«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության քաղաքական խորհրդի նախագահ Սուրեն Սուրենյանցը
– Պարո՛ն Սուրենյանց, երկրորդ նախագահ, խորհրդարանական ընդդիմադիր ամենամեծ խմբակցության առաջնորդ Ռոբերտ Քոչարյանի այսօրվա մամուլի ասուլիսի մեսիջները որո՞նք էին:
– Ասուլիսի երկու հիմնական մեսիջ կառանձնացնեմ. առաջինը առաջնորդության կարգավիճակից հրաժարումն է, այսինքն՝ Ռոբերտ Քոչարյանը հստակ ասաց, որ ընդդիմադիր նոր համախմբումը փողոցում պետք է տեղի ունենա ոչ թե ինչ-որ անձի իշխանություն բերելու շուրջ, այլ այս իշխանությանը հեռացնելու շուրջ: Սա հռետորաբանություն է, որը մենք չենք նկատել Քոչարյանի մոտ 2021 թվականի խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների նախընտրական ու հետընտրական փուլերում: Ըստ էության, նշանակում է, որ նա հրաժարվում է իր նախկին հավակնություններից:
Երկրորդ՝ Քոչարյանի ու ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորների շեշտադրումներում էական տարբերություն կա: Հատկապես վերջին շաբաթվա ընթացքում, ինքներդ էլ եք նկատել, որ «Հայաստան» խմբակցության մի շարք պատգամավորներ անընդհատ գեներացնում էին դիմադրության շարժման, մոտալուտ հանրահավաքների թեման, այդ դաշինքի հետ ասոցացվող որոշ մարդիկ նույնիսկ ասում էին, որ գալու է ինչ-որ օր, որ մարդկանց կանչելու են փողոց ու էլ հետ չուղարկեն և այլն:
Քոչարյանն այսօր արձանագրեց, որ, իր ասած՝ մեծ զանգված առայժմ չեն կարողացել նախապատրաստել, որը պետք է լուծի իշխանափոխության խնդիր, ինչն ինքնին նշանակում է, որ Քոչարյանը, գոնե առաջիկա շաբաթների ընթացքում, չի պատկերացնում փողոցային ակտիվ գեներացիա:
– Ռոբերտ Քոչարյանի հրաժարումն ինչո՞վ եք պայմանավորում, ի՞նչը նրան «ստիպեց» առաջնորդի կարգավիճակից հրաժարվել:
– Քոչարյանը հասկացել է, որ իշխանափոխության բլից-կրիգային սցենարը սպառված է, և ավելի երկարաժամկետ օրակարգ ունեցող ընդդիմություն ձևավորելու ժամանակն է գալիս, իսկ ավելի երկարաժամկետ օրակարգ ունեցող ընդդիմության լիդեր նա չի կարող լինել իր էությամբ, արժեհամակարգով, բնավորությամբ: Նա մարդ է, որը միշտ օգտվել է ֆորսմաժորային իրավիճակներից, ավելի տևական, ավելի դանդաղ օրակարգի պայմաններին նա ադապտացված չէ: Ընդհանրապես, նրա մոտ պետական գործունեության փորձը, իհարկե, կա, բայց զուտ քաղաքական գործունեության փորձի պակաս Քոչարյանի մոտ միշտ էլ եղել է:
– Պատճառը միայն դա՞ է, պարո՛ն Սուրենյանց:
– Կարծում եմ, որ դա է, բայց և չեմ բացառում, սա վարկած է, որ նա Մոսկվայից համապատասխան ազդակներ է ստացել, որ Հայաստանում արագ իշխանափոխություն հնարավոր չէ, որովհետև, չմոռանանք, որ Քոչարյանն ու իր թիմը հիմնական խաղադրույքը կատարում էին հենց ռուսական աջակցության վրա:
– Ռոբերտ Քոչարյանն ասաց, որ իշխանությանը հեռացնելու համար պետք է զանգվածային ընդվզում լինի, համեմատության եզրեր անցկացրեց 2018 թվականի իրադարձությունների հետ: Հնարավոր համարո՞ւմ եք այնպիսի ընդվզում, որը հիմք կհանդիսանա գործող իշխանության հեռացմանը:
– Հարցը բազմաշերտ է. Հայաստանում բազմաթիվ խնդիրներ կան, որոնց պատճառով կարող է զանգվածային ընդվզում լինել՝ սոցիալականից սկսած, անվտանգայինով վերջացրած, բայց ես կարծում եմ, որ այս պահին նման հեռանկար չկա, որովհետև խորհրդարանական ընտրությունները գրեթե նոր են վերջացել, և որոշակի ժամանակ է պետք հասարակական էներգիան քաղաքական պայքարի նպատակով կապիտալացնելու համար, իսկ այդ ժամանակը դեռևս չի եկել: Երկրորդ՝ գործող տիտղոսային ընդդիմությունը չի կարող գեներացնել փողոցային ակտիվ պայքար, որովհետև իր էությամբ հակասոցիալական է, իսկ հասարակությանը՝ առանց սոցիալական խնդիրների, իմ տպավորությամբ՝ կոնսոլիդացնել հնարավոր չէ այսօր:
– Այսինքն՝ անվտանգությանը սպառնացող խնդիրնե՞րն էլ հասարակությանը չեն համախմբի:
– Հուզում է, բայց սոցիոլոգիական բոլոր հարցումները ցույց են տալիս, որ եթե ընդդիմադիր որևէ ուժ չձևակերպի սոցիալական խնդիրների հստակ տեսլական, միայն արտաքին-քաղաքական ու անվտանգային խնդիրներով չի կարող կոնսոլիդացնել հանրությանը:
– Պարո՛ն Սուրենյանց, երկրորդ նախագահը խոսեց նաև տարածաշրջանում Հայաստանի գործոն կամ գործիք դառնալու մասին՝ նշելով, որ առաջինի դեպքում պետք է Ռուսաստանի Դաշնության հետ Հայաստանն էլ ավելի խորացնի հարաբերությունները, իսկ եթե ցանկանում է գործիք դառնալ, ապա պետք է թուրք-ադրբեջանական վտանգը անհաղթահարելի սպառնալիք համարի ու համակերպվի այն բանի հետ, որ Թուրքիան տարածաշրջանում մեծ դերակատարություն ունի արդեն, և, իր տպավորությամբ, գործող իշխանությունը ընտրել է գործիք դառնալու ճանապարհը: Համակարծի՞ք եք այս դիտարկմանը:
– Այդ մասով Քոչարյանի անալիզը շատ պրիմիտիվ է, քաղաքականությունը շատ ավելի բազմաշերտ է, քան այն երկու պրիմիտիվ ճանապարհը, որի մասին խոսեց Ռոբերտ Քոչարյանը:
Երկրորդը՝ եթե նա հստակ չի ասում, որ կողմ է Միութենական պետությանը Հայաստանի անդամակցությանը, ի՞նչ բանաձև է առաջարկում հարաբերությունների ավելի խորացման համար, որովհետև իրավապայմանագրային առումով Հայաստանի ու Ռուսաստանի հարաբերություններն արդեն իսկ շատ խորն են, ավելի խորացումը նշանակում է ինտեգրացման նոր մակարդակ, ասենք՝ Հայաստանի անդամակցություն Ռուսաստան-Բելառուս միությանը: Եթե հստակ չի ասում այդ մասին, ես չեմ հասկանում, ավելի խորացնել ասելով՝ նա ի՞նչ է հասկանում: Պետք չէ մեխանիկորեն հակադրել հայ-ռուսական հարաբերությունները հայ-թուրքական երկխոսությանը, մանավանդ որ, Ռուսաստանն էլ դա չի հակադրում ու այդ դիալոգի կարևոր մասնակիցներից մեկն է:
Իսկ ինչ վերաբերում է գործիք-գործոն երկընտրանքին, որ պարոն Քոչարյանն առաջ քաշեց, ես ուղղակի ուզում եմ նրան հիշեցնել, որ Հայաստանը գործիք սկսել է դառնալ հենց իր պաշտոնավարման շրջանում, երբ Ռուսաստանի Պետդումայի խոսնակը Երևանում հայտարարեց, որ Հայաստանը ռուսական ֆորպոստ է, ու, ըստ էության, դրան ոչ մի հակազդեցություն չեղավ պաշտոնական Երևանի կողմից:
