«Մեծ երգիծաբան ասում էր. «Եթե ինչ-որ տեղ շատ են խոսում հայրենասիրության մասին, ուրեմն հաստատ գողություն է կատարվում». Ռուբեն Բաբայան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է Հովհաննես Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանը:

-Պարոն Բաբայան, երկրում նախընտրական փուլ է, փոփոխություն նկատվո՞ւմ է այս ընտրություններից առաջ:

-Կարծում եմ, այո, փոփոխություն կա: Այն ժամանակ էլ կար փոփոխության պահանջ, բայց այսօր կարծես թե փոփոխության պահանջը գիտակցվում է բոլորի կողմից: Կարծես թե նաև իշխանությունը հասկանում է, որ այլևս նույն ձևով շարունակելը նշանակում է պարզապես զբաղվել ինքնասպանությամբ: Բոլոր այն իրադարձությունները, որոնք վերջերես տեղի ունեցան, այն ագրեսիվության աստիճանը, որը հասարակության մեջ ևս աճում էր, իսկ դա գալիս է նրանից, որ կորում է հնարավոր փոփոխությունների նկատմամբ հույսը, կարծում եմ՝ իրականում ռեալ փոփոխությունների լուրջ պահանջ են ներկայացնում: Ինչպիսին կլինեն այդ փոփոխությունները, ով կկարողանա իրագործել, ում կարելի է հավատալ, ում ոչ, սա ամենաբարդ հարցն է:

Ես ինքս այդքան կողմնակից չեմ հավատալու տարբեր տեսակի նախընտրական խոստումների, որովհետև փորձը ցույց է տալիս, որ ոչ միայն մեր երկրում, այլ նաև շատ ավելի զարգացած երկրներում նախընտրական բոլոր ճառերն ու խոստումներն այդքան էլ մոտ չեն լինում հետագայում իրականացմանը: Ես ավելի շատ կողմնակից եմ անցած ուղին գնահատելուն, թե ինչպես է իրեն դրսևորել քաղաքական ուժը, որովհետև բոլոր դեպքերում այն մարդիկ, ովքեր այսօր երևում են քաղաքական դաշտում, անկախ իրենց տարիքից, նոր անուններ չեն:

Նրանք մարդիկ են, որոնց մենք ճանաչում ենք: Կարծում եմ նաև, որ շատ կարևոր է բոլոր այն քաղաքական ուժերից, ովքեր մասնակցելու են ընտրություններին, լսել այն, թե որ քաղաքակրթական դաշտում են տեսնում Հայաստանն ու Հայաստանի քաղաքացուն: Արդյոք մեզ համար որպես արժեք առաջին տեղում մարդն է, թե՞ մենք ունենք ուրիշ արժեքներ, որոնք ավելի վեր են դասվում, քան մարդու կյանքը, մարդու ազատությունը, իրավունքները: Սրանք շատ կարևոր են, սրանք իմ սպասելիքներն են: Եվս մի կարևոր բան պետք է շեշտել, ես մի քանի անգամ արդեն ասել եմ, որ ես չեմ ուզում լավ իշխանություն, ես ուզում եմ վերահսկելի իշխանություն:

Ամեն մի լավը հատկություն ունի փչանալու՝ սկսած մրգերից: Առավել ևս մարդիկ, երբ որ դառնում են անվերահսկելի, նրանք շատ արագ փչանում են, որվհետև գայթակղություններին դիմանալը շատ դժվար է: Ինչպե՞ս անել, որ լինեն վերահսկելի: Ես կարծում եմ՝ լավագույն ճանապարհն այն է, որ որևէ ուժ չունենա արտակարգ լիարժեք մեծամասնություն, անվերահսկելի մեծամասնություն: Ամբողջ համակարգը, որը գործում է Հայաստանում, պետք է լինի այն ձևով կառուցված, որը ենթադրում է նորմալ պետության գոյատևում: Ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչպես են մեր դատարանները դառնալու անկախ, ես ուզում եմ իմանալ, թե Հայաստանում երբ են գործելու իրական արհմիությունները, ես ուզում եմ տեսնել իրական խոսքի ազատություն, ոչ միայն մեր մամուլում ու կայքերում, այլ նաև հեռուստատեսությամբ և գերադասում եմ տեսնել ոչ թե կուսակցական հեռուստաալիքներ: Բազմաթիվ նման հարցեր կան, որոնք կոնկերտ հարցեր են: Մնացածը, թե՝ սրանք վատն են, մենք կգանք, կփոխենք, սրանք դավաճան են, մենք հայրենասեր ենք և այն… Հենց որ լսում եմ հայերանասիրություն բառը, ուզում եմ միանգամից այդ կուսակցության վրա խաչ քաշել:

-Այսինքն՝ կուսակցությունները հստակ ու իրատեսական ծրագրերո՞վ պետք է ներկայանան հանրությանը:

