«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավաբանական գիտությունների թեկնածու, ԱԺ նախկին պատգամավոր Տարոն Սիմոնյանը
– Պարո՛ն Սիմոնյան, Հայաստանում տիրող սահմանային իրավիճակն ինչպե՞ս եք գնահատում, ի՞նչ փուլում ենք գտնվում, արդյոք տեղի ունեցողը սահմանագծմա՞ն ու սահմանազատմա՞ն սկիզբ է, ինչպես նշում են ոմանք:
– Դժվար է այդ հարցին առանց հույզերի պատասխանել, որովհետև Հայաստանի Հանրապետության տարածքում սահմանակետեր դնող Ադրբեջանի գործողություններն այլ կերպ չի կարելի որակել, քան ուժի կիրառում և Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության խախտում:
Չգիտեմ՝ ով ինչպես է ընկալում, բայց այդ տարածքները Հայաստանի Հանրապետության տարածքներն են, ու որևէ տեղ, որևէ փաստաթղթում նշում չկա, որ դա Ադրբեջանի տարածքն է, հետևաբար դա բռնազավթում և օկուպացիա է Ադրբեջանի կողմից:
Մեր իշխանության գործողություններն այդ ամենին՝ ինքներդ եք տեսնում, և, մեծ հաշվով, որակման անհրաժեշտություն էլ չկա, որովհետև շատ իշխանավորներ, հենց մեր օրենսդրությունը խախտելով, այնպիսի հայտարարություններ են անում, որ ճիշտ կլիներ Քրեական օրենսգրքի մի քանի դրվագներով պատասխանատվության ենթարկել նրանց:
– Իսկ ինչո՞վ եք բացատրում Հայաստանում ամենաբարձր պաշտոնը զբաղեցնող անձանց կողմից նման հայտարարություն հնչեցնել, թե այդ տարածքները ադրբեջանական են, ամենատարբեր թվականի քարտեզներ են իբրև վկայություն մատնանշում:
– Անկարողությամբ, տգիտությամբ, հանցավոր անփութությամբ կամ դիտավորությամբ, դա պետք է հետագայում պարզեն իրավապահ մարմինները, երբ կսկսվի համապատասխան գործընթացը, որովհետև Սովետական Միության պաշտոնական ոչ մի նման քարտեզ լինել չի կարող: Եթե 20-ականների քարտեզների մասին են խոսում, նախ դրանցով պետք է սահմանազատման որոշակի գործողություններ լինեն, որից հետո նոր միայն կարող են ասել, թե դա ում տարածքն է:
Իսկ եթե որևէ սահմանագծում չի եղել, և մեր որոշ իշխանավորներ արդեն իսկ ընդունում են, որ ինչ-որ տարածքները մերը չեն, ապա մի պարզ հարցի պետք է պատասխանեն. այդ ինչպե՞ս է, որ մեր Կադաստրի կոմիտեն ՀՀ քաղաքացիներին սեփականության վկայականներ է տվել այդ տարածքներում, ո՞նց է հնարավոր նման բան, եթե դա Հայաստանի տարածք չի եղել: Այդ հարցին որ պատասխանեն՝ կասենք, որ կարողանում են իրենց առաջ դրված խնդիրը լուծել:
– ՄԻՊ-ը երեկ հաղորդագրություն էր տարածել, որի համաձայն Անվտանգության խորհրդի հայտարարությունը՝ կապված Գորիս-Կապան և Կապան-Ճակատեն ավտոճանապարհների հետ, խախտում է ՀՀ Սահմանադրության և մարդու իրավունքների միջազգային պահանջները: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք, իսկապե՞ս կա խախտում:
Միանշանակ առկա է խախտում: ՄԻՊ-ը նշել մարդու իրավունքների տեսանկյունից ու Սահմանադրության երկրորդ գլխում ամրագրված՝ մեր քաղաքացիների իրավունքներն ու կոնվենցիոն իրավունքները, որոնք երաշխավորված են, այդ թվում՝ իմ նշած սեփականության իրավունքը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավորվել է պաշտպանել և՛ Սահմանադրությամբ, և՛ այլ օրենքներով, մինչդեռ նույն Հայաստանի Հանրապետության գործադիր կամ օրենսդիր իշխանության որոշ պաշտոնատար անձինք իրենց հայտարարություններով, փաստորեն, հրաժարվում են նույն Հայաստանի Հանրապետության տրամադրած սեփականության իրավունքը պաշտպանելուց, ինչն ուղղակիորեն խախտում է:
Խախտում է նաև Քրեական օրենսգիրքը՝ իմ նշած պատճառներով:Միանշանակ առկա է խախտում: ՄԻՊ-ը նշել մարդու իրավունքների տեսանկյունից ու Սահմանադրության երկրորդ գլխում ամրագրված՝ մեր քաղաքացիների իրավունքներն ու կոնվենցիոն իրավունքները, որոնք երաշխավորված են, այդ թվում՝ իմ նշած սեփականության իրավունքը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավորվել է պաշտպանել և՛ Սահմանադրությամբ, և՛ այլ օրենքներով, մինչդեռ նույն Հայաստանի Հանրապետության գործադիր կամ օրենսդիր իշխանության որոշ պաշտոնատար անձինք իրենց հայտարարություններով, փաստորեն, հրաժարվում են նույն Հայաստանի Հանրապետության տրամադրած սեփականության իրավունքը պաշտպանելուց, ինչն ուղղակիորեն խախտում է:
Խախտում է նաև Քրեական օրենսգիրքը՝ իմ նշած պատճառներով:
–Հայկական կողմի այս դիրքորոշման պայմաններում ի՞նչ սպասել ադրբեջանական կողմից:
– Եթե մի պետություն զավթում է մեկ այլ պետության տարածք, և վերջինիս պաշտոնատար անձի շուրթերից հնչում է, թե դա նորմալ է, և դա մեր տարածքը չէ, բնականաբար, զավթող պետության ախորժակը կբացվի, ու գնալով նոր տարածքներ կզավթի, դա ակնհայտ է:
– Պարո՛ն Սիմոնյան, եթե իշխանությունը նման հայտարարություններ չաներ, այլ ընդհակառակը՝ պնդեր, որ դրանք հայկական տարածքներ են, որոնք հարձակման են ենթարկվում Ադրբեջանի կողմից, այս պարագայում իշխանության քայլերը որո՞նք պետք է լինեին:
– Միջազգային իրավունքը խաղի կանոն է, որով պետությունները կազմակերպում են իրենց միջազգային քաղաքականությունը: Այդ կանոններով սահմանված է, որ եթե ինչ-որ մի պետության տարածքի նկատմամբ ոտնձգություն է կատարվում, առաջին գործողությունը միջազգային կառույցին տեղեկացնելն է, որ քո պետության նկատմամբ ուժ է կիրառվել, որն արգելվում է ՄԱԿ-ի Կանոնադրությամբ, դա ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդն է:
Մինչ օրս մեկ դրվագ գիտեմ, այն էլ նամակ են ուղարկել, ոչ թե դիմել են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ, որ տեղեկատվություն տրամադրի, թե Ադրբեջանն ինչպես է խախտել ՄԱԿ-ի Կանոնադրությունն ու դիմել ուժի: Չկա որևէ ակտ, որ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարությունը համապատասխան դիմում ուղարկած լինի: Առաջին գործողությունը դա է, հետագայում ծագում է կոլեկտիվ պաշտպանության իրավունքը, ու եթե դու անդամ ես այդ մեխանիզմներին, տվյալ դեպքում՝ մենք ՀԱՊԿ-ի անդամ ենք, ապա դիմիր նաև ՀԱՊԿ-ին:
Չօգնե՞ց՝ այլ հարց է, բայց քեզանից կախված գործողություններն արա, որ հետագայում ինչ-որ մի ատյանում քո իրավունքների պաշտպանության անհրաժեշտություն առաջանա՝ նշես, որ քեզնից կախված գործողություններն արել ես: Բայց եթե դու ընդունում ես, որ ինչ-որ մի պետություն եկել, քո տարածք է մտել, ու դու հրաժարվում ես այդ տարածքից, ինչպե՞ս կարող ես ինքնապաշտպանական գործողության դիմել, եթե հրաժարվում ես այդ տարածքը քոնը համարելուց: Եթե չես դիմում այդ կառույցներին, վերջիններս ինչպե՞ս արձագանքեն դրան:
– Եթե իրավիճակն այսպես շարունակվի ու արձանագրվի, որ այդ տարածքները ադրբեջանական են, իշխանափոխությունից հետո կամ ինչ-ինչ զարգացումների բերումով հետագայում հնարավոր կլինի՞ վիճարկել տեղի ունեցածն ու օրենքի շրջանակներում Ադրբեջանի օկուպացրած հայկական տարածքները վերադարձնել:
– Իրավունքի ուժով ամեն ինչ հնարավոր է, բայց դրա համար որոշակի մեխանիզմներ պետք է անցնել, այդ թվում՝ նաև հայկական ազգային շահի դեմ ՀՀ օրենսդրության, Սահմանադրության դեմ գործած անձանց պատասխանատվության ենթարկելու միջոցով, ու այս հիմքով, միջազգային մեր հարաբերություններով նոր գործողություններ կազմակերպել:
Սա է լինելու ճանապարհը, չգիտեմ՝ մեր այսօրվա իշխանավորները գիտակցո՞ւմ են, թե ինչ պատասխանատվություն են իրենց ուսերին վերցնում և ինչ հետևանքներ են կրելու, բայց, ամեն դեպքում, հնարավորություններ կան, պարզապես գնալով ավելի է ծանրանում աշխատանքը: Եթե մինչ այս կարող էինք ավելի հեշտ անել դա, ապա հետո միջազգային որևէ հարթակում նախ պետք է համոզենք, որ այս մարդկանց շուրթերից հնչած հայտարարությունները Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական դիրքորոշում չի կարելի համարել:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