Այս նույն գծի մեջ հետո մնաց Սերժ Սարգսյանը, իսկ Նիկոլ Փաշինյանը, իմ խորին համոզմամբ, Սերժ Սարգսյանի ու Ռոբերտ Քոչարյանի անարդյունավետ կառավարության փնթի միքսն է, որի օրոք վերջնականապես արձանագրվեց Հայաստանի սուբյեկտության ոչնչացումը:
– Ենթադրենք, որ Հայաստանը դիմում է այդ Միութենական պետությանն անդամակցելու համար, ինչպես ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը, հաշվարկելով ի՞նչ է շահում ու ի՞նչ է զիջում դրա համար, ու դառնում է Միութենական պետության անդամ: Այդ պարագայում Հայաստանը գործոն լինելո՞ւ է տարածաշրջանում:
– Ո՛չ, ո՛չ ու դարձյալ ո՛չ, որովհետև եթե մենք դառնանք Ռուսաստան-Բելառուս միության մասնակից, Հայաստանն ընդհանրապես կզրկվի արտաքին մանևրի որևէ հնարավորությունից: Այո՛, հայ-ռուսական ռազմավարական գործընկերությունն այլընտրանք չունի, ու, այո՛, Հայաստանը պետք է իսկապես որակական առումով զարգացնի այդ հարաբերությունները:
Հայ-ռուսական հարաբերություններին, իսկապես, այլընտրանք չկա, բայց դա չի կարող տեղի ունենալ Հայաստանի ինքնիշխանության հաշվին, որովհետև Ռուսաստան-Բելառուս միությունը, այն իրավական-պայմանագրային բազան, որի հիմքով ձևավորվել է, ենթադրում է, որ ժամանակի ընթացքում միության մասնակիցները կորցնելու են իրենց ինքնիշխանության շատ կարևոր հատկանիշներ: Իսկ կոնկրետ մեր կուսակցության համար Հայաստանի ինքնիշխանությունը սակարկման ենթակա չէ:
-Ռոբերտ Քոչարյանն ասում է, որ այս իշխանությունն ընտրել է երկրորդ՝ գործիք դառնալու ճանապարհը: Պարո՛ն Սուրենյանց, ի՞նչ կարծիքի եք նրա այս հայտարարության մասին:
– Քոչարյանն ինքը երկու արհեստական ճանապարհ է նշել, ընդ որում՝ հակադրության ռեժիմում, հետո սկսել է այդ սխալ մեթոդաբանական սխեմայի շրջանակներում վերլուծություններ անել, ես մեթոդաբանորեն չեմ ընդունում նման վերլուծությունը: Ռուսաստանն ու Թուրքիան մեր կամքից անկախ թշնամիներ չեն, որպեսզի մենք հայ-ռուսական հարաբերություններն ու հայ-թուրքական դիալոգը հակադրենք:
– Իսկ ձեր տպավորությամբ՝ գործող իշխանությունն ի՞նչ ճանապարհով է գնում, որպեսզի Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու սուվերենությունը բարձրացնի ու պահպանի:
– Գործող իշխանությունը որևէ կոնցեպտուալ ծրագիր, տեսլական չունի, անում է կոնյունկտուրային քայլեր: Նույն իշխանությունը, որը մինչև 44-օրյա պատերազմը քողարկված ոչմիթիզական էր, հիմա պարտության ապտակը փորձում է հասարակության վրա վաճառել՝ որպես խաղաղության դարաշրջանի օրակարգ, այսինքն՝ այս իշխանությունն իր արժեքային համակարգի, իր սկզբունքների մեջ այնքան հեղհեղուկ է, որ դժվար է ասել՝ ինչ քաղաքականություն է վարում:
Հայ-թուրքական դիալոգին ես կողմ եմ՝ որպես քաղաքական ուժի ղեկավար, և այդ դիալոգի զարգացման հարցում պատրաստ ենք առավելագույն ջանքեր գործադրելու, եթե մեր ջանքերի անհրաժեշտությունը ինչ-որ մեկն ունի, որովհետև ես կարծում եմ, որ պատերազմի ռիսկերի չեզոքացումը, Հայաստանի անվտանգությունը երաշխավորված կլինեն, եթե հարևան երկրների հետ ունենանք բնականոն հարաբերություններ:
Քրիստինե Աղաբեկյան