-Այո, և քայլերով: Կարող են ասել՝ մենք ուզում ենք, որ լինի անկախ դատական համակարգ: Բայց դա ամեն տարի էլ ուզում եք, պետք է ասեք՝ ինչպե՞ս եք դուք դա իրագործելու: Պետք է ասեն, թե ինչպես են իրագործելու Հայաստանում աշխատող մարդու պաշտպանությունը, կյանքի, աշխատանքի, առողջության իրավունքը ո՞նց են պահպանելու:

-Այսօր կա՞ն ուժեր, որոնք ի վիճակի են ձեր նշած կոնկրետ քայլերն անել, ոչ թե միայն խոստումներ տալ:

-Ես դեռ այդքան էլ ծանոթ չեմ ծրագրերին, թող գրանցվեն, ներկայացնեն իրենց ծրագրերը, այդ ժամանակ լուրջ համեմատության, հավատալու, ծրագրերն ուսումնասիրելու հարց կլինի: Պետք է տեսել, թե արդյոք ով է դա ներկայացնում: Եթե դա ներկայացնում է մի կուսակցություն կամ մի դաշինք, որի անդամները հայտնի են նրանով, որ մի բան են ասում, բայց ուրիշ բան են անում… Հավատալ խաբելուց հետո, դա բարձակ հիմարություն է:

-Հասարակությունը որքանո՞վ կարող է ընտրության միջոցով իրավիճակ փոխել երկրում: Տարիներ շարունակ մարդկանց մեջ կա հետևյալ մտածելակերպը՝ ընտրողի ձայնը ոչինչ չի որոշում, ընտրությունների ընթացքը կանխորոշված է: Կարո՞ղ է Հայաստանում ընտրողն իր ձայնով փոփոխություն անել:

-Իհարկե, միանշանակ կարող է: Ես կարծում եմ, որ բոլոր կուսակցությունները միայն սպասարկողի դերում են, պահանջ ներկայացնողն ու խնդիր դնողը հասարակությունն է: Այստեղ պարզապես առաջին հերթին հենց պետք է հասարակության հետ աշխատել և չիդեալականացնել հասարակությանը: Հասարակությունը պետք է կոնկրետ պահանջներ ներկայացնի, թե ինչպիսի երկիր է նա ուզում տեսնել: Եթե հասարակության մի զանգված, ընդ որում կարող է լինել մի ստվար զանգված, ասում է՝ մենք չենք ուզում լինել այս երկրի տերը, ուզում ենք լինել այս երկրի ստրուկը, մեզ պարզապես կերակրեք, և այլևս ոչինչ մեզ չի հետաքրքրում, կան քաղաքական ուժեր, որոնք խաղում են հենց այդ պահանջի վրա: Ասում են՝ մենք տեր կկանգնենք ձեզ, դուք մտածելու բան չեք ունենա, մենք կբացենք այս գործարանը, կանենք այս կամ այն: Ես չեմ ուզում լսել՝ ինչ կանենք, ես ուզում եմ լսել՝ ինչպես կանենք: Սա շատ ավելի կարևոր է:

Ես չեմ ուզում, որ գան ու ինձ տեր կանգնեն: Ես ուզում եմ, որ մեր հասարակությունում վերանան որոշակի կարծրատիրպերը: Դրանք են՝ մեզ տեր է պետք, պետք է մեկը լինի, որ էս ժողովրդին սիրի, կարևորը մարդ հայրենասեր լինի, կարևոր չէ խելացի լինել ու ունակություններ ունենալ: Բայց երկիրը սիրելը շատ հարաբերական հասկացություն է, երկիրը սիրելը ես հասկանում եմ կոնկրետ այդ երկրի վրա աշխատելը:

Ո՞ւմ է պետք հայրենասեր բժիշկը, որն էլեմենտար բաներ անել չի կարող: Եվ հիմնականում հայրենասիրությունից խոսում են շատ վատ մասնագետները: Ռուս մեծ երգիծաբան Սալտիկով-Շչեդրինը ասում էր. «Եթե ինչ-որ տեղ շատ են խոսում հայրենասիրության մասին, ուրեմն հաստատ գողություն է կատարվում»:

Պետք է կոնկրետ խոսել, դուրս գալ բանաստեղծական վիճակից: Կյանքը շատ ռեալ է, էպոսներով չի դասավորվում: Պետք է իմանանք՝ ինպես ենք մենք կարգավորում մեր կյանքը: Ռուս մեծ գրող Տոլստոյը լավ բան էր ասում. «Շատ հեշտ է գրել տիրեզերքի, շատ դժվար է գրել գարնանացանի մասին»: Գարնանացանը կոնկրետ գործողություն է, իսկ աստղերի մասին ինչ ասես կարելի է ասել: Եկեք այսօրվա օրով խոսենք՝ ինչ ենք անում, ինչպես ենք անում, ոնց ենք ապահովում մեր այս փոքր կտորի վրա մարդկանց համար երջանիկ կյանք: Մենք իրավունք չունենք որևէ ուրիշ հավակնություն ունենալ, եթե մենք չենք կարողանում մարդկանց կյանքը դարձնել քիչ թե շատ տանելի: Իսկ ցանկացած իշխանության նապատակը մեկը պետք է լինի՝ մարդկանց դարձնել երջանիկ:

Էմմա Մանուկյան

MediaLab.am