Կարո Եղնուկյանի նամակը ԵՄ հանձնակատար Յոհաննես Հանին

Կարո Եղնուկյանի նամակը ԵՄ հանձնակատար Յոհաննես Հանին
Կարո Եղնուկյանի նամակը ԵՄ հանձնակատար Յոհաննես Հանին

Կարո Եղնուկյանի նամակն ուղղված ԵՄ հանձնակատար Յոհաննես Հանին ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորեւ։

Հարգելի պարոն Հան,

Ես Հայաստանի արեւմտյան կողմնորոշման եւ, մասնավորապես, մոտ ապագայում Եվրոպական Միության (ԵՄ) ընտանիքին միանալու հզոր քարոզիչն եմ: Ընդլայնված Գործընկերության Համաձայնագիրը (CEPA), որը ԵՄ-ն մտադիր է նոյեմբերին ստորագրել Հայաստանի հետ, խիստ սահմանափակ եւ անատամ տարբերակն է Եվրամիության Ասոցացման համաձայնագրի (EUAA), որը նախատեսված էր ստորագրել 2013 թվականին, երբ Սերժ Սարգսյանը միակողմանի, ավտորիտար կերպով եւ չմտածված որոշում կայացրեց հօգուտ անհայտ եւ չփորձարկված Եվրասիական տնտեսական միության, որի կազմում բոլորը ավտորիտար եւ դիկտատորական ռեժիմներ ունեցող երկրներ են: Չենք  կարող բացառել, որ Սերժ Սարգսյանը այս անգամ նույն կերպ չի կվարվի, եւ մի գիշերվա ընթացքում Ռուսաստանի ճնշման ներքո՝ փոխի իր միտքը:

Իմ նամակի նպատակը ոչ թե այն է, որ Ձեզ տեղեկացնեմ, թե ինչ եմ ես զգում, կամ, թե Սերժ Սարգսյանը ինչ է անելու կամ չանելու, այլ որպեսզի պաշտոնապես հստակեցվի ձեր դիրքորոշումը եւ առավել ևս պարզ դառնա, թե որոնք են ԵՄ-ի այն արդարացուցիչ հիմնավորումները, որ թույլ են տալիս համաձայնագիր կնքել մի ավտորիտար ռեժիմի հետ, որը օրը ցերեկով անսպառ, շարունակաբար եւ մեթոդաբար խախտում է իր «անցանկալի» քաղաքական հակառակորդների հիմնարար իրավունքներն ու ազատությունները,  նրանց ենթարկելով քաղաքական հետապնդման: Ես ինքս հանդիսանում եմ ռեժիմի կողմից քաղաքական հալածվածներից եւ հալածված ընդդիմախոսներից մեկը, որը 70-ից ավելի այլ անձանց հետ ձերբակալվել եւ բանտարկվել է անհիմն մեղադրանքներով: Հայաստանում բոլոր քաղաքական գործերում առկա է նախնական կալանքի չարաշահումը: Կեղծ կամ հակասական ցուցմունքների օգտագործումը եւ գոյություն չունեցող կամ անընդունելի ապացույցները այն գործիքներն են, որոնք սարգսյանական ռեժիմն օգտագործում է ցանկացած այլակարծություն լռեցնելու համար։ CEPA- ն, ըստ երեւույթին, դեռեւս պահպանում է EUAA-ի քաղաքական կողմի զգալի մասը եւ ցանկանում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել մի կարևորագույն հարցի՝ Հայաստանում քաղբանտարկյալների առկայությանը։ ԵՄ-ն որպես մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների ավանգարդ կառույց երբեք չպետք է համաձայնության գալ մի ռեժիմի հետ, որն ունի քաղբանտարկյալներ:

