեպքում պատասխանատվությունն ընկնում է նրա վրա, կա՛մ դու ես պատասխանատվություն կրում:

Այսինքն՝ ցանկացած դատավարական գործընթացում այդ խնդիրն արդեն ունի լուծում: Մենք չպետք է լուծումներ փնտրենք այն հարցի համար, որն արդեն լուծված է օրենսդրական մակարդակով: 

– Ըստ ձեզ՝ ի՞նչ նպատակ է դրել իր առջև իշխանությունը՝ հանդես գալով այսպիսի նախագծով:

– Ակնհայտ է, որ որոշակի մտահոգություն կա, որ մեր տեղեկատվական միջավայրում բավականին մեծ տեղ են զբաղեցնում այդ տելեգրամ ալիքները, որոնց հնարավոր չէ պատասխանատվության ենթարկել, և դրանց տարածման սահմանափակում են ուզում մտցնել՝ լրատվամիջոցների համար սահմանափակումներ ստեղծելով:

Բայց ես համոզված եմ, որ դա լուծում չէ, որովհետև անկախ նրանից, թե լրատվամիջոցները հղում կկատարե՞ն այդ տելեգրամ ալիքներին, թե՞ չեն կատարի, միևնույն է, իրենց տարածած տեղեկությունը հասանելի է դառնալու, և տեղեկատվության բովանդակության առումով մենք որևէ խնդիր չենք լուծում:

Մենք ընդամենը փորձում ենք գնալ խնդիրը ման գալու ոչ իրավական ճանապարհով: Դա, իհարկե, ոչ մի կերպ չի կարող ողջունել, բայց, նորից եմ կրկնում՝ ես գրեթե համոզված եմ, որ որպես վերջնարդյունք այդ կարգի օրենսդրական կարգավորումը չի կարող գործել: 

– Նշում են նաև, որ քննարկել են շահագրգիռ կողմերի հետ: Երևանի մամուլի ակումբի հետ քննարկում չի՞ եղել:

– Մեզ հետ էլ է եղել աշխատանքային բնույթի քննարկում, և մենք մեր տեսակետները ներկայացրել ենք: Մենք շարունակելու ենք պնդել, որ օրինագիծը շատ կարևոր նախաձեռնություն է, և չարժի այն ստվերել՝ այդ կարգի դրույթ նրա մեջ ներառելով:

Մանե Հարությունյան

MediaLab.am