Քաղաքական հետապնդման ենթարկվող անձը, որը բանտարկության միջոցով զրկված է ազատությունից, մեխանիկորեն քաղաքական բանտարկյալ է դառնում, եթե նրա ձերբակալումն ու կալանավորումը քաղաքական դրդապատճառներ ունեն: Երբ քաղաքական հետապնդումը ակնհայտ է  ձերբակալությունից առաջ և ձերբակալումից հետո, ապա քաղբանտարկյալին առաջադրված կեղծ եւ անհիմն քրեական մեղադրանքները ընդամենը անհիմն պատճառաբանություններ են հակընդդեմ տեսակետը պատժելու համար: Ինչպես գիտեք, շատ երկրներ (բացառությամբ մի քանիսը, ինչպես օրինակ՝ Թուրքիան եւ Ադրբեջանը) իրենց քրեական օրենսգրքում չունեն քաղաքական նկատառումներով հոդվածներ, հետեւաբար, այդ երկրներում, որոնցից է նաև Հայաստանը, քաղաքական հետապնդումը քողարկվում է քրեական մեղադրանքներով: Որպեսզի որոշվի, թե արդյոք տվյալ անձը քաղբանտարկյալ է, հարկավոր է քննության ենթարկել գործի հիմքում ընկած գործոնները մինչև ձերբակալումը, նախաքննության ընթացքում, եւ, նաև, թե ինչպես է պատշաճ ընթացակարգը խախտվում նախաքննության և դատաքննության ընթացքում:

Քաղաքական հետապնդումը եւ քրեական գործի հարուցումը, ինչպես նաեւ քաղբանտարկյալի սահմանումը քաղաքական գնահատականներ են, եւ ոչ թե օրենքով կարգավորվող կամ դատարանի կողմից որոշվող իրավական դրույթներ, հետեւաբար ես մեծապես վրդովված էի, երբ Հայաստանում Եվրամիության պատվիրակության դեսպան՝ Սվիտալսկին իր և ԵՄ-ի դիրքորոշումն է արտահայտել Հայաստանյում քաղբանտարկյալների առկայության մասին, 2017 թվականի սեպտեմբերի 14-ի ասուլի ընթացքում: Նա ասաց, որ ինքը տեղյակ է Human Rights (Մարդու Իրավունքների) կազմակերպությունների եւ ՀԿ-ների պահանջներից, որոնք վերաբերում են Հայաստանում քաղբանտարկյալների առկայությանը, եւ, որ նա քննարկել է այդ հարցը Հայաստանի իշխանությունների հետ, չնայած որ Եվրամիությունը միշտ չէ, որ կիսում է HR կազմակերպությունների եւ ՀԿ-ների կարծիքը եւ հիմնականում հիմնվում է  Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (ՄԻԵԴ) որոշումների վրա։ Դուք նաեւ հավելել եք, « ինչպես հայտնի է ՄԻԵԴ-ը որոշում չի կայացրել, որ Հայաստանում որևէ քաղբանտարկյալ կա»: Այս հայտարարությունից երկու հարց է ծագում.

1. ՄԻԵԴ-ը արդյոք լիազորություն ունի որոշելու, թե ով է քաղբանտարկյալը:
2. Արդյոք ՄԻԵԴ-ը երբևէ նման որոշում կայացրել է իր 58-ամյա պատմության ընթացքում: Այս երկու հարցերի պատասխանը միանշանակ ոչ-ն է:

Ինչպես գիտեք Եվրոպայի Խորհուրդը (ԵԽ) 1953 թ.-ին միջազգային համաձայնագիր կնքեց ի պաշտպանություն մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների, որը հայտնի է որպես Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիա (ՄԻԵԿ): ՄԻԵԿ-ը իր հերթին հիմնել է ՄԻԵԴ-ը 1959 թ.-ին, որտեղ ցանկացած անձ, ով կարծում է, որ անդամ պետությունը խախտել է ՄԻԵԿ-ով ամրագրված  հիմնարար ազատությունների իր Մարդու Իրավունքները, մարդու հիմնարար իրավունքները և ազատությունները, կարող է գործը ներկայացնել ՄԻԵԴ: Խնդրում ենք նկատի ունենալ, որ ըստ սահմանման ՄԻԵԿ-ը չի կարող եւ չունի իրավասություն, որի վրա հիմնվելով կարող է ՄԻԵԴ-ին թելադրել որոշում կայացնել, թե ով է քաղբանտարկյալը, քանի որ, ինչպես  վերը նշված է, դա քաղաքական որոշում է եւ ոչ թե իրավական, և այդ պատճառով էլ դատարանները չեն կարող նման որոշում կայացնել։ Տեսականորեն, ՄԻԵԴ-ը կարող էր «քաղաքական» հայտարարություն անել իր որոշման մեջ՝ նշելով, որ օրինակ «Կարո Եղնուկյանի մարդու իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները խախտվել են, եւ այդ խախտումները քաղաքական դրդապատճառներ են ունեցել, հետեւաբար Կարո Եղնուկյանը քաղբանտարկյալ է »: Այնուամենայնիվ, որոշման այդ հատվածը իմ քաղբանտարկյալ լինելու մասին չի կարող օրենքով պարտավորեցնող լինել կամ պարտադիր կատարման համար, եւ ՄԻԵԴ-ի 58-ամյա պատմությունն էլ ապացուցում է, որ  նման նախադեպ էլ չի եղել։

Հատկանշական է, որ ԵԽ-ն, երբ 2001 թ.-ին Հայաստանն ու Ադրբեջանը դիմեցին ԵԽ անդամություն ստանալու համար, առաջին անգամ առնչվեց «քաղբանտարկյալ» եզրը սահմանելու խնդրին։ Նրանց անդամակցելու հարցը ժամանակավորապես կասեցվեց շնորհիվ քաղբանտարկյալների առկայության մասին եղած պահանջների։ Գտնելով, որ անհրաժեշտ է լուծել «Քաղբանտարկյալ» եզրի սահմանման  խնդիրը, ԵԽ-ն Գլխավոր քարտուղարի անկախ փորձագետներ նշանակեց « քաղբանտարկյալ » եզրը սահմանելու համար եւ գնահատական տալու Հայաստանում եւ Ադրբեջանում ենթադրյալ քաղաքական բանտարկյալների առկա դեպքերին: Դրա հետևանքով երկու պետությունները ազատ արձակեցին իրենց բոլոր քաղբանտարկյալներին եւ անդամակցեցին ԵԽ-ին:

Հաջորդ անգամ քաղբանտարկյալների հարցը վերանայվեց 2012-ին, երբ Եվրոպայի Խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովում (ԵԽԽՎ) համապարփակ քննարկում տեղի ունեցավ եւ «Քաղբանտարկյալի սահմանումը » հստակ ձևակերպվեց եւ վերահաստատվեց Բանաձեւ1900- ում: Ճանաչվեցին հինգ տարբեր չափորոշիչներ, որոնց հիման վրա կարող է որոշվել, թե ով է քաղբանտարկյալը: ԵԽԽՎ-ն այդ բանաձեւում հրավիրեց և խրախուսեց «ԵԽ բոլոր անդամ պետությունների իրավասու մարմիններին վերանայել ցանկացած  ենթադրյալ քաղբանտարկյալի գործ վերոնշյալ չափանիշների կիրառմամբ  եւ ազատ արձակել նմանատիպ բանտարկյալներին կամ պատշաճ կերպով վերաքննել նրանց գործերը»: Ինչպես 2001թ․-ին, երբ Եվրախորհուրդը ԵԽ-ին անդամակցելու համար որպես նախապայման առաջադրեց քաղբանտարկյալների ազատ արձակումը, ԵՄ-ն մինչև նոյեմբերին համաձայնագրի ստորագրումը նույնպես պետք է Հայաստանի իշխանություններից որպես նախապայման պահանջի նույնը։  Բացի այդ, եթե Հայաստանի իշխանությունները կամ Սարգսյան ռեժիմը չեն ենթարկվում՝ մինչ ստորագրման օրը քաղբանտարկյլաներին բաց թողնելով, ապա ոչ միայն ԵՄ-ն չպետքէ է վավերացնի CEPA- ն, այլ ԵԽ-ն պետք է նաեւ Հայաստանի նկատմամբ հարուցի խախտումների վարույթ, անհապաղ դադարեցնի Հայաստանի քվերակելու իրավունքը եւ, ի վերջո, դուրս հանի ԵԽ-ի կազմից։

Մարդու իրավունքները եւ հիմնարար ազատությունները ԵՄ արժեքների անկյունաքարն են, մինչդեռ քաղաքական հիմքերով այդ իրավունքների խախտումը հանգեցնում է ԵԽԽՎ-ի սահմանած  չափորոշիչներն համապատասխան քաղբանտարկյալների առաջացմանը: ԵՄ-ն չպետք է եւ չի կարող որեւէ հանգամանքի բերումով համագործակցել, պայմանագրեր կնքել, ֆինանսավորել պետական ծրագրերն ու հաստատություններին, կամ որեւէ այլ աջակցություն տրամադրել այն ռեժիմին, որն ունի ավելի քան 70 քաղբանտարկյալ եւ բազմաթիվ անհատներ, որոնք քաղաքական հետապնդման են ենթարկվում: ԵՄ-ի եւ այս ռեժիմի միջեւ համագործակցության ցանկացած ձեւ պետք է իրականացվի  առնվազն մեկ նախապայմանով, այն է՝ բոլոր քաղբանտարկյալների շուտափույթ ազատ արձակմամբ: Ես եւ մյուս քաղբանտարկյալները, ինչպես նաեւ բազմաթիվ HR կազմակերպությունների եւ այլ ՀԿ-ների հետ միասին հայտարարել եւ հիմնավորել ենք Հայաստանում քաղբանտարկյալների առկայության փաստը: Միակ ուղեցույցը, որով ԵՄ-ն կարող է որոշել այդ պահանջների ճշմարտացիությունը եւ դատողություն անել, ԵԽԽՎ-ի կողմից սահմանված չափորոշիչներն են, որոնց հիման վրա դուք եւ ԵՄ-ն կարող եք քաղաքական բանտարկյալների գոյության մասին քաղաքական որոշում կայացնել:

Ստորեւ ներկայացված են ԵԽԽՎ 5 չափորոշիչները, որոնցից միայն 1-ը բավարար է քաղբանտարկյալի կարգավիճակը որոշելու համար:

«Վեհաժողովը վերահաստատում է իր հավանությունը հետեւյալս ամփոփված չափանիշներին»

«Անձնական ազատությունից զրկված անձը համարվում է «քաղբանտարկյալ», եթե

ա․ նրա կալանքը տեղի է ունեցել  մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայով ամրագրված որևէ հիմնական երաշխիքի և նրա Արձանագրությունների(ՄԻԵԿ) խախտմամբ, մասնավորապես՝ մտքի, խղճի, կրոնի, խոսքի եւ տեղեկատվության ազատությունը, և հավաքների ազատությունը,
բ. եթե կալանքը տեղի է ունեցել զուտ քաղաքական պատճառներով, առանց որեւէ հանցակազմի,
գ. եթե քաղաքական նկատառումներով կալանքի երկարությունը կամ նրա պայմանները հստակ կերպով անհամեմատելի են այն հանցանքի հետ, որով անձը մեղավոր է ճանաչվել կամ կասկածվում է դրա կատարման մեջ,
դ. Եթե քաղաքական նկատառումներով կալանքը համեմատած  այլ անձանց հետ կատարվել է  խտրական եղանակով, կամ,
ե. եթե ձերբակալությունը հստակորեն անարդար դատական գործընթացի արդյունք է, և դա տեղի է ունեցել իշխանությունների քաղաքական դրդապատճառներով  պայմանավորված»:

Եթե դուք չեք կարող որոշում կայացնել ձեզ տրամադրած տեղեկատվության հիման վրա կամ, եթե չեք ցանկանում ապավինել քաղբանտարկյալների եւ հասարակական կազմակերպությունների պահանջներին, ապա առնվազն ես կարող եմ ձեզ տրամադրել լրացուցիչ հսկայածավալ տեղեկություններ, թե ինչպես եմ ես քաղաքական հետապնդման ենթարկվել վերջին 5 տարիների ընթացքում, թե ինչպես եմ անօրինական կերպով, առանց որեւէ իրավական հիմքի ձերբակալվել , ինչպես եմ քաղաքական հետապնման ենթարկվելով ապօրինի կերպով ձերբակալված, կալանավորված եղել նախաքննության, ինչպես նաև դատաքննության ժամանակ, վերջին 15 ամիսների ընթացքում, եւ վերջապես, թե ինչպես է ԵԽԽՎ 5 չափորոշիչներից 4-ը կետ առ կետ համապատասխանում իմ գործին, չնայած մեկն էլ բավական է  քաղաքական բանտարկյալի իմ կարգավիճակը ապացուցելու համար։ Ես անհամբերությամբ սպասում եմ Ձեր պատասխանին, որտեղ կճանաչեք ինձ որպես քաղբանտարկյալ եւ կշեշտեք այն միջոցառումները որոնք պատրաստ եք ձեռնարկել Հայաստանում քաղբանտարկյալների իրավիճակը ուղղելու համար: Եվ, իհարկե, եթե տեսնում եք անհրաժեշտություն կա ծանոթանալու իմ գործի վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններին, որպեսզի հիմնավորվի իմ քաղբանտարկյալ լինելու կարգավիճակը, ապա սիրով կտրամադրեմ։

Հարգանքով՝

Քաղբանտարկյալ
Կարո Եղնուկյան, Էսկվայր